'Biden yönetimine Afgan kadınları neden karanlığa götürdüğü sorulmalı’

DUVAR - ABD'nin Afganistan'dan çekilip Taliban'ın iktidarı ele geçirmesinin üzerinden bir yılı aşkın bir süre geçti. Bu süreçte Afgan kadınların yaşadıklarını değerlendiren uzmanlar, kız çocukların para karşılığı 'gelin' olarak satıldığını söylüyor ve kadınları intihara zorlayan çaresizliği anlatıyor.

Agnes Scott College Uluslararası İlişkiler ve Kadın, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik Çalışmaları Bölümü’nden Doç. Dr. Mona Tajali, Afgan Kadın Haber Ajansı Müdürü Humaira Saqib ile Afganistan’da yaşayan ve güvenlik sebebi ile ismini haber içinde "ZM" olarak anacağımız NooN Afganistan Hukuk ve Sosyal Örgütü'nün kurucu ortağı, Taliban yönetimi altında yaşananları değerlendirdi.

Doç. Dr. Mona Tajali, Taliban'ın Afganistan'ın kontrolünü ikinci kez ele geçirmesinden bu yana bir dizi büyük değişiklik olduğunu belirti. Tajali, ‘’Korkulduğu gibi, başkanlık sarayını ele geçirmesinden sadece birkaç gün sonra Taliban, kadın çalışanları bankalardan, üniversitelerden, medyadan ve diğer birçok iş yerinden ihraç etti. Grup ayrıca, 1996'dan 2001'e kadarki ilk iktidara gelişlerinde olduğu gibi, kadınların yalnızca erkek bir vasi ile evlerinden çıkmalarını da istedi. Uluslararası kınamalara rağmen, kız çocukların orta öğretimi yasaklı olmaya devam ediyor’’ diyerek yaşananları anlattı. 

‘EĞİTİM GÜVENCELERİ OLMAYAN KIZ ÇOCUKLAR İÇİN YERALTI OKULLARI OLUŞTURULDU’

Tajali, tüm bunlara rağmen kadınların, haklarının tersine çevrilmesine direnmekten asla vazgeçmediklerini de sözlerine ekledi: "Hem ülke içinde hem de dışında kadınlar, değişim için protesto ve baskı yapıyor. Ülke içinde, çok tehlikeli ve güvenlikleri veya yaşamları için bir risk olmasına rağmen, kadınlar birçok kez sokaklara döküldüler. 1990'ların sonlarına benzer şekilde, kadınlar da başka bir eğitim güvencesi olmayan kız çocuklar için yeraltı okulları oluşturmakla meşgul oldular."

Ülke dışındaki kadınların da uluslararası topluma baskı yapmak amacıyla ağlar kurduğunu ve örgütlediğini belirten Tajali, ‘’Geçen yıl boyunca kadınlar, önemli Batılı güçlerin Taliban'ın Afganistan üzerindeki yönetiminde herhangi bir meşruiyeti reddetmesini sağlamak için çok çalıştılar. Bu tanınmayı engelleyen ise büyük ölçüde kadınların yoğun lobi faaliyetleri ve Taliban'ın insan hakları ihlalleri hakkında haber yapmaları oldu’’ dedi. 

'EKONOMİK ZORLUKLAR, KIZ ÇOCUKLARIN PARA KARŞILIĞI GELİN OLARAK SATILMASINA NEDEN OLUYOR'

Tajali, Afganistan’daki kadınların, sağlık hizmetleri hariç çoğu meslekten ihraç edildiğine dikkat çekti ve sözlerine şöyle devam etti:

‘’İşten çıkarmalar, kadınların ekonomik konumlarını büyük ölçüde zayıflattı ve bu durumun hem kendi yaşamları hem de ailelerinin yaşamları üzerinde çok geniş kapsamlı olumsuz etkileri oldu. Bazı kadınlar ailelerinin temel geçimini sağlayan kişilerdi ve işten çıkarılmalarından bu yana, yoksulluk ve açlık da dahil olmak üzere birçok zorlukla karşı karşıya kaldılar. Kadınların ekonomik olarak erkeklere bağımlı olmaya zorlanmasının bir diğer önemli olumsuz sonucu da, özellikle ailelerinin erkekleri tarafından kadına yönelik şiddetin gözle görülür şekilde artmasıdır. Daha önce ailelerinin geçim kaynağı olan kadınlar, aileleri maddi sıkıntı içinde olduğu için çeşitli şiddet türleriyle karşı karşıya kalmıştır. Bu şiddet; fiziksel şiddeti, kız çocukların para karşılığı gelin olarak satılmasını ve hatta bazı kadınları intihara zorlayan çaresizliği içeriyor."

‘KADINLARI SAVUNACAK BİR OTORİTE YOK’

Afgan Kadın Haber Ajansı Müdürü Humaira Saqib, Afganistan’da bir yılın ardından kadınların karşılaştığı zorlukları şöyle özetliyor:

‘’Milyonlarca kız çocuğun okula gitmesi yasaklandı, yüz binlerce kadının çalışması yasaklandı, kadınlar daha da yoksullaştı ve aç kaldı. Kadın doktorlar, kadın mühendisler, kadın öğretmenler, kadın gazetecilerin çalışması yasaklandı. Kadın medyası kapatıldı ve Afganistan'ın on bir ilinde çalışan kadın gazeteci yok. Birkaç kadın gazeteci medyada yüzlerini kapatmak zorunda kaldı. Afganistan'da hiçbir medyanın kadın haklarıyla ilgili bir programı yok. Kadınlar aile içi şiddetin ciddi mağdurları ve onları savunacak bir otorite yok, insan hakları aktivistleri ve kadın hakları, tehdit ve yıldırma dolu. Birçok kadın hakları aktivistinin ailesi, baskı yapmak amacıyla işkence gördü ve hapse atıldı."

‘TALİBAN'DAN VASIFSIZ KİŞİLER ÖĞRETMEN OLARAK ÇALIŞIYOR’

Saqib, kadın öğretmen eksikliğinden dolayı eğitim kurslarının kapatıldığını ve kız çocukların kişisel eğitim kurslarına bile gidemediğini belirterek, ‘’Şeriat konularının çoğu medreselerde öğretiliyor ve profesörler istifaya zorlanıyor, onların yerine Taliban'dan vasıfsız kişiler öğretmen olarak çalışıyor’’ dedi. 

‘ETKİN OLMAYAN HÜKÜMET KAZANIMLARIN ÇOĞUNU BALTALADI’

Güvenlik sebebiyle ismini gizli tuttuğumuz Afganistan’da yaşayan ZM, ‘’Tarih boyunca Afganistan'daki kadınların durumu her zaman içler acısı ve zorluklarla kuşatılmıştır. Afgan kadınlar ve kız çocuklar, bir ailede doğdukları andan itibaren ayrımcı aşiret kültürüne ve ataerkil uygulamalara maruz kalmıştır’’ ifadelerini kullandı. 

2001 ve 2021 yılları arasında uluslararası toplumun varlığı ile bu durumun iyiye doğru gitmeye başladığını söyleyen ZM, ‘’Kadınlar toplumun bir parçası olarak kabul edildi ve siyaset, medya, ekonomik kalkınma, hukuk mesleği ve güvenlik dahil olmak üzere başarılı kariyerler inşa ederek kamusal alana katılabildiler’’ dedi ve ekledi: ‘’Önceki Taliban yönetimi altında cinsiyet ayrımcılığına ve insan hakları ihlallerine maruz kalmanın zorluklarını yaşadıktan sonra, Afgan kadınlar birçok zorlukla yüzleşmeye devam ederken, sosyal ve profesyonel yaşamlarının tadını çıkarıyorlardı.

Etkin olmayan hükümet, elde edilen kazanımların çoğunu baltaladı. Sistemin temelindeki yaygın yolsuzluk ve zayıf yönetim, uluslararası ortakların siyasi ve ekonomik desteğinin kaybolmasına neden oldu. Sağlam güvenlik, siyasi ve ekonomik temelleri olan merkezi bir yönetim sistemi ve iyi bir planlama eksikliği vardı."

‘BIDEN YÖNETİMİNİN YANLIŞ VE ZARARLI POLİTİKALARI FECİ BİR DURUM YARATTI’

NooN Afganistan Hukuk ve Sosyal Örgütü'nün kurucu ortağı ZM, ‘’Yirmi yıllık ilerleme ve gelişmeden sonra, özellikle Afganistan'daki kadınların yaşamlarında, Biden yönetiminin Afganistan'a yönelik yanlış ve zararlı politikası ve bir grup Afgan politikacının iş birliği ile feci bir durum yarattı’’ ifadelerini kullandı.

‘AFGANİSTAN, İSLAM’DAN FARKLI ZALİM BİR KÜLTÜRÜN ZİNDANINA GİRDİ’

‘’Afganistan bir kez daha İslam'dan çok farklı zalim bir kültürün zindanına girdi. Radikal İslamcı görüşe ve İslam şeriatındaki tüm kültürel ve dini öğretilere aykırı olarak benimsenmeye başlandı’’ diyen ZM, sözlerine şu şekilde devam etti:

"Taliban iktidara geldikten sonra her gün seri cinayetler, kadın ve kadın hakları aktivistlerine yönelik suikastlar, hapis ve zorla ifade alma, işkence, Taliban milislerinin hapishanelerde kadınlara ve kız çocuklara toplu tecavüzleri, kız çocukları alıp satma gibi yürek burkan olaylara tanık oluyoruz. Ayrıca, eğitim ve öğretimin engellenmesi, ailedeki erkek üye olmadan sınırlı gezi ve halka açık yerlere gitme ve son olarak Kabil'in bazı bölgelerinde şehir içi otobüslerde seyahat kısıtlamaları var. Bu sorunlar kaotik bir duruma neden oldu. Zihinsel ve duygusal baskılar o kadar büyük ki, kız çocukların ve kadınların intiharlarında dramatik bir artışa yol açtı.

Taliban, kadınların ve kız çocukların siyasi, ekonomik ve güvenlik sorunlarını ve zorluklarını yerel ve uluslararası düzeyde çözmeye odaklanmak yerine kadınların görev ve eğitimini, özgürlük ve haklarını her zaman eleştirdi. Toplumda kadınla ilgili sorunlar var ve onların derdi kadınların evlerinden çıkmaması."

Amerika ve müttefiklerinin, Afganistan'a ve bu ülkenin kadınlarına karşı bu kadar acımasız bir karar almaması gerektiğini ifade eden ZM, şu ifadeleri kullandı: "Çok kısa sürede bir ülkeyi yıkıma, israfa ve sefalete çevirmemeleri gerekirdi. Uluslararası insan hakları örgütleri ve medya, Biden yönetimine ve uluslararası müttefiklerine, Afgan kadınların kaderini bu sefalete ve karanlığa hangi hakla götürdüklerini sormalı."

Taliban'ın eylemlerinin, Afgan kadınların ihtiyaçlarına yönelik radikal ve kadın düşmanı görüşünün bir yansıması olduğunu belirten ZM, sözlerini Taliban yönetimi altında ezilen kadınların sorunlarına yönelik sorular ile bitirdi: 

‘’-Son yirmi yılda Taliban'ın Kabil'in diğer illerinde halka açık alanlarda düzenlediği terör operasyonları ve intihar saldırıları sonucunda dul ve yetim kalan yüz binlerce kadın ve kız çocuğun sorgulanması gündeme geliyor. Bu kadınlar eşlerini, babalarını, erkek kardeşlerini veya oğullarını kaybettiler, onlara temel ihtiyaçlarını kim sağlayacak, onları kim besleyebilir, kim giydirebilir?

-Artık ailesinde erkek üyeler olmayan, çalışarak aile bireylerinin ihtiyaçlarını desteklemekten ve aldıkları ücret ile aile bireylerini ayakta tutmaktan sorumlu olan bu kadınların sorunlarına birileri cevap verebilir mi? Taliban bu sınırlamaları dayattıysa, bu ailelerin ihtiyaçlarını karşılama sorumluluğunu kim üstleniyor, onlara yiyecek ve giyecek sağlayacak kim?

-Afgan kadınları neden unutuldu?

-Bu millete ve kadınlara kim hesap verecek?"