Asgari ücretliye açlık, emekliye ölüm endeksi

Asgari Ücret Tesbit Komisyonu, ilk toplantısını 7 Aralık 2022 tarihinde yapacak. 1 Ocak 2023’ten itibaren geçerli olacak yeni asgari ücret de aralık ayı içinde belirlenecek.

Halen net asgari ücret 5 bin 500 TL. AKP iktidarı, 2023 seçimlerini de hesaba katarak yeni asgari ücreti belli bir oranda artırmayı düşünüyor. Merkez Bankası’nın 2022 sonu enflasyon hedefi dikkate alındığında yeni asgari ücretin 7.500 TL dolayında saptanması bekleniyor.

Sendikaların tespitine göre ülkemizdeki açlık sınırı ise, yine 7 bin 500 TL dolayında bulunuyor. DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası Araştırma Merkezi (BİSAM) tarafından Ekim 2022 sonu itibariyle dört kişilik bir ailenin sadece gıda masraflarından oluşan açlık sınırı, 7 bin 552 lira olarak belirlendi.

Türk-İş’in yine ekim ayı sonu itibariyle belirlediği açlık sınırı da, 7 bin 425 TL. Dört kişilik bir ailenin eğitim, sağlık, barınma, ısınma, ulaşım gibi giderlerini oluşturan yoksulluk sınırı ise, Türk-İş’in rakamına göre 24 bin 185 TL, BİSAM’a göre de 26 bin 123 TL.

EMEKLİNİN DURUMU VAHİM

SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarının zammı ise, enflasyon farkına göre belirleniyor. Temmuz-Ekim 2022 aylarını içeren dört aylık enflasyon farkı, yüzde 10,84 olarak ortaya çıktı. Aralık sonu itibariyle bu farkının yüzde 15’i bulması bekleniyor.

AKP iktidarının bu enflasyon farkına yüzde 5’lik bir refah payını da ilave etmesi beklendiğinden işçi ve Bağ-Kur emeklilerin yeni yıl zammının yüzde 15-20 arasında olabileceği hesaplanıyor. Memur emekli aylıkları ise, kamu kesimindeki toplu sözleşme koşullarına göre belirleniyor.

Halen en düşük işçi emekli aylığı, 3 bin 500 TL. En düşük Bağ-Kur emekli aylığı da 4 bin 7 TL. En düşük işçi emekli aylığının yeni yılda en fazla 4 bin 500 TL dolayına çıkarılacağı ifade ediliyor. Bu durumda emekliler gerçekten çok güç koşullarda yaşayabiliyorlar.

Türkiye’de 13 milyon 833 bin emeklinin yarısı, yani 7 milyonu emekli maaşıyla geçinemediği için emekli olduktan sonra çalışmak zorunda kalıyor. Asgari Ücret Tespit Yönetmeliği’ne göre, asgari ücretin saptanmasında “geçinme endeksi” de dikkate alınıyor.

Bu veriler ışığında asgari ücretliler için “açlık endeksi”, emekliler için ise nerdeyse ölüm sınırında bir yaşam, “ölüm endeksi” dikkate alınmış gözüküyor…

ASGARİ ÜCRET = ORTALAMA ÜCRET

Asgari ücret, tanımı gereği en düşük ücrettir, çalışanlar açısından en alt sınırı oluşturur. Avrupa Birliği’nde asgari ücretle çalışanların oranı, toplam ücretliler içinde yüzde 4’ü bile bulmuyor.

DİSK-AR’a (DİSK Araştırma Merkezi) göre, asgari ücretle çalışanların oranı yüzde 49. Yani çalışan nüfusun yarısı asgari ücretle geçiniyor. Türkiye’de asgari ücret, en düşük ücret değil ortalama ücret düzeyine gelmiş durumda.

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre, Türkiye, 27 Avrupa ülkesi arasında Arnavutluk’tan sonra en düşük asgari ücret veren ikinci ülke konumundadır.

Ülkemizde asgari ücret, daha önceki yıllarda memur maaşıyla bağlantılıydı. En düşük memur maaşı asgari ücretten daha aşağıya olamazdı. Bu ilişki, Özal döneminde kesildi. Daha sonra 657 sayılı yasada yapılan bir değişiklikle “yan ödemelerle birlikte memur maaşı asgari ücretin altında olamaz” hükmü getirildi.

Yine daha önce işçi emekli aylığı ile asgari ücret arasında doğrudan bir bağlantı vardı. O bağlantı da kesildi. En düşük işçi emekli aylığı, en düşük memur aylığının da gerisinde bulunuyor. Halen en düşük memur emekli aylığı 5 bin 326 lira iken en düşük işçi emekli aylığı 3 bin 500 lira.

Asgari ücretin işsizlik maaşıyla da bağlantısı söz konusudur. İşsizlik ödeneğinin alt sınırı brüt asgari ücretin yüzde 40’ı, üst sınırı da yüzde 80’i oranında saptanmaktadır.

EMEĞİN ORTAK MÜCADELESİ ŞART

Görüldüğü gibi asgari ücret meselesi, nerdeyse tüm çalışanları ve emeklileri ilgilendiren bir konu. Asgari ücret, ortalama ücret düzeyine gelmiş, bir şekilde emekliyle, memurla, işsizle ilgili bir konumdadır. Bu nedenle bu toplumsal tabanı dikkate alan ortak bir mücadele verilmelidir.

Asgari ücretin saptanmasıyla ilgili olarak şu talepler ortaya konabilir:

• Asgari ücretin tespitinde sadece işçi değil ailesi esas alınmalıdır. Türkiye, bu konudaki ILO’nun (Uluslararası Çalışma Örgütü) 131 sayılı sözleşmesini onaylamalıdır.
• Asgari ücret, en düşük memur maaşı kadar olmalıdır.
• En düşük emekli aylığı, asgari ücretin altında bulunmamalıdır.
• İşsizlik ödeneği, en az asgari ücret kadar olmalıdır.
• Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda, işçi kanadının komisyon kararlarına itirazı halinde ILO kararları çerçevesinde genel greve gitme hakkı tanınmalıdır. (Komisyon, işçi, işveren ve hükümet kanadı olmak üzere her kesimin beşer temsilcisinden oluşuyor.)