Araştırma: Şempanzeler de 'gösteriş' yapmayı seviyor

Nicola Davis

Araştırmacılar, şempanzelerin, 'gösteriş' yapmak amacıyla birbirlerine nesneler gösterdiklerini ve bunu yapmayı sevenlerin sadece insanlar olmadığını ortaya çıkardılar. Bir çocukla birlikte vakit geçiren her insanın bildiği üzere, çok küçük çocuklar bile başkalarına bazı nesneler göstermeyi sever. Ne var ki, şu ana kadar bu davranışın yalnızca bizim türümüz tarafından sergilendiği düşünülüyordu. Şimdiyse araştırmacılar, bir yaprağı annesine gösteren bir şempanze örneği bulduklarını belirtiyorlar.

KEYFİ BİR DAVRANIŞ

Araştırma ortak yazarı Görevini York Üniversitesi’nden Profesör Katie Slocombe, “Onu yemesini teklif etmiyor. Annesinden herhangi bir şey yapmasını da talep etmiyor. Sadece ona birlikte bakmasını ve ‘Ah, ne kadar da güzel!’ demesini istiyor” diyor. Ulusal Bilimler Akademisi Bülteni’ne yazan Slocombe ve meslektaşları, tıpkı büyük maymunlar gibi insanların yakın akrabalarının da sadece belli amaçlar doğrultusunda nesneleri işaret ettiğini düşündüklerini aktarıyor. Slocombe, “Kimi zaman bu şempanze topluluğunda tımar edilirken, vücutlarındaki belli bir yeri kaşırlar ve bu davranış ‘buramı kaşımanı istiyorum’ anlamına gelir” diyor: “Şayet ellerini bir şeye doğru uzatıyorlarsa, ‘Bana bunu ver’ demektir.”

Slocombe ve meslektaşları, Uganda’daki Kibale Ulusal Parkı’nda yaşayan Ngogo adlı şempanze topluluğunu inceledikleri esnada, Fiona adını verdikleri ergen bir dişinin bir yaprağı temizleyişini gösteren videolar kaydettiler; bu, şempanzenin bir yaprağı koparıp ona baktığı ve okşadığı, bilindik bir davranıştı. Daha sonra, Fiona hiç de alışıldık olmayan bir şey yaptı: Yaprağı hemen yanında oturan annesi Sutherland’e doğru uzattı. Sutherland yalnızca gözlerini indirip oraya doğru bakarken Fiona yaprağı daha da ileri uzattı; ekip, bunu büyük ihtimalle annesinin verdiği tepkiyi görmediği için yaptığını düşünüyor.

Slocombe, “Her seferinde yaprağı annesinin yüzüne daha da yaklaştırdığı üç ayrı davranış sergiliyordu” diyor. Ancak Sutherland hem gözlerini hem de başını yaprağa doğru çevirdikten sonra Fiona yaprağı geri çekerek ve temizlemeye devam ediyordu.

TEK AMAÇ İLGİYİ BİR ŞEYE ÇEKMEK

Araştırmacılar, olası bir açıklama bulmak amacıyla Ngogo ve Kanyawara topluluklarında yaşayan şempanzelerden en az birinin etrafındaki yaprakları temizleyişini gösteren 84 videoyu gözden geçirdiler. Bir yaprak, şempanze onu temizlediği sırada genellikle aynı anda bir izleyici tarafından izlenirken, şempanzelerin yaprakları yedikleri görülmedi. Bir şempanzenin yaprak temizliğinden önce ve sonraki davranışlarını kaydeden 58 videonun yalnızca beş tanesi, bu davranış sonrasında başka bir şempanzeyi tımar ettiklerini ya da onlarla oynadıklarını gözler önüne serdi.

Netice itibariyle, araştırma ekibi, Fiona’nın ne yiyecek sunmasının ne de farklı bir aktivite aramasının muhtemel göründüğünü söylüyor. Bundan ziyade, büyük ihtimalle yaprağı annesine göstermek istemişti. Araştırmaya dahil olmayan ve ABD’deki Emory Üniversitesi’nden primatolog olarak görevini sürdüren Profesör Frans de Waal, gözlemin dikkat çekici olduğunu ifade ediyor.

BİRBİRLERİNE BİLGİ AKTARIYORLAR

“Şempanzelerin kendi isteğiyle diğerlerine bilgi sunduğu ya da başkalarına yeni bilgiler öğretebileceklerini savunan bir önermeyi ilk defa görmüyoruz -bizzat ben de bu tür olaylar aktardım- fakat bu artık en iyi belgelenen olay” diyor: “Bu, şempanzelerin ve belki diğer maymunların da tıpkı diğer bireylerin yaptığı üzere bilgi topladıklarını ve ortada herhangi bir teşvik, ödül ya da kendi çıkarına hizmet etme amacı yokken bile başka bireylerle bilgi paylaşmaya hevesli olduklarını bildikleri anlamına geliyor.”

Slocombe, araştırma ekibinin sergilenen davranışa dair yalnızca bir örnek kaydettiğini kabul ederken, uzmanların bundan sonra benzer örnekler arayabileceğini ve hatta daha önceki görüntülerde de bu örneklerden bulabileceğini düşünüyor. Bununla birlikte, yeni soruların ortaya çıkmaya devam ettiğini söylüyor. “Şempanzelerle olan en son ortak atamız, büyük ihtimalle şu anda şempanzelerin yaptığı üzere, bu davranışı arada bir sergilemiş olabilir” diyor: “Şayet durum böyleyse anlamamız gereken husus, bunu daha fazla yapma motivasyonumuzu artıran seçim baskısının ne olduğu olabilir.”

Yazının orijinali The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)