Ankara ulaşımında ‘Serbest Kart’ krizi: Bakanlık adım atmıyor

ANKARA- Ankara’da Özel Halk Otobüsü (ÖHO) ve dolmuşçu esnafı akaryakıta gelen zamların ardından maliyetlerini karşılayamadıklarını belirterek bir gün ulaşım hizmeti sağlamadı. Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin ücret artışı teklifini UKOME’ye sunma kararının ardından esnaf kontağı yeniden çalıştırdı.

Özel Halk Otobüsü esnafının adım atılmasını talep ettiği bir diğer konu ise ücretsiz biniş imkanı sağlayan ‘Serbest Kart’ uygulaması. 65 yaş üzeri vatandaşların, şehit yakını ve gazilerin, polislerin, 'turkuaz kart' sahibi basın çalışanlarının ücretsiz ulaşımı kullandığını belirten esnaf, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ödediği tutarın yetersiz olduğunu belirtiyor. Bazı şoförlerin ‘Serbest Kart’ sahibi kişilere “Kartınız geçersiz”, “Onu kullanamazsınız” gibi söylemleri de mağduriyet yaratıyor.

BAKANLIK 2018’DEN BU YANA ÜCRETSİZ ULAŞIM İÇİN AYNI TUTARI ÖDÜYOR

2016 yılında dönemin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın, “Ücretsiz Seyahat Kapsamında Yapılacak Gelir Desteği Ödemesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında” çeşitli değişiklikler öngören yönetmeliği Resmî Gazete’de yayımladı. Toplu taşıma hizmetinde ücretsiz ulaşımı yapan işletmecilere gelir desteğini düzenleyen yönetmelik kapsamında, Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediyeleri’nde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım aracı için aylık bin TL ödenmesi kararlaştırıldı. Haziran 2018’de yeniden yönetmelik yayımlayan Bakanlık, iki kentte ücretsiz taşıma karşılığında ulaşım esnafına ödenen tutarı bin 330 TL’ye çıkardı ve bu tutar geçen 4 yılda artırılmadı.

SERBEST KART SAHİBİ KONUK OTOBÜSTEN İNDİRİLMEYE ÇALIŞILDI: AŞAĞILAYICI BİR DURUM

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ın açıklamasına göre, sadece Ocak 2022’de 333 adet halk otobüsü 1 milyon 100 bin kişiyi ücretsiz taşıdı. Bir günde taşıdıkları bin yolcudan en az 200’ünün ‘Serbest Kart’ sahibi ücret ödemeyen vatandaşlar olduğunu belirten esnafın Bakanlıktan beklediği zam talebi ise henüz karşılık bulmadı. Bazı şoförlerin özellikle 65 yaş üzeri kişilere “Binemezsiniz, bu kart geçmiyor” diyerek otobüse almak istemediği olaylar yaşandı. Hak savunucusu Mahmut Konuk da 65 yaş üzerinde olması nedeniyle ‘Serbest Kart’a sahip olan ve otobüse bindirilmek istenmeyen kişiler arasında yer aldı.

Ulaşım esnafının ‘Kontak kapatma’ kararını duyurduğu saatlerde Ankara’da özel halk otobüsüne binen Konuk, “Bu kartı kabul etmiyoruz. Başka kart kullanacaksın” yanıtını aldı. Konuk’un itirazı üzerine şoför, “Ya kart basacaksın ya da ineceksin” dedi ve Konuk kart basmadan hareket etmeyeceğini söyledi. Yaşanan tartışmanın ardından otobüsteki bir yolcu Konuk’un bilet ücretini ödedi. Bu duruma da öfkelenen Konuk yaşadıklarını şu sözlerle anlattı: “Ben sosyal medyamda eylem kararlarını destekleyen paylaşım yaptım. Haklarını aramalarına destek oluyorum ama benim ulaşım hakkımı engellemeye çalıştılar. Otobüs şoförü uzun süre kart basmadığım için hareket etmedi. Yolculardan birisi ‘lütfen inin, yoksa hareket etmeyecek, evimize gidemeyeceğiz’ dedi. ‘Hakkımdan neden feragat edeyim ki dedim’ ve inmedim. Benim 65 yaş üzeri hakkım gasp edildi. Yarın keyfine göre ‘seni indiririm, seni bindiririm’ dese ne olacak? Aşağılayıcı bir durum. Kadın bir yolcu gidip benim yerime şoföre para vermiş. Canım çok sıkıldı. Aşağılanmış hissettim kendimi. Benim yerime neden para veriyorsun? Parasını geri iade ettim. Almak istemedi zorla verdim. Yasal hakkımın gasp edildiğini hissettim. Birinin bana ‘sen binemezsin’ demesi, aşağılanmış hissetmeme neden oldu.”

‘HER ŞEY BİZDEN BEKLENİNCE İFLASIN EŞİĞİNE GELDİK’

Özel Halk Otobüsü işletmecisi Gazi Topal’a göre Bakanlık tarafından verilen bin 330 TL tutarındaki miktar, ancak 1,5 günlük ücretsiz taşıma giderine denk düşüyor. Ayın geriye kalan 28,5 gününde ortaya çıkan masrafı ceplerinden karşıladıklarını belirten Topal’a göre bu tutarın en az 5 bin TL’ye çıkarılması gerekiyor. Topal, "Bin yolcumuzun 300’ünü bedava taşıyoruz. Bu bizim bir günlük paramıza denk düşüyor. Bundan dolayı çok sıkıntı yaşıyoruz. Devletin hakkı, ücretsiz taşıtabilir ama biz özel sektörüz. Hiçbir yerde ücretsiz iş yapan var mı? Bir mağazaya gidildiğinde karşılıksız bir şey alınabiliyor mu? Devletin bize en az 5 bin lira vermesi gerekiyor. Ya da taşıdığımız her ücretsiz yolcu için normal ücretin yarısını ödemesi gerekiyor. Biz de taşın altına elimizi sokarız. Her şey bizden beklenince iflasın eşiğine geldik. Esnaf mazotunu alamıyor" dedi.

‘BAKANLIK BİN 330 LİRA VERİYOR AMA AKARYAKIT ALDI BAŞINI GİDİYOR’

Ulaşım esnafı Ali Kalıkır’a göre de Ankara’da toplu taşıma ücreti 3,5 TL iken, 2 yolcunun bilet tutarı karşılığında bir litre mazot alınabiliyordu. Bugün beş tam yolcunun 4,5 TL’den ödediği tutarla bir litre mazot alamadıklarını belirten Kalıkır, “Serbest binişin, 1 lira bile olsa sembolik ücretinin olmasını talep ediyoruz. Günde bir şoför 700 TL içeri giriyor. Vergi giderlerini, çalışan ücretlerini hesaba katmıyoruz. Biz serbest kartlı yolcu taşımaktan normal yolcularımızı taşıyamıyoruz” diyor.

Özel Halk Otobüsü sahibi Savcı Arıcı “Para kazanamıyoruz. 2018’den bu yana bakanlık bin 330 lira veriyor ama akaryakıt aldı başını gidiyor. Arabalarımızı çalıştıramıyoruz. Biz bu insanları taşımak istemiyor değiliz. Bunun karşılığının verilmesini istiyoruz. Bizi vatandaşlarla karşı karşıya getiriyorlar. Bu bizim artık son noktamız. Bakanlığın bu tutarı arttırmasını istiyoruz” ifadelerini kullanırken bir başka ulaşım esnafı Metin Selim şunları söylüyor: “Ben günde altı servis atıyorsam bunun ikisi serbest kartlar nedeniyle bedavaya geliyor. Geriye kalan da ancak maliyetlere gidiyor. Peki benim emeğimin, stresimin karşılığı nerede? Yaşlılarla bizi karşı karşıya getiriyorlar. Araçların bakımını yaptıramıyoruz. Burada denetim yok. Her gelene serbest kart veriyorlar. Adamın safra kesesinde sorun var engelli kartı verilmiş. Gerçek engelliye saygımız var ama bu böyle yürümüyor. Bakanlık da adım atmıyor.”

‘TÜM EMEKLİLER İÇİN ÜCRETSİZ ULAŞIM TALEP EDERKEN HAK GASPI YAŞANIYOR’

Otobüs şoförlerinin hak sahibi 65 yaş üzeri vatandaşlara yönelik tutumlarına tepki gösterenlerden biri de Tüm Emekliler Sendikası (Tüm Emekli Sen) Genel Sekreteri İshak Kocabıyık. Sadece 65 yaş üzeri için değil tüm emekliler için ücretsiz ulaşım talep ederken bunların yaşanmasını “hak gaspı” olarak niteleyen Kocabıyık şunları söyledi: "Sosyal devlet bu tür süspansiyonları ve yaşamı kolaylaştırıcı, iyileştirmeleri yapmak durumundadır. Bunun bedelini de bütçeden karşılar. Sermayenin trilyonlarca, milyarlarca vergi borçlarını affederken, yok sayarken, bir kalemde üstünü çizerken eli titremeyen siyasi iktidar, 65 yaş üzeri yurttaşlara küçük de olsa sağlanan ulaşım imkanını çok görmekte ve bunu otobüs işletmecileri ile aralarında bir pazarlık konusu yapmaktadır. Bu bizim açımızdan kabul edilebilecek bir şey değil. Biz sadece 65 yaş üzeri değil bütün emeklilerin şehir içi ulaşımdan ücretsiz yararlanmasını savunurken, 65 yaş üstü olan yurttaşların ücretsiz ulaşım hakkını gasp eder nitelikte bir tartışmayı doğru bulmuyoruz. Bir an önce bu tartışmadan, yaklaşımdan vazgeçilmesini istiyoruz.”

BELEDİYE ÜCRETSİZ TAŞIMA İÇİN DESTEK ÖNERİSİNİ BELEDİYE MECLİSİ’NE SUNACAK

Özey ulaşım esnafına destek olan ve yüzde 44’lük zam önerisini UKOME’ye sunacaklarını belirten Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş açıklamasında, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın adım atmadığını belirtti. Yavaş ayrıca, devletin kanunen otobüsü ücretsiz kullanma hakkı verdiği yolcular için esnafa destek olacaklarını da söyledi.

Buna göre Yavaş yönetimi, 199 adet ÖHO esnafına ücretsiz taşıdığı yolcu başına 2 lira, 134 adet ÖTA (Özel Toplu Taşıma Aracı) esnafına ücretsiz taşıdığı yolcu başına 3 lira, 207 adet validatörü (Elektronik yolcu kartı okuma sistemi) bulunan ilçe ÖTA esnafına ise ücretsiz taşıdığı yolcu başına 4 lira destek olunması teklifini Belediye Meclisi gündemine sunacaklarını belirtti.