Yol yapıyor ki vergi toplasın!

Önder Algedik 

Pek çoğumuzun sıkıntısıdır. Bir yere gitmek için tren bulamayız, raylı sistem ve toplu taşıma yoktur ve kullanmasak bile bir arabaya mahkûmuz. Yol demek araba demek, ama aslında vergi dairesi demek. Bunu ne kadar hissediyoruz, tartışmak lazım.

KGM-Karayolları Genel Müdürlüğüne göre daha çok yol daha çok tasarruf demek. Yanlış duymadınız. 2017 Performans Programı’da yapılan yatırımlar sayesinde işgücü ve enerjiden tasarruf etmişiz, hatta “emisyon salımında azaltım” olmuş. Hatta bunu sayısallaştırmış. 2016’da 16,8 milyar TL paradan, 3,26 milyon ton sera gazlarından tasarruf etmişiz. Düşünsenize 1990’da 27 milyon ton olan ulaşım kaynaklı emisyonlar 2014’de 74 milyon tona dayandı. Bu tasarruf olmasa 77 milyon tonu aşacaktık. 16,8 Milyar TL’de hiç de az bir para değil.

Asıl konuya gelelim. A noktasından B noktasına nasıl gidersin? Bana göre yaya, bisiklet yada toplu taşıma ile gidilir. Ama bunlar olmaz ise araba ile gidilir. Araba demek vergi dairesi demek. Bunu söylerken o kadar yatırımın nasıl karşılanacağı sorusu aklınıza gelebilir. Ne kadar para harcanıyor bilelim ki ne kadar toplanması gerekiyorsa verelim.

3. köprü, Osman Gazi köprüsü ve Avrasya tüneli projesini hesabımıza koymayalım. Zaten ya geçeceksiniz ödeyeceksiniz, ya da geçmeyip ödeyeceksiniz. Çünkü alım garantisini vermiş devlet. Bu garanti karşılığında şirket yatırım yapıyor ve devlet ise geçiş garantisi veriyor. Peki devlet bu kadar yolu niye yapıyor?

YOL UZAMADI AMA GENİŞLEDİ!

Türkiye’de 1990’da 59 bin, 2002 yılına gelindiğinde 61 bin 500 km toplam karayolu varmış. Sonrasında o kadar yol yapılmasına rağmen toplam uzunluk sadece 66 bin 700 km’ye çıkmış. O kadar yol yapılmıştı ama bir arpa boy mu yol almışız? Resmi anlamak için biraz detayına bakalım.

2002’de 1704 km olan otoyol uzunluğu, bugün 2532 km’ye çıktı. Öyle olunca 74 milyon dolar olan otoyol geliri 2016’da 357 milyon doları geçti. Dolayısıyla karlı olan bir kısmı otoyol yapıldı.

Diğer yandan bölünmüş yollar yapıldı. Devlet mevcutları bölünmüş yola çevirdi. Böylece bölünmüş yollar 6 bin 100 km iken şimdi 25 bin km’ye çıktı. Bir anlamda iki hatta üç şeritli boş yollarımız oldu, araba görmeden yol alma eskiden hayaldi, şimdi gerçek oldu.

Aslında karlı olan az bir kısmı otoyol, mevcut yolların bir kısmı genişleyip bölünmüş yol olunca toplam karayolu uzunluğu sadece 5 bin km artarken, duble yola dönüşen 19 bin km öne çıktı.

DAHA SIK ASFALT, DAHA ÇOK PARA DEMEK!

KGM en sonra mali raporunda “2003 öncesi yıllık ortalama 7.000 km asfalt yenileme çalışması yapılmakta iken 2003-2015 yılları arasında yıllık ortalama 17.043 km yenileme çalışması yapıldığını” belirtiyor. Çok ilginç bir şekilde, toplam yol uzunluğu yüzde on bile artmamış ama yenilenen yolların uzunluğu yüzde 150 artmış. Bu kadar yol yenileme arttığına göre açılmadan çöken yollar sadece bir haber olmadığını düşünebiliriz. Ancak bu yolların genişletilmesinin ve bakımın da bir maliyeti olmalı. Bu kadar asfalt bedavaya dökülmüyor sonuçta.

2015’de Karayolları Genel Müdürlüğü yatırım bütçesi 4 Milyar TL’yi aşarken, bu 2016’da 9,5 milyar TL’ye sıçradı. Yani ülkede asfalt yolları genişletmek, hemen bozuldu diye yenilemek, onarmak vs için geçen yıl 9,5 milyar TL yatırım yapılmış. 2017’de ise 11 milyar TL yatırım yapılacak.

Bu kadar masraflı bir işi finanse etmek çok kolay değil. Peki bundan devletin zararı olmuyor mu?

Olmuyor. Tam tersi, devlet için bu iş yeni vergi dairesi açmak gibi birşey.. Örneğin 2017’de sadece motorlu taşıtlar vergisi (MTV) için 11,4 milyar TL devlete vereceğiz. Yani asfaltçıya verilecek parayı çıkardığımız gibi yeni projelerin danışmanlık parasını bile tek kalemde çıkartıyoruz.

Sonra araba satışından devlet KDV yanına ÖTV’de alıyor. 2017’de araba satışından toplanacak ÖTV, sıkı durun, 19,8 milyar TL olması öngörülüyor. Yani karayolları harcamalarının neredeyse 2 katı araç satışından elde edilen ÖTV’den geliyor.

Bu da yetmedi ise kullanılan benzinden alınan ÖTV’yi de ekleyelim. Akaryakıtın neredeyse yarısı ve doğalgazın ise %2’si kadar ÖTV alınıyor. Bu ikisinin toplamı ile 2017’de tam 66 milyar TL para toplanacağı öngörülmüş. Bununu ezici çoğunluğu akaryakıt olacağına göre ciddi bir para kazanılacak.

1 TL ASFALT 8 TL CEBE!

Özetle siz arabaya binmeseniz bile ödediğiniz MTV ile karayollarının parasını çıkartıyorsunuz. Sıfır bir aracın ÖTV’si ile yol yapımına harcanan paranın 2 katını satıcıya, aldığınız benzin ile 6 katını benzin istasyonuna ödüyorsunuz. Böylece 2017’de devlet yol yapmaya 11 milyar TL harcarken, sadece bu 3 kalemle 98 milyarı sizden geri alacak. Bu herkesin gelirinden kesilen gelir vergisinden de çok, ülkenin ekonomisini belirleyen kurumların vergisinin 2 katından bile fazla!

Kısaca anlatacak olursak, devlet yol yapıyor ki vergi toplasın!