Maymuna bakma kuzguna bak!

Hillary Hanson*

Yeni gösterime giren “Maymunlar Cehennemi” (filmin asıl ismi “Maymunlar Gezegeni”dir) filminde, maymunların idaresi altında yaşayan insanların ve dünyanın neye benzediği resmediliyor; ancak, belki de gözümüzün üstünde olması gereken hayvanlar kuzgunlardır.

Korvidlerin (saksağan, kuzgun ve karga türlerinin ortak ismi) göz kamaştırıcı zekâsı -kuzgunları ve kargaları içeren bireylerle birlikte- detaylı olarak kayıt altına alındı. Araştırmalar, korvidlerin bilişsel benlik kontrolü (canlının dünya ile düşünsel olarak ilişki kurması, soyutlama ve kavrama becerisine sahip olması vb) hususunda şempanzeyle yarıştıklarını gösteriyor. Kuzgunlar, takip edildiklerini fark edebiliyorlar ve karga, maymun ve insan türünün çocuklarıyla kıyaslanabilir ölçüde bulmaca çözme becerisine sahipler. Science (Bilim) adlı dergide yayınlanan bir araştırma, eldeki kanıt yığınına daha fazlasını ekliyor. İsveç’te bulunan Lund Üniversitesi’nden bilim insanlarının çalışması, kuzgunların geleceği planlama kabiliyetine sahip oldukları iddiasını doğrular nitelikte.

BEŞ KUZGUN VE BİR BULMACA

Bilişsel zooloji uzmanı Mathias Osvath ve lisansüstü programı öğrencisi Can Kabadayı, denek olarak seçtikleri beş kuzguna bazı bulmacalar sundu. Öncelikle, kuşlara belirli bir alet kullanarak bulmaca kutusundan yiyecekleri nasıl çıkartacaklarını öğrettiler. Kuzgunlar, bulmaca kutusunu hiçbir şekilde açamayan aletler ve kutunun kendisini inceleme fırsatı buldular.

Ardından, kuşlara (bulmaca kutusunu görmeyecekleri biçimde) işlevsel araçlar ve işlevsel olmayan “dikkat dağıtıcı” nesnelerden oluşan bir dizi seçenek sunuldu. Bulmaca kutusunu 15 dakika sonra tekrar kargaların önüne getirdiler. Kuşlar, işlevsel olan aleti başarıyla seçtiler ve kutuyu açmak için çaba gösterdiler; alet olmadan kendi başına açmayı başaran becerikli bir dişi dışında, neredeyse yüzde 86’lık bir başarı oranıyla alet kullanarak kutuyu açtılar.

Benzer bir deneyde, kuzgunlara insanlarla yemek karşılığı bir nesneyi “takas etme” yöntemi öğretildi. (Temel olarak, kuzgunlar bir insana sembolik bir takas nesnesi verdi ve insan katılımcı bunun karşılığında takası gerçekleştirdi.) Dahası, kuzgunlar kendilerine sunulan bir dizi nesne arasından, gelecekte işlerine yarayacak olan aleti isabetli bir biçimde seçebiliyorlardı.

Kuzgunlar, ayrıca kendi kendini kontrol etme yeteneklerini de ortaya koydular: On beş dakika sonra geleceğini bildikleri daha iyi bir ödül yerine, eldeki ödülden vazgeçmeye istekli olduklarını gösterdiler. Araştırmacılar, kuşlara dikkat dağıtıcı nesneler, faydalı araçlar veya takas nesneleri ve bir gıda ürünü içeren çeşitli nesneler sundular. Sunulan ilk ödül (bunun ne olduğu belirtilmemiş; ancak, muhtemelen sunulan yiyecek daha küçüktü veya kuzgunların pek de sevmediği bir şeydi) kuzgunların daha sonra araç veya simge kullanarak elde edebileceği ödülden “daha az değerliydi.” (Kuşlar, hiçbir alet veya takas aracının bulunmadığı kontrol deneylerinde, verilen ödülü hemen ve yüzde yüz oranında aldılar.)

BEKLEMEYİ BİLİYORLAR

Araştırmacı Can Kabadayı, kuşların (aynen insanlar gibi) daha büyük bir ödül alma ihtimali olan durumlarda, beklemeleri gerekiyorsa bunu memnuniyetle yaptıklarını aktarıyor.

“Temel olarak, kuzgunlar için gelecekte sunulacak bir ödülün gitgide daha az değer gördüğünü de bulduk,” diye ekliyor.

Araştırmacılar, yayınladıkları çalışmalarında, kuzgunların gösterdiği performansın benzer deneylerde yer alan büyük maymunların becerileriyle kıyaslandığında, “gözle görülür benzerlikler” taşıdığına dikkat çekiyorlar.

Tüm bunların en ilginç tarafı (akıllı kuzgunların verdiği şaşkınlığın yanı sıra), bu karmaşık bilişsel yeteneklerin maymunlar ve insanlar gibi memelilerin yeteneklerinden bağımsız olarak gelişmiş olduğunun ileri sürülmesi. Zira, NPR'ye göre kuzgunların ve maymunların ortak atalarının 320 milyon yıl geride kaldığını gösteriyor.

Bu sebeple bilim insanları, çalışmalarının “bilişsel yeteneğin evrimsel prensipleriyle ilgili araştırmalarda yol açtığını ve bunların, kimi kuşların beyinlerinin hangi yeteneklere sahip olduğunu gösterdiğini,” ifade ediyorlar.

Cambridge Üniversitesi’nde Psikoloji Profesörü olan Markus Boeckle, bu araştırmadan bağımsız olarak bir dergiyle yaptığı röportajda, araştırmadan heyecan duyduğunu belirtiyor; ancak bazı çekinceleri de var. Örneğin, beş adet insan eliyle yetiştirilmiş kuzgunun ortaya koyduğu küçük deneyin gerçekliğinin, türün tamamını temsil etmeyebileceğini belirtiyor.

Sonuç olarak tek bildiğimiz, bu kuşların “kuzgun dünyasının Albert Einstein’ları” olabileceği ihtimali.

*Yazının orijinali Huffington Post'ta yayınlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)