Avrupa Adalet Divanı, 70'inci yılını kutluyor
1952 yılında kurulan Avrupa Adalet Divanı, bugünlerde 70'inci yaşını kutluyor. Şimdiye kadar 42 bin karar alan mahkemeden, Türkiye vatandaşlarını da ilgilendiren birçok karar çıktı.
Yunus Ülger
ALMANYA - Avrupa Birliği (AB) bünyesinde bulunan 27 ülkenin en yüksek mahkemesi Avrupa Adalet Divanı (ABAD), kuruluşunun 70'inci yılını kutluyor. AB'nin en küçük ülkesi Lüksemburg'da bulunan ABAD, yıldönümünü mahkemenin büyük salonunda geniş bir katılımla kutladı. Dünyada bu kadar muhatabı olan tek mahkeme ABAD, 1952 Aralık'ta Avrupa Kömür ve Çelik Birliği'nin mahkemesi olarak kurulmuştu. AB'ye giden yolda ilk adım olan Avrupa Kömür ve Çelik Birliği, Almanya, Fransa, İtalya, Hollanda, Belçika ve Lüksemburg tarafından 23 Temmuz 1952'de Fransa'da kurulmuştu.
Şimdiye kadar 42 bin karar alan ABAD hakkında Alman basınında da geniş haberler yer aldı. Yaklaşık 2 bin 200 çalışanı bulunan mahkemenin Belçikalı Başkanı Koen Lenarts, Alman Birinci Televizyonu (ARD) ile söyleşisinde, “Özgürlükçü demokrasiyi, hukuk devletini ve temel insan haklarını her koşulda korumak zorundayız” dedi. Alman İkinci Televizyonu'nda (ZDF) ise, ana görevlerinin AB'nin hukukunun uygulanması olduğunu vurguladı, “ABAD olmasaydı, Avrupa Birliği olmazdı” ifadelerini kullandı.
ABAD, AB hukukunun uygulanmasında 70 yıllık geçmişinde çok önemli kararlar verdi, bunların birçoğu üye ülke yurttaşlarının yaşamlarını kolaylaştırdı. Bunlar arasında halkı doğrudan ilgilendiren ve ilk akla gelenler Bosman, Google'de unutulma hakkı, uçak gecikmelerinde yolculara tazminat hakkı yer alıyor. ABAD denince ilk akla gelen ve futbol dünyasında devrim sayılan 1995'deki Bosman Kararı olur. Belçikalı futbolcu Jean Marc Bosman, takımı RFC Lüttich bonservis bedelini yüksek koyunca buna karşı dava açmıştı. Ulusal mahkemenin görüş sorması üzerine ABAD, bonservis bedelinin AB'nin 'işgücü serbest dolaşımı' ilkesine aykırı olduğuna karar vermişti. Bu karar sayesinde sözleşmesi biten bir futbolcu, bonservis bedeli olmadan transfer olabiliyor.
AB YURTTAŞLARINA GOOGLE'DA 'UNUTULMA HAKKI'
ABAD, 2014 yılında aldığı bir kararla dijital dünyanın devi Google'ı, insanlara 'unutulma hakkı' sağlama konusunda dize getirmişti. Karar, Google'da adları ve diğer kişisel verileri olanlara, bunları Google kayıtlarından sildirme hakkı sağlıyor. ABAD, 2004 yılında aldığı bir kararla da uçak yolcularının haklarını genişletmişti. Buna göre bir sefer üç saatten fazla gecikmiş ise bu durumda uçak şirketi yolculara tazminat ödemekle yükümlü bulunuyor. Gecikme süresi uzadıkça tazminat da artıyor.
İnternet üzerinden satın alınmış bir yatak davasına bakan mahkeme, iki haftalık bir deneme süresi içinde yatağın geri verilebileceği kararı verip, tüketici haklarını korumada önemli bir adım attı. Elbette, ABAD'a bireysel dava açma hakkı yok, ulusal mahkemelerin başvurusu üzerine karar alıyor.
ABAD, Türkiye ve Avrupa'da yaşayan Türkiye vatandaşlarını doğrudan ilgilendiren önemli kararlara da imza attı. Bu kararlar Türkiye ile AB arasında, Türkiye'nin AB'ye uyum süreciyle ilgili yapılmış olan 1973 ve 1980 tarihli anlaşmalara dayanıyor. Bu kararlardan en önemlisi 1990 yılında alınan ve AB'de yaşayan Türkiye vatandaşlarının oturma ve çalışma haklarıyla ilgi Sevince Kararı'dır. Hollanda'da yaşayan Salih Zeki Sevince, oturma izni uzatılmayınca yargı yoluna gitmiş, dava ABAD'a aktarılmıştı. Sevince dava sürecinde çalışmaya devam etmişti. ABAD, kararında oturma ve çalışma hakkının birbirine bağlı olduğuna karar verip, Sevince'nin oturma hakkının iptalinin Türkiye ile AB arasındaki anlaşmalara aykırı olduğunu sonucuna varmıştı. Buna göre üç yıl bir AB ülkesinde çalışmış olanlara konumları ne olursa olsun oturma hakkı verilmek zorunda.
ABAD'ın 2009 yılında aldığı karar ise Türkiye'den AB'ye 'hizmet verme' amacıyla gelmek isteyenleri ilgilendiriyor. Almanya'nın vize vermediği tır sürücüsü Mehmet Soysal'ın Berlin Eyalet Mahkemesi'nde açtığı ve ABAD'a aktarılan Sosyal Kararı, hizmet vermek için AB'ye gelmek isteyenlere vizesiz gelme hakkı sağlıyor. Buna göre tır sürücüleri, herhangi bir fuara gelecek olanlar, herhangi bir kongreye katılacak olanlar ve diğer alanlardan hizmet amaçlı geleceklerden vize istenmeyecek. Ne var ki Almanya bu kararı oldukça kısıtlı uyguluyor, kapsamını dar tutuyor.