GÜNDEM

Asansör faciasının sebebi denetim eksikliği mi?

16. kişi bindikten sonra asansör kaymaya başlamış. Burada olması gereken, asansörün aşırı yük nedeniyle durması ve çalışmamasıydı. Bir başka önemli nokta ise, asansörün inerken kapısının açık olması.

26 Ekim Perşembe 2023 Saat: 15:53 Güncellenme: 27 Ekim Cuma 2023 Saat: 10:38

Bahar Göçer*

Aydın'da kız öğrenci yurdunda meydana gelen asansör kazasında bir öğrenci hayatını feci şekilde kaybetti.

NTV haberine göre, asansörün kapasitesi 15 kişiyken, asansöre 16. kişi binmiş. Asansör aşağı doğru kaymaya başlamış ve bu sırada kapı kapanmamış. Bir öğrenci panikle dışarı çıkmaya çalışırken duvar ile asansör arasında sıkışmış. Şu ana kadar olayla ilgili edindiğimiz bilgiler bu şekilde

Yaşanan facia ile ilgili teknik incelemeyi en iyi yapabilecek kurum Makine Mühendisleri ve Elektrik Mühendisleri Odası’dır. Ancak, Oda üyelerinin olay yerine ulaşmasına ve inceleme yapmasına izin verilmemiş. Makine Mühendisleri Odası, bu duruma rağmen konu ile ilgili araştırmalarına devam ediyor.

Her yıl asansörlerin periyodik kontrolleri yapılır ve bu kontroller A tipi akredite kuruluşlar tarafından gerçekleştirilir. A tipi akredite kuruluşlar, Türkak (Türk Akreditasyon Kurumu) tarafından onaylanmış ve dünya standartlarına uygun iş yaptıkları kabul edilen kuruluşlardır.

Bu kuruluşlar, belediyelerle iş birliği yaparlar ve belediyenin yönlendirmesiyle bulundukları bölgedeki tüm asansörleri kontrol ederler. Bu kontroller, kamu, konut ve iş yeri gibi farklı türdeki her yer için yapılır.

Kontroller sırasında asansörlere yeşil, mavi ve kırmızı olmak üzere üç farklı renkte uygunluk raporu verilir. Yeşil etiket, asansörün kullanılabilir olduğunu gösterir. Mavi etiket, asansörün kullanılabilir olduğunu ancak hayati öneme sahip olmayan eksikliklerin olduğunu gösterir. Kırmızı etiket ise asansörün kullanılamaz olduğunu ifade eder. Bunlar bütün asansörlerde olmak zorundadır.

Ancak, Makine Mühendisleri Odası'nın (MMO) elde ettiği bilgilere göre, bu kazanın olduğu asansör periyodik kontrolde mavi etiket almış. Bu durumla, ilgili kontrolde gözden kaçan veya değerlendirilmemiş bir güvenlik sorunu olabileceği düşünülmektedir.

Eskiden asansör kontrolü MMO ve EMO tarafından birlikte yapılırdı. Ancak daha sonra çıkan bir yasa gereği, A tipi akredite olmuş şirketler de bu işi yapabilir hale geldi. MMO ve EMO, işi yapacak mühendislere uzun süreli teorik eğitim verirdi. Eğitime katılan mühendisler hem elektrik hem mekanik konularda derin bir bilgi birikimine sahip olurlardı. Ardından, saha uygulamaları için birkaç hafta boyunca eğitilir ve sonrasında asansör kontrolü yaparlardı.

Ancak A tipi akredite kuruluşlarda uzmanların hangi eğitim süreçlerinden geçtikleri konusunu bilmiyoruz. Eskiden, asansör kontrolü için giderken bir makine mühendisi ve bir elektrik mühendisi bir arada çalışırdı. MMO ve EMO'nun denetiminde, asansörlerin her ayrıntısı titizlikle incelenir ve eksiklikler tespit edilirdi. Eksiklikler giderildikten sonra, asansörler yeniden denetlenirdi. Güvenlik konusunda herhangi bir ayrıntı gözden kaçırılmadan işlem yapılırdı. Şimdilerde bu periyodik kontroller nasıl yapılıyor ve uzmanların yetkinlikleri nedir bilmiyoruz.

Tekrar kazaya dönersek, asansöre 16. kişi binildikten sonra asansör kaymaya başlamış. Burada olması gereken şey, asansörün aşırı yük nedeniyle durması ve çalışmamasıydı. Asansörlerde aşırı yük sensörleri bulunur ve yük fazla olduğunda asansörün otomatik olarak durması gerekir. Ancak, 16. kişi bindikten sonra bu sensorun işlevini yerine getirmediği görülüyor. Asansörün kayma yapması çok yüksek ihtimal frenlerin tutmaması ile ilgili.

Bir başka önemli nokta ise, asansörün aşağı inerken kapısının açık olmasıdır. Normalde, asansör kapıları asansör hareket ettiğinde kapanır. Ancak, bahsettiğiniz durumda kapının açık olduğu belirtildi. Kapının açık olması, kız öğrencinin kendini kurtarmaya çalışırken dışarı atlamasına neden olmuş gibi görünüyor.

Diğer taraftan, asansörlerin bakım ve onarımını yapan ve aynı zamanda asansöre sahip olan her işletme, bu iş için sözleşme yapar. Bu sözleşme gereği, asansör bakım ve onarım şirketlerinin, asansör bakım ve onarım sertifikasına sahip yetkililer olması gerekir ve bu şirketler, bakım ve onarımları en uygun şekilde gerçekleştirmekle yükümlüdürler. Sözleşme şartlarına göre, her ay tüm hayati ekipmanlar kontrol edilir, gerektiğinde değiştirilir veya tamir edilir. Asansörün çalışırken kapısının kapalı olmasından, frenlerinin düzgün çalışmasına, halatların sağlam olmasından, kabinin aydınlatmasından, hatta acil durum sirenlerine kadar birçok ekipmanın çalışır durumda olduğu kontrol edilir ve asansörden sorumlu kişiye bilgi verilir. Sorumlu kişiden alınan yanıta göre, gereken tadilatlar en uygun şekilde yapılır. Asansör bakım onarım ve bu tarz organizasyonları asansörden sorumlu kişiler yapar. Burada meydana gelebilecek kazalardan bu kişiler de yükümlüdür. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi, muhtemel fren tutmama veya asansör hareket halindeyken kapının kapanmaması gibi sorunlar, bakım ve onarım işleri sırasında zafiyetler olduğunu düşündürüyor.

Asansörlerin projelendirilirken, çizimleri yapılır ve hesapları yapılır. Halat kalınlığından, asansörün kızaklarına, frenlerinden motorlarına, kabinlerinden her ayrıntının hesapları yapılır. Emniyet katsayısı, bazı durumlarda 4 olarak belirlenir. Yani bu şu anlama gelir: Seçilen malzeme 4 kat daha dayanıklıdır. Ayrıca birkaç yerden kontrolü de düzenli yapılır ve yasal mevzuatlara göre hareket edilir. Bu nedenle asansörlerde aslında sık kaza yaşanmaz.

Sonuç olarak, bu tür kazaların önlenmesi için asansörlerle ilgili birçok deneyim, yönetmelik ve standart bulunmaktadır. Bu yönetmelikler, maddeleri ve deneyimler, asansör kazalarını engellemek için tasarlanmıştır. Ancak, hala asansör kazaları yaşanıyorsa, bu genellikle ihmalin sonucudur.

*A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı