Av xeyîdî

Roj hê ne çûbû ava. Germ hêdî hêdî tesîra xwe li pişt dihişt. Li derdorê ne cam û ne jî beton hebû. Li ser lehfek çend darberû yên piştî şewatê li ser lingan mabûn û zîl dabin jî derdora me tazî bû. Giyayên çolê bi ba û baranê ve wek dilê har rep û geş bibûn. Tava tûj û cirnexweş serê xwe kiribû ber xwe wek teresên bajêrî. Me bi bayê hinêk re çend deqîqe/xulek lehfên ku li ber me wek govenda cîda dirêj dibû bêdeng temaşe kir.

Di destê hevalê da poşetek û tê da nanê sêlê çend firîngiyên gundan, rûnê nivîşkê û penêrê bizinan hebû. Lê ava me tinebû bi rastî jî ne umra me dabû jî. Çimkî di her newal de çemek derbas dibû li bin kendalan de kanî dikirin guragur. Li ser lehfa tazî me xwe bi ber newala şîn û şengê va berda. Newal bi darên hewrê menzareyek muaazam bû û çav tijê dikir. Bi her bayê va pel li çepikan didan li ser guliyan çivîk û çûkên rengo rengo şên û şenga wan bû. Me xwe gîhiştand newalek teng û avek belkî hezar sal belkî jî mîlyon salan bû ku diherikî. Hevale ku bi min re rêhevaltî dikir hevalek minê kevn bû û xweza nas, xweza rêz, xweza hez û perest bû. Bi dengê çem em qederek di cîhê xwe de sekinîn û me xwe bi dengê çem va kêr kir. Hevalê por sor, dirêj dirêj li çem nihêrt û di ber xwe da got; ''Bo pêşî û paşiyên me û hovîtiyên wan tu qûsirê nenêre''. Min jî meraq kir ''kê qûsirê nenêrê?''. Got, ''ev ava ku hezar sale diherike can û rih dide derdora xwe bila ew qûsira me nenêre…''. Di nav dilê xwe da min got ew jî çem bi çem çûye rebena feqîr û belengaz… Lê feqîr û belengaz û reben em bûn, li hemberî xwezayê: ev çem, ev darên berû û hewrê tinebûna bi dengê çivîk û çûkên ku min navê wan qet nizanibû şên û şengê nekirina çi qiymeta vê jiyana kor û lal hebû, hewcetiya wî çi bû? Erê, hevalê min qasî Nîçe nedihat nas kirin lê nêrîn û nezîkitiya wî ya hemberî xwezayê ji Nîçeyê kêm nîbû. Di wê navberê da Nîçe nehat bîra min lê lêborîna Nîçe li ber lêborîna hevalên min ewê çok bida. Ew qas ji dil, bi dilek şewat û nizim gotibû. Paşê xwe li ber avê tewand destê xwe yê çepê dirêj kir û çengek avê rahişt bi ser lêvên xwe yê bi goşt va bir û qurtek kişand. Qurtek av dîsa kir nav kefa destê xwe û bi ber rûyê xwe va bir… Te digot qey bi avê re diaxive wisa xweş wisa şikestî wisa nazdar wisa sewdaser. 

Hal û rewş yan jî hal û wextê av ên welat di kîjan astê dane? Bo parastina çem û geliyên me robar û bîr ên me em çidikin û çawa tê bikaranîn? Li gor çavkaniyên zanîstî ava me di rewşek ne baş daye. Li ber sikrateyê her ku diçe debî dikeve û avên binêrd jî zûya dibin. Ava me bêxwedî maye, talankar û rantxwar bo çend rojên dinyaye ne av hiştin ne jî dar. Çend ro berê darên Gelî Gordenê yeko yeko hatin talan kirin. Par jî ketin nav dar û deviyên Botanê û ti tiştek nehiştin. Çend kes û hin saziyên ekolojîk nerazîbûna xwe li ser medyaya civakî eşkere kirin. Yanî tenê tîwîtan avêtin û ew tîwît jî di taymê da hinda bûn. Stalîn û gotina wî hat bîra min, tespîta wî ya rast û ji şikê dûr ''mirovek çaxê tê kuştin dibe qetlîam çaxê bi mîlyonan tên kuştin dibin îstatîstîk''. Ne rast e? Wê gavê em tespîta ji gengaşiyê dûr vegerînin ser dar û avên welat. Darek çaxê were jêkirin li Gezî yê dibe qetlîam li Cûdî û Gelî Gordenê dibe hejmar, îstatîskî. Rewşa me ev e. Rastiya me û ê cîranên me ev e. Tu xwedî dernekevî, av û darên xwe ewê bivin hejmar. Cîranên me yê ekolojîk ên durûyî meriv dikare bi gotina siyasetmedar Silêman Demîrelê çareser bike; ''Hûn meseleyan nekin mesele li orte mesele namîne''.

Bi çar alî va avên me girtine û li ser mal û milkên me hevûdin terbiye dikin. Li ser mal û milkên me danûstandinê dikin hêjîr û zeytûnên me ji xwe re kirine sermiyan û tên dîsa difroşin me. Av û zeviyên me bi îşkence û heqeretan ji destê me distînin û difroşên me. Şîrekên wan kî nin? Memurên wan ji kû hatine? Bekçîtî û cerdevaniyên wan kî dike? Mixabin ji welatên me ne, cîranên me nin, gundiyên me nin, meriv û xizmên me nin, nas û dostên me nin. Bi destên wan ji bo çend rojên xweş hemû dinyaya me qurban dikin. Dîsa ew ên ku nerazîbûna xwe eşkere dikin dîsa bi destên welatiyên xwe tên asteng kirin. Biwêjek me heye û pêşiyên me jî viya gelek caran dianîn ser ziman ''divê her kar di cih û wextê xwe de bê kirin.'' Belê sed sal berê me xwe negîhiştand trena azadiyê. Ev sedsala duyemîn jî wisa xuya dike, ewê ji destê me here. Nişeneya wî û encamên wî her tên pêşiya me. Çend kurdên bêxiret û nezan jî bo em hinda bikin û ji hêzê bikevin xwe bi erzanî û îhtîrasên rojane serî tewandin.

Gelê kurd ti car li ber çem û robaran diwaran bilind nekiriye û ne girtiye. Her tim bi xwezaya xwe re rêz û rêzdariya xwe destnîşan kiriye. Dilnerm û dilşewatiya wan me her tim bi paşva bir, ger pêşiya avê bigirtana îro em di vê hal û rewşê da nîn bûn. Gelek wisa paqij gelek wisa dilnizm gelek wisa bi her zindî re lihevhatî û aşîtîxwaz… Çi hat serê me ji dilpaqijiya me û ji mewandariya me hat. Dibe ku hin xwînerên delal û ezîz gazina bikin û bêjin ''ev çî qederperestî ye?''. Mafdar in lê tiştê rast rast e. Baş e ku nifşên nû hişyar in, xebetkar in û bervî menfeatên xwe dimeşin.

Em dîsa vegerin ser avên welat. Di kelakela Amedê da li orta nîvroye me berê xwe da kelakela Batmanê. Di rê da nivîskar, zimannas, rexnegir Dilawer Zeraq re me li ser gelek mijaran danûstandinê kir, bi taybetî jî li ser avên welat. Berê li Farqîne taxa Şador de avek bi xumaxum û guregur diherikiya lê îro ew av ji însan xeyîdiye û berê xwe daye cihek din. Romana wiya dawî jî bi navê "Şador" bû. Mesele ji Şador hatibû vekirin û mamoste Zeraq behsa Şador a ku av jê diherikiya berfireh qal kir. Baş e, bi destê kî û bi çi awayî ava Şador xeyîdî û berê xwe da cihek din. Bi destên nezanan û bi hişê demderbasî ew ava pîroz xeyîdî. Bo wî jî çaxê serokên şaredariyan hûn tînin ber me û em wan dikin serokê şarederiyan bila têkiliyên wan hinek bi xwezayê ra hebe. Xeydana ava Şador mîsalekê bo hemû avên ku ji me xeyîdine; bi polîtîkayên şarederiyan ve bêguman girêdayi ye. Di helbesta Feqiyê Teyran da qerîna “ey av û av” de wisa olan/bang dide:  

Ey Av û Av

Ey av û av, ey av û av

Ma tu bi `işq û muhbetê

Mewc û pêlan tavêy belav

Bê sekne û bê ra`hetê