Belediyeni tanı ey vatandaş!

Belediyeler klasik tanımı itibariyle; vatandaşların kentte birlikte yaşamaktan doğan ortak ihtiyaçlarına yönelik kamusal hizmetleri yerine getirmek için kurulan tüzel kişilerdir. Yöneticileri seçilmiş siyasetçiler ve atanmış memurlardan oluşur, mali ve idari açıdan özerk kurumlardır.

2024 Yerel Seçimleri öncesinde konuşmacı olarak katıldığım, “Yerel Demokrasi ve Gençlik” konulu bir açık oturumda, belediyelerin varlık sebebini şöyle izah etmiştim. “Belediyelerin ve devletin bir şey istenen mekanizmalar olmaması gerekiyor, zaten bunun için varlar. Belediyeler ve devlet bu millete hizmet için var, belediyelerden ve devletten sizi, beni yani bu milleti çıkardığımızda, geriye sadece binalar, arsalar ve araziler kalır. Unutmayın ki belediyeler ve devlet sizlerin ödediği vergiler ile ayakta kalmakta ve görevlerini ifa etmektedirler.”

Belediyelerin görev ve sorumlulukları her ne kadar yasalarla tanımlanmış olsa da; birlikte yaşamaktan doğan ortak ihtiyaçlar (mahalli müşterek ihtiyaçlar) günün koşullarına, yaşanılan kentin sosyoekonomik durumuna göre değişkenlik göstermektedir. Bu gün belediyeler kent sakinlerine; imar uygulamalarından, kültür sanat faaliyetlerine, yol ve park yapımından sosyal yardımlara, eğitim hizmetlerinden veterinerlik hizmetlerine kadar, adeta doğumdan ölüme kadar hizmet etmektedir.

Kentte doğan çocuğun, çoğu belediyede uygulanmakta olan hoş geldin bebek vs. gibi isimlerle yürütülen projeler kapsamında ilk ihtiyaçları karşılanmakta, çocuk kreş yaşına geldiğinde belediyenin kreşine gidebilmekte, okul çağında belediye kütüphanesinde dersini çalışmakta, iş bulması için belediye kariyer merkezi destek olmakta, evlenme çağına geldiğinde nikâhı belediye memurlarınca kıyılmakta ve Allah rahmet eylesin vefat ettiğinde yine belediye tarafından ulaşım-iaşe-ağırlama vs. gibi ihtiyaçlar karşılanmaktadır. Hatta vatandaş öldüğünde de hizmet devam ediyor. Çünkü mezarlıkların bakım onarımları da belediyeler tarafından yapılmaktadır.

Yalnız tekrar etmekte fayda var. Unutmayın; belediyeler sizin paranızla, sizin seçtiğiniz yöneticiler eliyle size hizmet ediyor. Yani bu saydığım hizmetler bir lütuf değil, görevidir belediyelerin.

BELEDİYELERİN YÖNETİM VE İDARİ YAPISI NASIL İŞLER?

Seçilmiş belediye başkanı, belediyenin başı, üst yöneticisi ve temsilcisidir. Kentin nüfusuna göre belirlenen sayıya göre seçilmiş meclis üyelerinden belediye meclisi oluşur ve bu meclis belediyenin karar organıdır. Encümen ise hem seçilmiş meclis üyelerinden hem de atanmış birim yöneticisi memurlardan belirlenir, belediyenin karar ve danışma organıdır. Görüleceği üzere belediyede üç temel organ bulunmaktadır ve üçünün de görev, yetki ve sorumlulukları birbirinden farklıdır. Bu hususların tümü ilgili yasalarda tanımlanmıştır.

Belediyelerin temel yönetim ve idari yapısı aynı olmakla birlikte; kentin nüfusu, hizmet alanı, ihtiyaçları ve sosyoekonomik durumuna göre bütçe büyüklüklerinde, hizmet birimlerinin sayısında, sunulan hizmetlerde belediyeler arasında farklılıklar da görülür.

Belediye başkanları göreve geldiklerinde, belediyenin kırmızı kitabı olarak adlandırabileceğimiz bir Stratejik Plan hazırlar ve görev süresi olan 5 yıl boyunca bu planda yer alan faaliyet ve hizmetleri yine planda belirtilen maliyetler ile yerine getirirler.

BELEDİYE PARAYI NERDEN ALIR, NASIL HARCAR?                   

Belediye başkanları ilgili birimler eliyle belediye gelir ve giderlerini gösteren Belediye Bütçesini hazırlar ve bu bütçe her yıl ocak ayı itibarıyla uygulamaya konulur. Hazırlanan bu bütçede, belediyenin o yıl içinde elde edeceğini tahmin ettiği gelirler tutarlar itibarıyla türlerine göre sıralanır.

Belediye gelirleri arasında genellikle en büyük pay, merkezi idarenin gelirlerinden o kentin nüfusuna göre gelen gelirdir. Bu gelirin, bazı belediyelerde o yıl bütçesinin yüzde altmışına kadar olduğu gözlemlenmektedir. Ancak son aylarda belediyelerin vergi ve SGK borçlarına karşılık yapılan kesintilerden dolayı bu oran iyice azalmaktadır. Belediyelerin kendi topladığı gelirleri ise; vatandaşın ödediği emlak vergisi, ilan reklam vergisi, çevre temizlik vergisi, imar harcı gibi gelirlerden oluşmaktadır.

Vatandaştan toplanan gelirler yine vatandaşın ihtiyaç duyduğu hizmetler için harcanır. Belediye ve devlette harcamalar belli yasal düzenlemelere göre yapılır. Belediyelerde başta büyük harcama kalemleri; maaş ödemeleri, inşaat, yol bakım işleri ve kentin temizlik işleri için yapılan harcamalardır.

Her belediye yasal bir zorunluluk olarak bütçelerinin, gelirlerinin ve harcamaların neler olduğunu internet sitesine koymaktadır. Ayrıca belediyelerin yaptığı ihalelerde neler satın aldıkları, hangi bedel ile satın aldıkları, ezcümle vatandaşın parasını nasıl harcadıkları Elektronik Kamu Alımları Platformunun internet sitesi üzerinden tüm vatandaşlarca görülüp, incelenebilir.

BELEDİYE DENETİMİNİ NASIL, KİM YAPAR?

Elbette birbirinden farklı uzmanlık alanlarında vatandaşa yine vatandaşın parasıyla hizmet eden belediyeler belli denetimlere tabidir. Genel olarak belediyelerde iç ve dış denetim yapılır. İç denetimi belediyelerde istihdam edilen iç denetçiler (memurlar) aracılığıyla yapılırken, dış denetim ise Sayıştay denetçileri tarafından yapılır. Ayrıca konusuna göre bakanlık müfettişlerince denetimler yapılmaktadır.

Belediyeler her yıl bir önceki yıl gerçekleştirdiği projeleri, faaliyetleri topladığı gelirleri, harcadığı paraları Faaliyet Raporu kitabı hazırlayarak meclislerine sunar ve internet sitesine de ekleyerek kamuoyu ile paylaşırlar.

SENİN BELEDİYEN, SENİN BAŞKANIN, SENİN PARAN: SEÇİMİNE VE BELEDİYENE SAHİP ÇIK

Bizim gibi gelişmekte olan toplumlarda maalesef ki demokrasi kültürü de yerleşmemiş ve gelişmemiştir. Vatandaş olarak; belediye başkanını sen seçersin, senin ödediğin vergilerle belediye bütçesi oluşur ve o bütçe ile sana hizmet edilir.

Hani biz hep eleştiririz ya,

Her şeyi belediyeden bekleriz ya,

Yapma, farklı ol,

Belediyeni takip et,

Başkanını takip et,

Harcamaları takip et,

Unutma onları sen seçtin, asıl olan sensin.

Onları sen, sana hizmet etmek için görevlendirdin.

Belediyeni tanı ey vatandaş…!