Okyanuslardaki su sirkülasyonu gittikçe artıyor

Ruth Williams

5 Şubat’ta Science Advances dergisinin sitesinde yayınlanan bir araştırmaya göre, önceki tahminlerin aksine, dünya okyanuslarındaki su sirkülasyonu hızlanıyor gibi görünüyor. Araştırmacılar, henüz bu eğilimin etkilerini bilemiyor olsa da, keşfin gelecekte hazırlanacak iklim değişikliği modellerine bilgi sağlamak noktasında hayati öneme sahip olacağı ifade ediliyor.

Araştırmaya dahil olmayan ve Arizona Üniversitesi’nde yerbilimci olan Joellen Russell, “Bu, çok heyecan verici bir araştırma” diyor. “Sonuçların sağlam olduğunu düşünüyorum, bence önemli ve biraz da şok edici” diye ekliyor.

DÜNYA’DAKİ YAŞAM İÇİN TEMEL BİR SİSTEM

Dünya’daki okyanusların suyu, akıntılar, girdaplar ve anaforlar aracılığıyla sürekli olarak gezegenin etrafında dolaşır. Bu hareketler, ısıyı dağıtarak Dünya’nın iklimini düzenler; tropik bölgelerden kutuplara ılık suları taşır ve okyanusların derinlerinden daha soğuk suları yüzeye çekerler. Bununla birlikte, oksijen ve karbondioksit gibi çözünmüş atmosferik gazları taşırlar ve besin maddelerini aşağıdan yukarı çıkarırlar. Okyanus sirkülasyonu, böylece Dünya’daki yaşam için temel bir süreç haline gelir.

Su sıcaklığı ölçümleri ve diğer faktörlere dayanan kimi modellere göre, küresel ısınmanın bu akımları zayıflattığı tahmin ediliyordu. “Çoğu insan küresel okyanus döngüsünün yavaşlamasını bekliyordu” diyor Russell, ve neticede, denizlerin yüzeyden derinlere kadar, sıcaklık değişimi ölçüsünde daha katmanlı olması ve dolayısıyla suyun daha az karışma nedeniyle daha durağan hale gelmesi öngörülüyordu.

Buna karşın, okyanuslardaki dinamikleri inceleyen ama araştırmaya dahil olmayan Reading Üniversitesi’nde görevli David Ferreira’ya göre, daha önceki tahminlerin aksine, küresel ölçekteki su dolaşımını inceleyen bu çalışma “Son yirmi yılda güçlü okyanus akıntılarında net bir artış yaşandığını” ortaya koyuyor. Ve bunun çok ilgi çekici olduğunu ifade ediyor.

Çin Bilimler Akademisi Okyanus Bilimi Enstitüsü’nden çalışma ortak yazarı Shijian Hu, The Scientist’e gönderdiği e-postada “Okyanustaki su döngüsüyle ilgili birçok önemli ama bölgesel ya da havza ölçekli çalışma yapıldı. Bununla birlikte, kısmen Dünya okyanuslarına dair sistematik ve sürekli doğrudan gözlemlerin yapılmaması nedeniyle, geri planda yatan iklimsel ısınmanın Dünya’nın büyük ölçekli okyanus dolaşımındaki eğilime etkisinin ne olduğu iyi anlaşılamadı” diyor.

OKYANUSTAKİ SU DÖNGÜLERİ DEĞİŞİYOR

Hu’nun ekibi, uydu ölçümleri, akustik Doppler akım profilleyicileri, çeşitli sıcaklık ve tuzluluk ölçümlerinin yanı sıra küresel Argo Sistemi de dahil olmak üzere geniş bir yelpazeye yayılan kaynaklardan elde edilen tarihsel gözlemleri ve benzeşen veri kümelerini inceledi. Küresel Argo Sistemi, 2000’li yılların başından beri Dünya okyanuslarında konuşlandırılmış ve okyanusun üst tabakasının sıcaklığını, tuzluluğu ve hızını sürekli biçimde izleyen binlerce serbest şamandıradan oluşan bir filo.

Hu’nun aktardığı kadarıyla, ekip bu veriler sayesinde bazı bölgelerdeki -örneğin Kuzey Atlantik’teki- okyanus akıntılarında bir yavaşlama eğilimi gözlemlenmesine karşın, bir bütün olarak gezegenin tamamında, son yirmi yıl içerisinde “Geçmişteki küresel ortalama dolaşım hızının şaşırtıcı derecede büyük bir ivme kazanmış olduğunu” keşfetti. Ekip, özellikle de tropikal okyanuslarda belirgin bir ivmelenmenin göze çarptığını belirtiyor.

Araştırma ekibi, hızlanmanın arkasındaki muhtemel sebebin yüzey rüzgâr hızlarındaki artış olduğunu ileri sürüyor. Hu, gerçekten de “Elimizdeki tüm (veri temsili) çıktılar, son yirmi yıl içerisinde küresel ortalama deniz yüzeyi rüzgâr hızında dikkate değer bir artış göstermektedir” diye yazmış.

Peki, hızlanan okyanus suyu hareketlerinin muhtemel etkileri neler olabilir? Araştırmaya dahil olmayan okyanus bilimci ve iklim bilimci Gael Forget, araştırma için, “Gezegen çapında büyük ölçekli taşımacılık artarken, iklimsel ısınma anlayışının modüle edilmesinde rol oynayabilir” diyor. “Genel bir eğilim olarak daha fazla türbülans büyük ihtimalle insan kaynaklı ısınmaya dair anlayışımızı geliştirecektir.”

DENİZLERDEKİ HAYATI ETKİLEYECEK

Araştırma ekibinin bir parçası olmayan ve İngiltere’de bulunan Ulusal Oşinografi (okyanus bilim) Merkezi’nde deniz sistemleri modelleyicisi olarak çalışan George Nurser, “Okyanus dolaşımındaki değişikliklerin en önemli etkisi muhtemelen biyolojiyle ilgili olanlar” diyor. Örnek olarak, kimi balık türleri yalnızca belirli sıcaklıklarda yumurtlar. Bundan dolayı su kütlelerinin hareketlerindeki hızlanma yumurtlama alanlarını değiştirebilir veya deniz ekosistemleri arasındaki bağlantıyı olumsuz etkileyebilir.

Gael Forget, değişen coğrafi dağılımların yanı sıra gıda kaynaklarının da bundan etkilenebileceğini ifade ediyor. “Deniz ekosistemleri birçok yönden aşağıdan gelen besinlere güvenir, bu nedenle deniz ekosistemlerinin bulunduğu yüzeye yakın sulardaki karışımı arttırırsanız, onları daha fazla besin maddesine maruz bırakabilirsiniz.”

Russell, okyanustaki dolaşımın hızlanmasının iklim değişikliği üzerinde iyi ya da kötü bir etki yaratmak zorunda olmadığını söylüyor. “Bu gibi durumlarda her zaman kazananlar ve kaybedenler vardır” diyor. Ve etkileri, bu eğilimin temel nedenleri ve ne kadar sürebileceğiyle ilgili tartışmaların devam etme olma olasılığı yüksek diyor. “Yine de, araştırmanın bu tartışmaların başlangıç noktası olması gerekten harika.”

Yazının aslı The Scientist sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)