Newton'un başına gerçekten elma düştü mü?

DUVAR - İngiliz fizikçi ve matematikçi Sir Isaac Newton’ın 'başına bir elma düşerek yer çekimini keşfetti'ği anlatıları henüz kesinlik kazanmadı. Yerli ve yabancı birçok kaynakta bulunan bu anlatı ile ilgili henüz net bir yanıt bulunmuyor. Newton’ın bu konuya ilişkin bizzat kendisi tarafından tutulmuş herhangi bir yazılı kayda da rastlanmadığından sadece başka kaynaklara erişilebiliyor.

Newton'un ancak yaşlandığında bir elmanın ağaçtan düşüşünün kendisine ilham kaynağı olduğunu çevresindeki bazı insanlara anlatmış olduğu biliniyor. Antikacı ve arkeoloji alanının kurucularından sayılan William Stukeley, 1726 yılında Newton'la, Londra’da bir akşam yemeğinde bir araya geldiği günün anılarından bahsediyor. O akşam yaşananlar biyografinin 15. sayfasından itibaren okunabiliyor.

Akşam yemeğinden sonra havanın da biraz ılımasının ardından bahçeye çıktık ve birkaç elma ağacının gölgesinde çaylarımızı yudumladık. Yalnızca o ve ben… Laf arasında bana evvelce yerçekimi mefhumu aklına ilk geldiği anda da tam olarak aynı durumda olduğunu söyledi. Derin bir düşünceye dalmış bir biçimde otururken kendi kendine bir elmanın yere neden daima dikey bir biçimde alçaldığını sormuş, elmanın düşüşüne sebep olan şeyin ne olduğunu düşünmüş.

Neden yanlamasına veya yukarıya doğru gitmiyordu da daima Dünya’nın merkezine doğru ilerliyordu? Elbette sebep Dünya’nın onu kendisine çekmesiydi. Maddede bir çekim gücü olmalıydı. Dünya’nın çekim gücünün toplamıysa Dünya’nın herhangi bir yanında değil, tam olarak merkezinde bulunmalıydı.

Bu nedenle mi bu elma dikey bir biçimde veyahut merkeze doğru düşüyordu? Eğer bir madde diğerini çekiyorsa bu onun miktarıyla da orantılı olmalıydı. Dolayısıyla Dünya’nın elmayı çektiği gibi elmanın da dünyayı çektiğini söylemek mümkündü.

Newton’un bir elmanın düşüşünden esinlenerek teorisini geliştirdiğini ifade etmek mümkün. Ancak Stukeley’in kayıtlarında elmanın Newton’ın başına düşmesine ilişkin bir ifade yer almıyor.

YEĞENİNİN EŞİ DE 'ELMA' DİYOR

Newton’ın yeğeninin eşi John Conduitt de Newton’ın yaşamına dair tuttuğu notlarda benzer bir noktayı vurguluyor. bir dönem İngiltere parlamentosunda da görev yapmış olan Conduitt notlarında Newton’un 'kendi yerçekimi sistemini ilk olarak bir ağaçtan düşen elmayı gözlemlemesi sonrasında keşfettiğini' belirtiyor.

ELMA AĞACI NEREDE?

Newton, veba salgını nedeniyle Cambridge Üniversitesi geçici olarak kapatıldığında çocukluğunu geçirdiği Woolsthorpe Manor adıyla bilinen evine dönmek zorunda kalıyor. Konuyla ilgili yapılan çalışmaların büyük bir kısmında Newton’ın evinde geçirdiği bu günlerden birinde bir elmanın düşüşüne şahit olduğu anlatılıyor. Anlatılar bahsi geçen elmanın Woolsthorpe Manor’daki bir ağaçtan düştüğünü belirtse de bugün Woolsthorpe Manor’da sergilenen ve yukarıdaki görüntüde yer verilen ağacın gerçekten o ağaç olup olmadığı bir süre tartışılmış.

York Üniversitesi’nden R. G. Keesing’in konuyla ilgili hazırlamış olduğu 'The History of Newton’s Apple Tree' başlıklı makale bu konuda oldukça aydınlatıcı. Keesing makalesinde bu konuya ilişkin 18. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış, belirli bir ağaca işaret eden herhangi bir kayda rastlamadığını ifade ediyor. Ancak anlatılan hikayenin Woolsthorpe Manor’ın bahçesinde geçtiği konusunda bir uzlaşma söz konusu ve o dönem bahçedeki tek elma ağacının bu ağaç olduğu konusunda kayıtlar bulunuyor. Eğer Newton’ın çevresindeki insanlara anlattığı hikaye doğruysa görüntüdeki bu ağacın 'Newton’ın ağacı' olma ihtimali oldukça yüksek.

Keesing’in öne sürdüğü belgelerde Woolsthorpe Manor’un ve bahsi geçen bu ağacın resmedildiği ilk çizimlerden birine de ulaşmak mümkün.

Keesing, Charles Taylor tarafından 1820 yılında hazırlanan çizimde bulunan ağacın 1998 yılında benzeri bir noktadan çekilen fotoğrafta yer alan ağaçla çeşitli yönlerden uyuştuğunu ifade ediyor. 1998 yılında çekilen fotoğrafta yer alan ağacınsa Woolsthorpe Manor’da büyümeye devam ettiği iddia edilen ve yukarıda fotoğrafına yer verilen o ağaç olduğunu söylemek mümkün.

NEWTON 'ELMA HİKAYESİ'Nİ KURGULADI MI?

Döneminin en önemli bilim insanlarından biri olan ve aynı zamanda oldukça dindar olduğu bilinen Newton’ın böylesi bir sahte hikaye yaratması ve bunu yayması ihtimalini çok yüksek bulmayanlar çoğunlukta gibi duruyor. Royal Society’den Keith Moore, hikayenin kesinlikle doğru olduğunu ama belki de Newton çevresindekilere anlattıkça zamanla hikayenin daha da iyi bir şekle büründüğünü ifade ediyor. Moore, hikayenin İncil’deki bilgi ağacına dair anlatıyı çağrıştırdığını da belirtiyor.

Özetle, bir elmanın yere düşüşünün Newton’a yerçekimi teorisini geliştirirken ilham verdiğine dair anlatılara güvenilir kaynaklardan ulaşmak mümkün. Ancak elmanın, kendisinin başına düştüğüne dair hikayenin bir mitten öteye geçemeyeceği, buna dair bir bulguya rastlanmadığı söylenebilir. Güvenilir anlatılarınsa yalnızca Newton’ın kendi beyanına bağlı oluşu elmanın düşüşünün ona ilham veren asıl etmen olduğu yönündeki tezleri belirsiz kılmakta.

Kaynak: teyit.org