Orman yangınları içme suyunu bozuyor

DUVAR - ABD’de yaşanan orman yangınları sonrası yapılan araştırmalar bu yangınların esas görünmeyen asıl zararının su havzalarında olduğunu gösterdi. Orman yangınları nedeni ile çıplak kalan arazide yağmurlar sonrası oluşan çamur birikintileri hem zararlı kimyasalları, hem de insan sağlığı için zararlı parazitleri su havzalarına taşıyor. Böylece böylelikle içme suları kullanılamaz hale geliyor.

ABD’de Kaliforniya bölgesinde yaşanan yangınlar sonrası evlerine dönen birçok kişi yangınlar nedeni ile eriyen plastik su borularından birçok kimyasal maddenin içme suyuna sızdığını saptadı. 11 ay boyunca musluktan akan suya kimse dokunmadı. Bu olay sonrası yapılan araştırmalar orman yangınlarının, içine kimyasallar ve parazitlerin sızmasına neden olduğu için içme suyu kalitesini bozduğunu ortaya çıkardı. ABD’de kamuya ait içme suyu dağıtımının yüzde 65’i büyük ölçüde yangın riski taşıyan bölgelerden temin ediliyor. Uzmanlar, kentsel alanlara da sıçrayan yeni orman yangınlarının, kamusal kurumlar tarafından dağıtımı yapılan içme suyu kaynaklarına etkilerinin hemen ortaya çıkmayan zararlara neden olabileceğinden endişe duyuyor.

California Central Valley Water Board'un (Orta Vadi Su Kurulu) Genel Müdür Yardımcısı Clint Snyder “Kamp ve Carr yangınlarında birçok yapı, araç ve insan yapımı malzeme de bulunuyordu ve bu malzemeler yandığında çevrenin nasıl etkilendiğine dair elde pek fazla bilgi yok” diyor.

Bu endişe, orman yangınlarının ardından daha yoğun su testi programlarının ortaya konmasını ve kamusal hizmet veren şirketlerin Batı genelinde orman yangınlarını azaltma projelerine yatırım yapmasını teşvik ediyor.

ABD evlerinin üçte biri şu anda vahşi-kentsel arayüz (WUI) alanları olarak adlandırılan, orman yangınına elverişli bölgelerde veya bu bölgelerin yakınında bulunan alanlara inşa edilmiş durumda. Bu araziler Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en hızlı büyüyen arazi kullanım türü.

ABD Orman Servisi verilerine göre, yeni WUI bölgeleri sadece 20 yılda, 46 milyon akrelik bir büyüme gösterdi . Bu rakam Washington Eyaleti'nden daha büyük bir alanı kapsıyor.

SU HAVZALARI BÜYÜK RİSK ALTINDA KALIYOR

Yangınlar su kaynağına toksinler bırakmanın yanı sıra sağlıklı ağaç köklerini de öldürüyor. Kökler olmadan, yağmur kirletici tortu ve külü şehirlere, içilebilir su sağlayan nehir ve göl rezervuarlarına akıtıyor.

2017'de ABD Jeolojik Araştırmaları Kurumu tarafından gerçekleştirilen bir çalışmaya göre, orman yangınları 2050 yılına kadar en büyük Batı havzalarının üçte birinde sediment miktarını iki katına çıkarabilir. Bazı bölgelerde potansiyel olarak parazit bulunduran ve bununla birlikte zararlı metaller ve kimyasalları da taşıyan tortu ise yüzde bin oranında artabilir.

"Kamp ateşi" denen Kaliforniya Orman Yangınları sonrasında asıl endişe kimyasallar ile birlikte taşınan bakteri ve parazit kirliliği.

Uzmanlara göre en büyük endişe kaynağı kimyasallar değil "Kriptosporidyum" denilen bir parazittir. Bitki örtüsü yandığı için çıplak toprak ortaya çıkınca su kaynaklarına akan çamur tortusu bağırsak enfeksiyonuna neden olan parazit sporlarına ev sahipliği yapar.

Cryptosporidium sağlıklı insanlara rahatsızlık vermekle birlikte, kemoterapi gören, AIDS'li veya yaşlı olan insanlar için hayati tehlike oluşturabilmektedir. Artan tortu ayrıca su arıtma tesisleri için maliyetli bir problem yaratmaktadır.

Çamur birikintisi büyük su arıtma sistemlerinde parazitleri filtreleyen ve pahalı temizlik gerektiren mikro filtreleme sistemlerini tıkamaktadır.

YANGIN SONRASI SU GÜVENLİĞİ ÖNEM KAZANDI

Bu yıkıcı yangınlar sonrası kamusal ve özel su şirketler de söz konusu risklere yönelik araştırmalara giriştiler. Yetkililer kasım ayında yaşanan Kaliforniya Orman Yangını'nın bıraktığı 244 kilometrekarelik alanda aylarca süren bir su izleme programı başlattılar ve 2019 baharı boyunca yüzey suyundan en az yedi kez numune alacaklar.

Kamp Ateşi alanından alınan örnekler cıva dâhil kirletici madde seviyeleri, yangın geciktiricilerde bulunan kimyasallar ve elektronik eşyalarda sıklıkla bulunan PCB’ler için test edilecek.

Orman yangınlarının tartışılması genelde suya değil; ormana ve ev yıkımına odaklanır. Ancak su şirketleri elde edilen bu bilgiler sonrası konuya odaklanmış durumdalar.

NBC News’den derleyenler: Dilaver Demirağ-Nesrin Aytekin Torum.