Bağlar’da kentsel dönüşümü kim istiyor?

DİYARBAKIR - Bağlar, Diyarbakır’ın en büyük merkez ilçesi. İlçe büyüdükçe zamanla ikiye bölündü ve ilk yerleşim yeri “Eski Bağlar” olarak günlük hayatta kodlandı. Yeni yapıların, lüks sitelerin olduğu bölge de “Yeni Bağlar” oldu.

Kaynartepe ise Eski Bağlar’ın en büyük mahallelerinden biri. 2015 yılında Sur ilçesinde yaşanan çatışmalar sırasında, Kaynartepe’nin bazı sokaklarında da çatışmalar meydana geldi ve buralarda da sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Çatışmalar ve sokağa çıkma yasakları nedeniyle mahallenin nüfusu düştü.

Kaynartepe Mahallesi Muhtarı İlhami Altun'la buluşmamızın nedeni ise 2015’teki olaylar değil, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayı ile kesinleşen kentsel dönüşüm projesi. Diyarbakır’ın yeni valisi ve Büyükşehir Belediyesi kayyımı Münir Karaloğlu, bu haberi müjde olarak paylaştı.

Bağlar Belediye Başkanı Hüseyin Beyoğlu da konuyla ilgili açıklama yaptı. Beyoğlu’nu Bağlar’da yaşayan insanlar “Kayyım” olarak biliyor. Çünkü YSK, seçimde yüzde 70,34 oyla belediye başkanı seçilen HDP’li Zeyyat Ceylan yerine ikinci sıradaki AK Partili Beyoğlu’na vermişti mazbatayı.

 

Eski Bağlar bölgesinde uygulanacak kentsel dönüşüm projesi için Diyarbakır Valiliği’nde Vali ve Büyükşehir Belediyesi kayyımı Münir Karaloğlu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Altyapı Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Hasan Bebek, Bağlar Kaymakamı Yavuz Güner ile kurum müdürlerinin katıldığı toplantının ardından konuşan Beyoğlu, projede gelinen son aşama ve yapılacak çalışmaların ele alındığını, projelendirme çalışmalarına başladıklarını ifade etti. Beyoğlu, “Bağlarımızda yapmayı planladığımız Kentsel Dönüşüm Projemiz ile ‘yerinde dönüşümü’ esas alarak projelendirme çalışmalarına başladık. Daha yaşanabilir ve modern bir Bağlar için kentsel dönüşümle ilçemizi ihya etme zamanı. Bunu devletimizin imkanları ve milletimizin desteğiyle başaracağız. Allah kısmet ederse 2021 yılının ilk aylarında proje start almış olacak” dedi.

MUHTARA KİMSE DANIŞMADI

Karaloğlu ve Beyoğlu, kentsel dönüşümü bir müjde olarak duyurdu. Ama Kaynartepe’de yaşayan insanların söz konusu müjdenin ayrıntılarından bihaber olduğu anlamak için Kaynartepe’de küçük bir tur atmak yetiyor. Evlerin yıkılacağını, yıkılan evlerin yerine yenilerinin yapılacağını mahalledeki herkes duymuş. Muhabbet konularının birinci sırasına kentsel dönüşüm yerleşmiş durumda. Kentsel dönüşüm ile ilgili edindikleri bölük pörçük bilgileri paylaşıyorlar birbirleriyle ama bu işin nasıl sonuçlanacağı hakkında bilgi sahibi olmadıkları için muhtarın kapısını çalıyorlar.

Kimi umutla kimi endişeyle Kaynartepe Mahallesi Muhtarı İlhami Altun’a geliyor ancak Altun, kentsel dönüşümle ilgili hiçbir şeyden haberinin olmadığını, konuyla ilgili gelişmeleri medyadan takip ettiğini söylüyor.

 

Sohbetimiz sırasında Altun’un birçok kişiye kentsel dönüşümle ilgili kendisinin de bilgi sahibi olmadığını söylediğine tanık olduk. Altun, “Ben mahallenin muhtarıyım. Halkın oylarıyla seçildim. Bir sorun olduğunda insanlar önce bana geliyor. Ama mahalle için bir karar veriliyor ve benim bundan haberim yok. Herkes gibi ben de medyadan, internetten okuyorum kentsel dönüşümü. Vali, kaymakam, belediye başkanı bana bir şey söylemeyince ben de insanlara bir cevap veremiyorum tabi” diyor.

'EVLER YIKILINCA İNSANLAR NEREYE GİDECEK?'

Altun, Eski Bağlar’ın, Kaynartepe’nin bir dönüşüme ihtiyacının olduğunu savunuyor, “Daha güzel bir mahallede kim yaşamak istemez ki” diyerek. Mahallenin birçok sokağı itfaiye araçlarının, ambulansın giremeyeceği kadar dar. Muhtara göre metruk ve kötü niyetle kullanılmaya müsait birçok ev var Kaynartepe’de. Bunların bir kısmı Bağlar Belediyesi tarafından yıkılmış. Muhtar Altun, uyuşturucu, hırsızlık, fuhuş gibi olaylarla anılan Bağlar’ın, kentsel dönüşüm sayesinde temizleneceğini de umut ediyor.

Ama Altun, kentsel dönüşümden önce mahallede yaşayan insanları düşündüğünü de ekliyor. “Evler yıkılınca insanlar nereye gidecek, gittikleri yerde nasıl yaşayacaklar?” diye soruyor ve şunları ekliyor: “Burada yaşayan insanların yüzde 90’ı yoksul. Burada kiralar 200-300 lira ve bu kirayı da ödeyemeyen insanlar var. Bu yoksul insanlar buradan çıkarılırsa 1000 lira kirayı veremezler, ekonomik durumları yok çünkü. Ne yapacaklar, çadır mı kuracaklar? Bunun için önce insanları düşünmek lazım.”

'İNSANLARI MAĞDUR OLMASIN'

Muhtarlığın önünde kimi işlemler için bekleyen kadınları gösteriyor Muhtar Altun ve “200 lira sosyal yardım alabilmek için bekliyorlar. Bazılarının hiç geliri yok. Bağlar’dan başka yerde yaşamaları çok zor bu insanların. Bu yüzden diyorum, bu insanları daha da mağdur etmemek lazım” diyor.

Bugüne kadar ne vali ne kaymakam ne de belediye başkanıyla kentsel dönüşümle ilgili bir görüşme yaptığına dikkat çeken Altun, “Ben 4 dönemdir bu mahallenin muhtarlığını yapıyorum. İnsanların ihtiyaçlarını, sıkıntılarını, ne istediklerini biliyorum. Bu mahalle ile ilgili bir karar alınırken, insanlar perişan olmasın diye bana danışmaları gerekiyor. Ama bugüne kadar kimse bana gelip, ‘sen ne düşünüyorsun Muhtar’ diye sormadı. Sayın Vali yeni atandı sayılır, rica ediyorum, bize de sorsun kentsel dönüşümü. Biz ona anlatalım mahalleyi, buna göre karar versin” şeklinde talepte bulundu.

'ZENGİNLER KENTSEL DÖNÜŞÜMDEN YANA'

Altun, “Mahallenin yüzde 60’ı kentsel dönüşümü istemiyor, yüzde 40’ı ise istiyor” diyerek mahallenin nabzı hakkında bilgi veriyor. Altun’a göre kentsel dönüşümden yana olanlar, artık Kaynartepe’de oturmayan ev sahipleri. Altun, “Onlar ‘Bize bir şey olmaz’ diye düşünüyorlar. Yıkılan evin yerine daha iyi bir ev alacaklarını hesaplıyorlar. Ama devlet onların evlerine ne fiyat verecek, bunu bilmiyorlar. Yarın evlerine verilen fiyatı beğenmeyip karşı çıkabilirler” değerlendirmesinde bulunuyor.

Kentsel dönüşüme karşı olan yüzde 60’ı ise uzun uzun anlatıyor Altun. Ekonomik kriz ve korona virüsü nedeniyle insanların iyice yoksullaştığına dikkat çeken Altun, yoksul insanlar için Kaynartepe’yi adeta bir sığınak gibi tarif ediyor.
Sur’daki çatışmalarda ve kentsel dönüşümle evleri ellerinden alınan birçok insanın Kaynartepe ile birlikte Bağlar’ın diğer mahallelerine yerleştiğini söyleyen Altun, “Burada yerleştikleri evler de yıkılırsa nereye gidecek insanlar?” sorusunu bir kez daha soruyor.

Bağlar’ın uyuşturucu, hırsızlık, fuhuş gibi olaylarla anıldığını hatırlatan Altun, “Bu insanlara yer bulmak lazım. Burada yaşayan gençlere iş bulmak lazım. Zaten burada çok zor yaşıyorlar, onları buradan çıkarırsanız Diyarbakır’da rahat kalmaz. Uyuşturucu da artar hırsızlık da.”

Çok sayıda Suriyeli de yaşıyor Eski Bağlar’da. Bulabildikleri işlerde çalışarak kıt kanaat geçinebilen Suriyelilerin de kendisine gelip, “Mahalle yıkılacak mı” diye sorduğunu söyleyen Altun, onlara ayrıca üzüldüğünü belirtiyor.

ÖRNEKLER ENDİŞELENDİRİYOR

Kayyım yönetimindeki şehirde bugüne kadar herhangi bir proje sivil toplum kurumlarıyla ortaklaştırılmadı. Bağlar’da yapılacak kentsel dönüşümle ilgili de hiçbir kuruma danışılmadı, görüş alışverişinde bulunulmadı. Projeler, Bağlar’da olduğu gibi “müjde” olarak duyuruldu ve herhangi bir itiraza kulak verilmedi.

TMMOB Şehir Plancıları Odası Amed Şube Sekreteri Neriman Baran Yiğit, Bağlar’da yapılacak kentsel dönüşümle ilgili sorduğumuz sorulara, “Daha önce kulağımıza gelmişti ama biz de basın yolu ile öğrendik. Ama hem Bakanlıktan hem belediyeden detayların paylaşılması için yazı yazdık” cevabını verdi.

 

Bağlar’ın kentsel dönüşüme ihtiyacı olduğunu söyleyen Yiğit, “Ama Türkiye’deki kentsel dönüşüm örnekleri yüzünden endişelerimiz var” diyerek, ayrıntıları hakkında bilgi sahibi olmadıkları projeye kuşkulu yaklaştı.

Yiğit, şunları söyledi: “Kentsel dönüşüm çok kapsamlı bir kavram, sadece sosyolojik, demografik, psikolojik araştırmaları yıllarca sürebilen, çok iyi analizlerin yapıldığı, yerel dinamiklerin ve halkın sürece dahil edildiği, yerelde yaşayan halkın ne istediğini birinci sırada tutan ve yine orada yaşayan halkın barınması için yapılması gereken projelerdir. Türkiye’deki gibi sadece TOKİ eliyle ve rant için yapılmamalı.”

Yiğit, Bağlar’da gerçekleşecek kentsel dönüşümle ilgili kuşkularını Sur ilçesindeki kentsel dönüşümü hatırlatarak şöyle anlattı: “Sur’da yapılan kentsel dönüşüm acele kamulaştırma kararı ile yerel halkın bir an önce evlerini boşaltmalarıyla oldu. Yerel doku, halkın ne istediği, herhangi bir analiz yapılmadan, dozerlerle girip ne buldularsa yıktılar. Halkla yapılan sözleşmeler bile işin içine rant girdiği için iptal edildi. Sur’daki insanlar orayı terk etmek istemiyordu ve şimdi kentsel dönüşüm adı altında yapılan yapılar Sur mimarisine o kadar uzak ki Sur’la bütünleşmiyor.”