Avustralya'da 100 milyon yıl öncesine ait 'sürüngen' fosili bulundu

Mathew Agius

Avustralyalı fosil avcıları, kıtanın batı Queensland bölgesindeki ilk elasmozor fosilini ortaya çıkardılar. Bu deniz sürüngenine ait 100 milyon yıllık baş ve vücut kemikleri, tarih öncesi kalıntıları bulmak amacıyla özel sektöre ait kırsal alanları düzenli biçimde tarayan üç fosil meraklısı tarafından keşfedildi. Ekip, daha önceki keşif gezilerinde kronozor, ihtiyozorve tarih öncesi balık ve kaplumbağa kalıntıları bulmuştu.

İLK KEZ TAM BİR BEDEN BULUNDU

Elasmozorun keşfine ilişkin en heyecan verici husus, hem vücut hem de kafa fosillerinin aynı anda elde edilmesiydi. Queensland Müzesi için bu keşif, deniz paleontolojisi alanında Rosetta Taşı’nın* bulunmasına eş değer, yeni bir aşama anlamına geliyor. Elasmozorlar, Kretase Dönemi’nde** dinozorlarla bir arada yaşamış ve uzun boyunlu bir deniz sürüngeni olan bir plesiosaurus türü (yaygın biçimde inanılanın aksine, bütün büyük antik sürüngenler ‘dinosauria’ grubuna dahil değil).

Queensland Müzesi’nde paleontoloji alanında kıdemli bilim insanı ve küratör olarak görevini sürdüren Dr. Espen Knutsen, “Bugüne dek asla birlikte bir gövde ve başı birlikte bulamamıştık ve yeni keşif, gelecekte bu alanda yapılacak araştırmaların anahtarı olabilir” diyor.

KRETASE DÖNEMİ’NDE DE QEENSLANDLİLER SUYU SEVİYORDU

Kurak Avustralya taşrasının ortasında uzun boyunlu bir deniz sürüngeni kalıntısı bulmaktan daha mantık dışı görünebilecek pek az şey var. Öte yandan bu bir tür zamansal dönüşüm. Elasmozorların Dünya’da yüzdüğü Kretase Dönemi’nde (146 ilâ 65 milyon yıl önce), günümüzde Queensland’in işgal ettiği kıta sahanlığının büyük kısmı sığ bir denizin dibine doğru batmış halde, Dünya’nın güney kutbuna çok daha yakın olan enlemlerde yer alıyordu.

Günümüzde bu bölgede düzenli biçimde deniz sürüngeni fosillerinin keşfedilmesine neden olan şey ise karayı kaplayan bu denizin varlığıydı. Dinozor kalıntıları bulmak söz konusu olduğunda, Queensland, paleontologlar arasında dünyanın en verimli bölgelerinden biri olarak kabul görüyor.

Bu baş ve vücudun keşfedilmesi, Avustralyalı bir kurum açısından bir ilki temsil ediyor ve 1999 yılında bulunan ‘Plesiozor Dave’ adı verilen en eksiksiz elasmozor iskeleti de dahil olmak üzere, Queensland Müzesi’ndeki bu taksonomik sınıfa dair gittikçe genişleyen bir örnek koleksiyonuna katkı sağlıyor. Buna karşın Dave, maalesef türünün büyük kısmıyla aynı sorunu yaşıyor: Onun da baş kısmı kayıp. Bunun nedeni, başın sahip olduğu ağırlığın, çoğu zaman hayvanın ölümünden sonra baş kısmının iskeletin geri kalanından ayrılmasına sebep olması. Her şeye rağmen bu yeni keşifte durum böyle olmadı ve beden ve başın birlikte olduğu bir kalıntı bulmak, yeni bir türün keşfinin önünü açabilir.

KALINTILAR AYRINTILI BİÇİMDE İNCELENECEK

Knutsen’in araştırma ekibi, hayvanın biyolojisi hakkında daha ayrıntılı bilgilere ulaşmak amacıyla kalıntıları bilgisayarlı tomografi taraması ve 3 boyutlu modelleme yapılması için laboratuvara taşıyacak. Keşif, en azından, müzenin yüz milyonlarca yıl önce Avustralya’da yaşamış olan plesiozorların çeşitliliğiyle ilgili bakış açısını daha da ileriye taşıyacak. Knutsen, “Keşif, bizlere sınıflandırmanın yanı sıra o dönemde bunlardan kaç tanesinin etrafta gezindiğine ve tür çeşitliliğine dair pek çok şey anlatacak” diyor: “Neredeyse 150 yıldan beridir Queensland kırsalından fosil topluyor olsak bile, 100 milyon yıl önce var olan bu tarihöncesi iç denizde yüzen hayvanlarla ilgili hâlâ bilmediğimiz pek çok şey söz konusu. Bu, halka göstermek için güzel bir örnek olsa da bu faunayla*** ilgili daha fazla bilgiye ulaşmak için yapmaya çalıştığımız şeyleri anlamak gerçekten önemli. Bu, muhteşem bir an.”

*Rosetta Taşı, M.Ö 196 yılına tarihlenen ve Mısır Kralı V. Ptolemaios hakkında yazılmış bir rahip fermanını içeren tamamlanmamış gri ve pembe granodiorit bir taş eserdir.

**Kretase Dönemi, Mezozoyik Zaman’ın üç alt bölümünün sonuncusudur. Jura’dan sonra, Paleojen’den önce gelir. Günümüzden 145 milyon yıl önce başlayıp aşağı yukarı 66 milyon yıl önce sona erdiği kabul edilir.

***Fauna: Belli bir bölge ya da çağda yaşayan hayvanların tümü.

Yazının orijinali Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)