Araştırma: Maymunlar da 'enine boyuna' düşünüyor

Pittsburgh Üniversitesi

Nature Neuroscience adlı dergide yayınlanan bir araştırma makalesi, maymunların da tıpkı insanlar gibi karmaşık düşünme ve dikkatli biçimde karar verme kabiliyetine sahip olduğunu ortaya koydu. Türünün ilki olma özelliğini taşıyan araştırma, maymunların bir sorun üzerinde ayrıntılı biçimde düşünebileceklerini ve maliyetler, sonuçlar ve sınırlamalar gibi etkenlerin bileşimlerini hesaplayabileceklerini gösterdi. Maymunlar, bunu yaparken dürtüsel biçimde var olan ilk seçeneğe yönelmekten ziyade, tercih edilecek sonuçları idrak edebiliyor.

Pittsburgh Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde nörobiyoloji yardımcı doçenti olan kıdemli yazar William Stauffer, “İnsanlar ağır ve derin düşünebilen yegâne hayvan değil” diyor: “Araştırmalarımız, maymunların, onlara akıllı biçimde düşünme becerisini kazandıran zengin bir zihinsel dünyaya sahip olduklarını ortaya koyuyor. Bu bulgu, ihtiyatlı düşüncenin nörofizyolojik temelini incelemek için yeni bir paradigma niteliği taşıyor.”

Temel bir soruyu ele alalım: İnsanlar olarak ne istediğimize dair nasıl düşünürüz? Gözlerimizi kapatıp kiminle vakit geçireceğimiz ya da okulda neler okuyacağımız gibi karmaşık sorulara kafa yorduğumuzda beynimizde neler olur? Maymunlar da dahil olmak üzere, diğer hayvanlar da aynı düşünce karmaşıklığına sahip midir?

Birkaç on yıl önce, Nobel Ödülü sahibi Dr. Daniel Kahneman, ‘Beklenti Teorisi’ ile, davranışsal ekonomi alanında bir devrim gerçekleştirdi. ‘Hızlı ve Yavaş Düşünmek’ adlı kitabında, insanların iki farklı düşünme sistemi kullandığını öne sürdü: Biri otomatik biçimde gerçekleşen ve neredeyse anlık, diğeriyse zihinsel olarak daha fazla çabayı gerektiren çok daha yavaş ve bilinçli mantıksal akıl yürütme idi.

İNSANLAR EŞSİZ DEĞİL

Kahneman, bahsi geçen ilk ve kolay düşünme türünü ‘hızlı’, ikincisini ise ‘yavaş’ diye adlandırdı. Yavaş ve gayret isteyen düşünme türü, müzik eserleri bestelememizi, bilimsel hipotezler oluşturmamızı ve harcamalarımızı dengelememizi sağlar. Anlaşıldığı kadarıyla, insanların yavaş düşünme becerisi eşsiz değil.

Araştırmacılar, Pittsburgh Üniversitesi’ndeki sinirbilimcilerin ‘sırt çantası görevi’ biçiminde adlandırdıkları deneyde, maymunlara ‘kombinatoryal optimizasyon’* problemleri sunarak ve alınan çözümlerin değeri ölçüsünde onları ödüllendirerek, maymunların karmaşık matematiksel akıl yürütmeye baş vurduklarını ve karmaşık sorunlarla baş etmek için verimli hesaplama algoritmaları kullandıklarını ortaya koydu.

Bilim insanları, hayvanların sergilediği performans ve müzakere hızının görevin karmaşıklığına göre değiştiğini ve sundukları çözümlerin, bilhassa optimizasyon problemini çözmek amacıyla tasarlanan verimli bilgisayar algoritmaları tarafından üretilenlere fazlasıyla benzediğini keşfettiler.

Stauffer, bir araştırma brifinginde, “Bu araştırmanın ortaya koyduğu neticeler, zihnin ikili süreçlerine dair teoriler, düşüncelerin yapısı ve sezgi ve akıl yürütmenin nörobiyolojik temeline ilişkin yüzlerce yıldır devam eden tartışmaları aydınlatmak doğrultusunda eldeki nörofizyolojik kanıtlara katkıda bulunacak” diye özetliyor.

*‘Kombinatoryal’ terimi, karar değişkenlerinin kesintili olmasını, yani problem çözümünün tamsayıların ya da diğer kesirli nesnelerin bir kümesi ya da bir sırası olmasını ifade eder. Bu sınıfa dahil olan problemler için optimum çözümlerin bulunması ‘kombinatoryal optimizasyon’ diye bilinmektedir.

Yazının orijinali EurekAlert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)