Ay'a seyahat: Hedef yükseklerde, bütçe diplerde
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, salı günü Milli Uzay Programı'nı kamuoyuna tanıttığı konuşmasında, "İnşallah Ay'a gidiyoruz. İlk aşamada 2023 yılı sonunda yakın Dünya yörüngesinde ateşleyeceğimiz kendi milli ve özgün hibrid roketimizle Ay'a ulaşarak sert iniş gerçekleştireceğiz" dedi. Program için ayrılan bütçenin yeterli olup olmadığı tartışılırken diğer ülkelerin bugüne kadar uzay çalışmalarına ayırdıkları bütçeler ve bu alandaki başarılarının neler olduğunu derledik.
DUVAR - Uzay programının hedeflerinin rekabet gücünün artırılması, dünyadaki pazardan pay almak ve Türkiye'ye ait bir bölgesel konumlama ve zamanlama sistemi geliştirmek olduğunu belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, "2028'de gerçekleştirmeyi planladığımız ikinci aşamada ise aracımızı yakın yörüngeye çıkaracak ilk fırlatmayı bu kez kendi milli roketlerimizle yapmayı ve yumuşak inişi planlıyoruz. Böylece Ay'da bilimsel faaliyetler yapabilen sayılı ülkelerden biri konumuna geleceğiz” ifadelerini kullandı.
Dünya Bankası'nın 2019 yılı sonu verilerine göre Türkiye'nin gayrı safi yurt içi milli hasılası (GSYH) 754 milyar 412 milyon dolar, kişi başına düşen GSMH ise 9 bin 043 dolar. Programı yürütecek olan Türkiye Uzay Ajansı 2018 yılında kuruldu. 2021 yılı merkezi bütçesinde ajansa 38 milyon liralık kaynak ayrıldı. BBC Türkçe’ye konuşan bir ajans yetkilisi ise çeşitli bakanlıklardan ve kurumlardan ayrılan payla birlikte bütçenin 40 milyon doları bulduğunu belirtti.
Soğuk Savaş döneminde önemli gelişmeler kaydedilen uzay çalışmaları, ABD ve Sovyetler Birliği tarafından hem askeri güç hem de propaganda aracı olarak görüldü. Devasa bütçeler ayrılan bu çalışmalar kapsamında ilk olarak Sovyetler Birliği, Sputnik 1 uydusunu 1957 yılında uzaya fırlatarak yörüngeye yerleştirdi. Takip eden yıllarda çeşitli fırlatma denemelerinde bulunmaya devam eden Sovyetler, 1961 yılında ilk defa insanlı bir fırlatma gerçekleştirerek kozmonot Yuri Gagarin’i Vostok programı ile birlikte uzaya gönderdi.
1958 yılında Explorer uydusunu uzaya fırlatan ABD de ilk yıllarında Sovyetlerin gerisinde kaldığı uzay yarışında Apollo programı ile Ay’a ulaşmak amacıyla denemelerde bulundu. 20 Temmuz 1969 tarihinde Apollo 11 uzay aracı ile Ay’a ulaşmayı başardı, astronot Neil Armstrong da Ay’ın yüzeyine adım atan ilk insan oldu. Ay’a insan göndermeyen Sovyetler Birliği, 1971 yılında Luna 16 robotunu göndererek Ay yüzeyinden örnekler almayı başardı.