Mars ekvatorunda buzul bulundu
Mars, üzerinde araştırmalar sürdüren bir ekip, daha önceki incelemelerde tespit edilemeyen rastlanan buzulların, gezegen hakkındaki bilgilerimiz açısından bir milat olduğunu açıkladı. Bulunan buzullar, olası bir Mars göçü açısından umut verici bir bilgi.
Peter Dockril *
NASA’nın sürdürdüğü en eski Mars görevi boyunca yörüngeden elde edilen verilere daha yakından bakmak, bilim insanlarının hiç beklemediği oranda şaşırtıcı bir sonucu gün yüzüne çıkardı: Kızıl Gezegen, hiç olmaması gereken bir yerde buzullar gizliyor.
Mars’ta sürdürülen Odyssey araştırmasından elde edilen verilerin yeniden incelenmesi, Kızıl Gezegen’in ekvatorunun çevresinde, Mars yüzeyinin hemen altında gömülü durumda büyük miktarda su buzu ihtiva ettiğini ortaya çıkardı; ancak, Mars’ın iklimi hakkında öğrendiklerimiz göz önüne alındığında, bunun olması gerçekten de imkansız görünüyor.
ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nden gezegen araştırmacısı Jack Wilson’ın liderliğindeki bir araştırma grubu, Mars’ta yüzeye yakın katmanlardaki hidrojenin varlığını tespit eden Odyssey aracındaki Nötron Spektrometresi’nin önceki ölçümlerini tekrar gözden geçirdi.
Odyssey’in temel hedeflerinden biri, Kızıl Gezegen’deki suyun varlığını tespit etmek; fakat, sonda, doğrudan 3.800 km’lik yörünge yüksekliğini kullanarak suyu ölçemiyor.
HİDROJEN İZLERİ YOL GÖSTERİYOR
Sonda, bunun yerine, suyun bulunduğu yerler açısından güvenilir bir gösterge olan hidrojen izlerini bulmaya çalışıyor. Yörüngedeki sonda, hidrojeni doğrudan ölçemiyor ama kozmik ışınlar Mars topraklarındaki atomlarla çarpıştığında ortaya çıkan nötronlar sonda tarafından tespit ediliyor.
Bu yüksek teknoloji ürünü araştırma yöntemi, Odyssey’in 2002 yılında Kızıl Gezegen’de toprak altındaki su buzunu algılamasını sağlayan unsurdu; ancak o zamanki bulgular, buzullara ilişkin keşfin yalnızca Mars’ın kutup bölgeleriyle sınırlı olduğunu gösteriyordu.
Bilim insanları, Kızıl Gezegen’in ekvatorunun etrafında bulunan buzun, toprağa gömülü haldeyken uzun süreler boyunca ısınamayacağını düşünüyor; zira, ısınması durumunda buharlaşmanın etkisiyle atmosfere karışması gerekirdi.
Araştırma ekibi, Odyssey’in daha önceki nötron bulgularının çözünürlüğünü verimli bir şekilde kullanabilmek amacıyla “Bayes” adlı görüntü yeniden yapılandırma yöntemini kullanarak, ilk araştırmalarda keşfedilememiş olan ve ekvatora yakın enlemler de dahil, birçok bölgede bulunan su rezervlerini keşfetti.
YENİDEN AYARLANAN YÖRÜNGE, SONUCA GÖTÜRDÜ
Wilson durumu New Scientist dergisinden Jesse Emspak’e durumu, “Sanırım uzay aracını yeni bir yörüngeye oturtup irtifayı yarıya düşürdüğümüz zaman, daha önce tespit edemezdiğimiz yeni bulgulara rastladık. Geçmişte kutuplara yakın bölgelerde gömülü halde buz olduğunu biliyorduk, hatta ekvatora yakın küçük birikintilerin bulunduğunu görmüştük.” sözleriyle özetliyor.
Bu gerçekten mühim bir bulgu: Bir gün yerleşimci insanlar Kızıl Gezegen’e ulaştığında, yerleşim alanının seçimini belirleyecek olan gerekli su kaynaklarının bulunduğunu bölgeleri tespit etmemizi sağlıyor.
Yine de bundan önce, bu su buzunun orada nasıl oluşabildiğini anlamak husunda çözülmesi gereken bir nokta var. Wilson’a göre, Mars’ın geçmişte, şimdiki yörüngesine oranla eğimli bir eksende dönmüş olması söz konusu olabilir.
Ekip, Kızıl Gezegen’in şu anki ekseni birkaç milyon yıl önce 20 dereceye kadar eğik durumda idiyse, kutup bölgelerinde tespit edilen su buzunun zamanla bu yeni bulunan en düşük enlemsel rezervuarlara dağılmaksızın burada kalmış olabileceğini düşünüyor.
Araştırmacılar, Mars toprağına gömülü su buzunun buharlaşmaya direnç göstermesini sağlayan özellikler hakkında daha farklı açıklamalar yapılmasının da mümkün olduğunu ifade ediyorlar.
Bu iki hipotezden hangisinin buzulların oluşumunu anlamak için daha fazla yol sunduğunu araştıracağız; fakat yapılan araştırma, bulgulara zaman zaman yeniden göz atmanın değerini de vurguluyor; zira, bu sefer daha önce görmediğinizi bir şeyi görebilirsiniz.
Science Dergisi’ne röportaj veren Brown Üniversitesi'nden gezegensel jeolog Jim Head, “Bu araştırma, mevcut verilerin yeni tekniklerle nasıl verimli biçimde analiz edilebileceğine oldukça güzel bir örnek,” diyor. “İnsanları Mars’a yolladığımızda, öncelikle suyun bulunduğu yerlere gitmek isteyeceğiz.”
* Makalenin aslı Sciencealert'de yayınlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)