Uzaylı yayını mı yoksa nötron yıldızı mı?
Uzayda tespit edilen gizemli bir “hızlı radyo dalgasının” (FRB) kaynağı, güçlü bir manyetik alanla çevrili bir nötron yıldızı olabilir. Uzmanlar dalgaların kaynağının 'uzay gemileri' olduğu gibi alışılmadık açıklamaları reddetmese de bir nötron yıldızı seçeneğini daha olası görüyorlar.
Hannah Devlin *
Gökbilimciler, yoğun bilimsel spekülasyonlara konu olan ve uzaydan gelen gizemli radyo dalgalarının kaynağını saptamak üzere gibi görünüyor.
Hızlı radyo patlamaları ya da FRB’ler olarak bilinen kısa süreli radyasyon patlamalarının kökeni hakkında daha önce zikredilen adaylar arasında patlayan yıldızlar, yıldızlararası uzay gemilerinden gelen sinyaller ve “kozmik dizgeler” adı verilen garip nesnelerin yansımaları bulunuyor.
Yeni gözlemler, çok güçlü bir manyetik alanla kaplanmış ve hızla dönen bir nötron yıldızını içeren görüşü diğerlerinden daha fazla destekliyor.
Hollanda Enstitüsü’nden gökbilimci Jason Hessels, “Tercih ettiğimiz model, dalgaların aşırı manyetik ortamda henüz 10-20 yaşlarında olabilecek bir nötron yıldızından geldiğini gösteriyor” diyor. Bu hızlı radyo patlamaları, 2007 yılında Avustralya’daki Parkes radyo teleskobu tarafından keşfedildiğinden beri gökbilimcileri şaşırmaya devam ediyor.
“Şayet kendi galaksimizin yakınlarında bunlardan biri olsaydı, dünyadaki radyo yayınlarını bozabilir ve akıllı telefonlarımızdaki sinyalleri bozabilirdi” diyor Cornell’da çalışan gökbilimci Prof. James Cordes. “Her ne oluyorsa, gerçekten korkutucu. Orada olmayı hiçbirimiz istemeyiz” diye ekliyor.
Son bulgular, ABD Batı Virginia’da bulunan Green Bank Teleskobu’nu kullanan uzay dinleme programı “Breakthrough Listen” projesi ve Porto Riko’daki Arecibo Gözlemevi’nde bulunan William E. Gordon Teleskobu’nu kullanan Hollandalı bir ekip tarafından, FRB 121102 nötron yıldızı üzerinde eş zamanlı olarak 26 Ağustos 2017 günü yapılan gözlemlerden elde edildi.
Gökbilimciler, 10 saatlik gözlem süresi boyunca 16 yeni hızlı radyo patlaması tespit etti ve radyo dalgalarının yayınlanmasından sonra ultra güçlü bir manyetik alan içerdiğini gösteren sinyal bozulmalarını ilk defa tespit edebildi.
Samanyolu’nda, böyle aşırı bir manyetik ortamın bilinen tek örneği, galaktik merkezdeki muazzam kara deliğin yakınında gözlemlenmişti. Böyle bir konumda bulunan bir nötron yıldızı, tespit edilen türde patlamalar üretebiliyor. Gökbilimcilerin aktardığı kadarıyla, bir süpernova oluşurken çöken büyük yıldızdan çevreye saçılan materyaller, geriye kalan nötron yıldızının çevresinde son derece güçlü bir manyetik alan yaratabilen, dönen bir bulutsu oluşturabiliyor.
İlk FRB’leri keşfeden ekibin bir üyesi ve West Virginia Üniversitesi’nde gökbilimci olan Duncan Lorimer, son gözlemlerin heyecan verici olduğunu ifade ediyor. “Bu FRB’nin oldukça manyetize bir ortamda bulunduğunu görüyoruz” diyor. Lorimer, nötron yıldızı teorisinin akla yatkın olduğunu belirtiyor ancak alternatif olasılıkları da henüz dışlamıyor: “Şu anda, hiçbir olasılığın elenmediğini söyleyebilirim.”
Harvard Üniversitesi’nden astrofizikçi Prof. Avi Loeb bulgulara daha açık görüşlü yaklaşıyor: “Belki de bazı FRB’ler, yabancı medeniyetler tarafından üretilen yapay radyo dalgalarıyla ilişkilendirilebilir” diyor. “FRB’lerin kaynağını henüz anlamadığımıza göre, açık fikirli olmalı ve toplanacak verileri önyargısız biçimde incelemeliyiz.”
Hollandalı astrofizikçi Jason Hessels, gökbilimcilerin, uzaya yayılan enerjinin miktarını gerçeğinden daha fazla tahmin etmiş olabileceğini belirtiyor; zira, uzaydaki manyetik alanların kozmik bir büyüteç gibi etkide bulunması mümkün ve bu etki tespit edilen kaynağı olduğundan on ya da 100 kat daha parlak hale getirebiliyor.
Araştırma verileri Washington’da bulunan American Astronomical Society’nin kış toplantısında paylaşıldı ve Nature dergisinde ayrıntılı biçimde yayınlandı.
* Yazının aslı The Guardian'da yayınlanmıştır. Çeviren: Tarkan Tufan