NASA’nın yeni Mars aracı uzayda yaşam arayacak

Mike Wall

NASA’nın bir sonraki Mars gezgini için, yaşam avı sürdürülecek alanlar oldukça verimli olabilir. İki yeni çalışmada, 2021’in şubat ayından itibaren Mars 2020 Rover (Gezgin) aracının keşfetmeye başlayacağı bölgede bulunan ve 45 kilometre genişliğe sahip bir çukur olan Jezero Krateri’nin, Dünya’da mikrofosilleri korumaya uygun koşullar sunan minerallere bol miktarda sahip olduğu keşfedildi.

Bu minerallerden biri ‘hidratlı silis’. Jesse Tarnas ve meslektaşlarından oluşan bir araştırma ekibinin bu ay Geophysical Research Letters dergisinde açıkladığı kadarıyla, NASA’nın Mars Keşif Aracı’nda bulunan ‘Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer’ (CRISM) cihazıyla toplanan veriler incelendikten sonra, bu madde açısından zengin iki Jezero çıkıntısı tespit edildi.

HEYECAN VERİCİ HEDEFLERE DOĞRU

Brown Üniversitesi’nde gezegen bilimi alanında doktora öğrencisi olan Tarnas, yaptığı bir açıklamada “Bu mineral fazının Dünya’daki mikrofosilleri ve diğer biyo-işaretçileri* koruma hususunda olağanüstü başarılı olduğunu biliyoruz; bu durum, bu yüzeyleri Mars Gezgini açısından heyecan verici hedefler haline getiriyor” diyor.

NASA’nın Curiosity (merak) aracının Ağustos 2012’den bu yana keşfettiği 154 km genişliğindeki Gale Krateri’nde olduğu gibi, Mars Gezgini’nin araştıracağı Jezero Krateri de -görüldüğü kadarıyla- uzak geçmişte bir göle ev sahipliği yapmış. Yörüngeden toplanan görüntüler, Jezero’da bulunan büyük bir deltanın kalıntılarını ortaya çıkardı ve bu da bizlere, geçmişte bir nehrin bu göle akmış olduğunu gösteriyor.

Deltalar, yaşam belirtilerini aramak için uygun alanlardır; zira bu bölgeler bir nehir sisteminin her yerinden taşınan birikintileri bir araya getirir. Gerçekten de, NASA’nın Mars 2020 programının iniş alanı olarak Jezero’yu tercih etmesinin nedenlerinden biri, burada bir deltanın var olması.

Tarnas ve ekibinin yeni keşfettiği hidratlı silika yüzeylerinden biri, Jezero deltasının düşük rakıma sahip kıyısında  bulunuyor. Şayet mineraller şu anda bulunduğu yerde oluşmuşsa -ki bunun bir garantisi yok; zira malzemeler buraya uzak bir yerden suyla taşınmış olabilir- deltanın en alt tabakasının temsili olabilirler.

BİR SÜRPRİZ İÇİN EN UYGUN ADRES

Brown Üniversitesi’nde Dünya, çevre ve gezegen bilimleri ve çevre çalışmaları profesörü olan, çalışmanın ortak yazarı Jack Mustard aynı açıklamada, “Bir deltanın alt tabakasını oluşturan malzeme, bazen biyo-işaretçileri korumak açısından en verimli yerdir” diyor. “Yani, bu alt katmanı bulabilirseniz ve bu katmanın içinde çok fazla miktarda silika bulunuyorsa, bu çifte şans demektir.” diyerek ekliyor.

Icarus adlı bilim dergisinde 11 Kasım Pazartesi günü  yayımlanan diğer bir yeni çalışmada, farklı bir araştırma ekibi Jezero’daki karbonat minerallerinden oluşan bir ‘küvet halkasını’ tespit edebilmek amacıyla CRISM verilerini kullandı. Bizim dünyamızda, organizmalar karbonatları –‘CO3’ biçiminde formülleştirilen karbonat iyonunu içeren mineralleri- fosil formunda milyarlarca yıl boyunca varlığını koruyan sağlam yapılar inşa etmek için kullanırlar. Mesela, deniz kabukları kalsiyum karbonattan meydana gelmiştir.

ABD’nin Indiana kentinde bulunan Purdue Üniversitesi’nde gezegen biliminde öğretim görevlisi ve çalışmanın yazarlarından olan Briony Horgan, yaptığı farklı bir açıklamada “CRISM yıllar önce burada karbonatın olduğunu tespit etmişti; fakat bir göl kıyısının varlığını anımsatacak biçimde, burada ne kadar çok yoğunlaşmış olduğunu ancak kısa bir süre önce fark ettik,” diyor.

Horgan, “Araştırma boyunca birçok yerde karbonat yataklarıyla karşılaşacağız; fakat ziyaret edilecek en heyecan verici yerlerden biri ‘küvet halkası’ olacak” diye ekliyor. Öte yandan, karbonatların geçmişi belirsiz; ne zaman oluştukları bilinmiyor. Buna karşın Mars 2020 ekibi, Jezero Krateri’ndeki karbonatların su akıntıları vasıtasıyla birikmiş olması ihtimalinden dolayı heyecanlı.

İLK TEMAS ŞUBAT 2021’DE YAŞANACAK

Kaliforniya’nın Pasadena kentinde bulunan NASA Jet İtiş Laboratuvarı’nda (JPL) yürütülen Mars 2020 projesinde görevli olan bilim insanı Ken Williford, “Antik bir göl kıyısında bulunan karbonatın kimyası, eskiye ait yaşam ve iklim kayıtlarını korumak için harika bir ortamdır” diyor (JPL, Mars 2020 görevine öncülük ediyor). Williford “Yüzeye inip bu karbonatların nasıl oluştuğunu keşfetmek için can atıyoruz” diyerek ekliyor.

Karbonatların kendileri biyo-işaretçi değildir; birçok farklı tipi mevcuttur ve bunların birçoğunun yaşamla ilgisi yoktur. Yine de karbonat mineralleri, karbondioksit ve sıvı suyun etkileşimi yoluyla oluşur ve bu nedenle varlıklarını ve miktarlarını incelemek, Mars’ın uzun zaman önce sıcak ve ıslak bir gezegenden, bugünkü soğuk çöl gezegenine geçişi hakkında farklı fikirlerin ortaya çıkmasına yardım edebilir.

Yakında öğrenciler arasında düzenlenecek bir isim yarışmasıyla yeni bir takma isme kavuşacak olan Mars 2020 görevi, 2020’nin Temmuz ayında başlayacak ve 18 Şubat 2021 tarihinde Jezero’nun yüzeyine ulaşacak. Bir başka yaşam avcısı Mars aracı olan Avrupa-Rus ortak robotu Rosalind Franklin de yaklaşık olarak aynı günlerde, henüz açıklanmamış olan bir alanda kızıl topraklara iniş yapacak.

*Biyo-işaretçi; canlı yaşama ilişkin izler taşıyan madde ve oluşumlara verilen ad.

Yazının aslı Space sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)