Cüzzam, Asya'dan değil Avrupa'dan gelmiş
İskelet kalıntıları üzerinde gerçekleşen bir inceleme, hastalığı taşıyan en eski bakterilerin Avrupa’da M.S. 500 yılında, İngiltere’de bulunan Essex kentinin Greater Chesterford köyünde görüldüğünü ortaya çıkardı.
Hannah Devlin *
Hastalığın ortaya çıkmasına neden olan bakteriler hakkında bugüne dek yapılan en geniş araştırmaya göre cüzzam, Asya’dan ziyade Avrupa kaynaklı olabilir.
Yeni araştırma, Orta Çağ Avrupası’nda beklenenden daha fazla cüzzam taşıyan bakteri türünün bulunduğunu ortaya koyarak, bilim insanlarının yok edici hastalıkların kökenleri ve yaşları konularını yeniden gözden geçirmelerine imkân sağlıyor.
ÖNCEKİ VARSAYIMLAR HATALI GÖRÜNÜYOR
University College London’da gerçekleştirilen son çalışmanın ortak yazarı ve bilim insanı Helen Donoghue, “Yüzyıllardan beridir cüzzamın nerede ortaya çıktığı hususunda (yanıt bekleyen) bir soru işareti vardı; çoğu varsayım, Çin ve Uzak Doğu’dan yayıldığını kabul ediyordu”diyor. “Bu son çalışma, cüzzam taşıyan bakterinin tüm kökenlerini ortaya koyuyor; cüzzam aslında Orta Avrupa’da zaten mevcuttu ve muhtemelen Avrupa’nın güneydoğusunda ya da Asya’nın batısında (kabaca Anadolu ve Balkanları içine alan coğrafyada), bölgeye çok daha yakın olan cüzzam hastalığından kaynaklanıyordu.”
Cüzzam, insanlık tarihindeki en eski ve en lanetlenen hastalıklardan birisi. Avrupa’da 16. yüzyıla dek oldukça yaygındı ve günümüzde yıllık yaklaşık 200 binin üzerinde yeni vaka bildirilen ekvator bölgelerindeki birçok ülkede, yöreselleşmiş bir halde varlığını sürdürüyor.
90 İSKELET İNCELENDİ
Bilim insanları, MS 400 ilâ MS 1400 yılları arasında Avrupa’da yaşamış yaklaşık 90 kişinin iskeletini, cüzzam gösteresi olan deformasyonlar hakkında incelediler.
İncelenen kemik parçalarından 10 yeni genom -gen haritası- aracılığıyla, Mycobacterium leprae** adlı, Orta Çağ’da cüzzamı taşıyan bakterileri yeniden yapılandırdılar. Başta, yalnızca bir veya iki türün Orta Çağ Avrupa’sında dolaştığı biliniyordu ve yeni keşfedilen tür çeşitliliği, hastalığın tahminen en az birkaç bin yaşında olması gerektiğini ortaya koydu.
KIZIL SİNCAPLARDAKİ BAKTERİYLE AYNI TÜR
Yeni inceleme aynı zamanda, bilinen en eski kökeni de Essex’teki Great Chesterford köyünde bulunan ve M.S. 415 ilâ 545 yılları arasına tarihlenen iskelet kalıntıları vasıtasıyla tespit etmişti. Bu türün, günümüzde kızıl sincaplarda bulunan türle aynı olduğu ortaya çıkmış ve hastalığın sincap kürkü ticareti yoluyla İngiltere'ye taşınmış olabileceği ihtimali belirmişti.
Araştırmanın kıdemli yazarlarından ve Almanya’da bulunan Max Planck İnsanlık Tarihi Bilim Enstitüsü’nün müdürü olan Profesör Johannes Krause, araştırma ekibinin şimdi 2 bin yıl öncesine ait cüzzam vakalarına dair kayda geçen verileri doğrulamak maksadıyla daha da eski iskeletleri mercek altına aldığını belirtiyor. “Bir tarihlendirme analizinde daha eski genomlara sahip olmak, bizi daha doğru tahminlere götürecektir” diyor.
Yazının aslı The Guardian'da yayınlamıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
* *Genellikle sıcak tropik ülkelerde bulunan “Hansen bacillus spirilly” olarak da bilinen Mycobacterium leprae, cüzzama (Hansen hastalığı) neden olan bir bakteridir. Hücre içi, pleomorfik, asit hızlı, patojenik bir bakteridir.