Bingöl’de HES projesine verilen 'ÇED olumlu' kararı mahkemeye taşındı

Fırat Bulut

BİNGÖL - Bingöl’ün Genç ilçesi ve Diyarbakır’ın Lice ilçesi sınırları içerisinde bulunan Sarım Çayı üzerinde yapılmak istenen HES projesi yargıya taşındı.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Sarım Havzası üzerinde yapılması planlanan Birsu Hidroelektrik Santralı için ‘ÇED olumlu’ kararı verildi. 3 Ocak 2023 tarihinde bakanlığın sitesinden duyurulan karara karşı köylüler, 13 Ocak’ta iptal ve yürütmeyi durdurma davası açtı.

‘KÖYLÜLERİN GÖRÜŞLERİ DİKKATE ALINMADI’

Köylüler Kamil Gündoğan, Emin Turhallı, Mehmet Özdemir ve Mustafa Ozan HES projesine onay veren bakanlık kararına karşı Danıştay’a başvurdu.

Köylülerin vekilliğini üstlenen avukat Barış Yıldırım projede kamu yararı bulunmadığına dikkat çekerek kararın iptali için dava açtıklarını söyledi. Yıldırım, “Dicle Nehri’nin özgür akan son kolu da yok edilmek isteniyor“ diyerek projeye tepki gösterdi.

Yıldırım şunları söyledi: “BİRSU Hidro Elektrik Santrali ile yöreye ekolojik, sosyal, kültürel ve ekonomik yönlerden çok ciddi zararlar verilecek. Söz konusu proje ile yer altı ve yer üstü suları zarar görecek, köylülerin içme suları yok edilecek. Bölgedeki yaban hayatı yok edilecek. Yöre halkı Sarım Havzası’nda HES projesi istemiyor. Halkın Katılımı Toplantısı’nda da istemediklerini söylüyorlar ancak bakanlık köylülerin görüşlerini dikkate almamıştır. Halkın Katılım Toplantısı projeden etkilenecek yörede yapılması gerekirken bu toplantı köyde değil, Genç ilçe merkezinde yapılmıştır. Ancak buna rağmen köylüler gidip projeye karşı olduklarını belirtti. Ancak ÇED raporunda köylülerin görüşlerine dahi yer verilmemiştir.”

‘SARIM ÇAYI YOK EDİLMEK İSTENİYOR’

Dicle Havzası’nda inşa edilen onlarca HES nedeniyle yaşanan çevre tahribatına değinen Yıldırım şöyle devam etti: “Dicle Nehri ve nehri besleyen tüm kollar üzerinde HES inşa edildi. Sadece Sarım Çayı kalmıştı. Bu proje ile Sarım Çayı da yok edilmek isteniyor. Bölge fauna ve floura türleri açısından zengin bir bölge. Endemik bitki türlerinin olduğu ve koruma altında olan yaban hayvanlarının yaşadığı Sarım Çayı Vadisi ciddi zararlar görecek.”

Yıldırım, ‘ÇED olumlu’ kararı tesis edilirken ÇED Yönetmeliği ve ilgili mevzuat hükümlerinde belirtilen hususların göz önünde bulundurulmadığını dikkat çekerek “ÇED kararı, açıkça hukuka aykırıdır. Kararın iptali için Danıştay’a dava açtık ve telafisi güç zararların oluşmaması için de yürütmenin durdurulmasını talep ettik” diye konuştu. Projenin uluslararası sözleşmelere ve anayasaya aykırı olduğunu belirten Yıldırım, köylüler ile birlikte hukuksal mücadele yürüteceklerini söyledi.

‘KÖYLER SULAR ALTINDA KALACAK’

Sarım Havzası Derneği Başkanı Emin Turhallı, karara tepki göstererek halkın tamamının projeye karşı olduğunu ancak ÇED sürecinde halkın görüşlerinin dikkate alınmadığını söyledi.

2010 yılında şirketin herhangi bir izin almadan bölgede inceleme yaptığını ve daha sonra yine izinsiz bir şekilde yol yaptığını söyleyen Turhallı “Ben ilgili kurumlara çok sayıda dilekçe verdim.  Şirket adeta gasp ederek hiçbir izin almadan bölgede çalışmalar yaptı. 2010 yılından beri gündemde olan bir proje en son 2020 yılında ÇED toplantısı yapılacağını duyduk. Pandemi kapsamında yasakların olduğu bir süreçte toplantı yapılmasına rağmen gidip karşı olduğumuzu söyledik. Ancak ‘ÇED olumlu’ kararını halkın görüşüne dayanarak verdiklerini belirtmişler. Köylüler olarak projeye karşı olduğumuzu söyledik. 10 yıllık süreçte verdiğimiz yüzlerce dilekçe var. Bakanlığa 540 dilekçe verdik; ‘hukuka aykırıdır, çevreye zarar verecek’ diyerek istemediğinizi belirttik. Bu proje bir facia gibidir. Nerede bir kaynak varsa tünel açıp topluyorlar. Birçok yer susuz kalacak, çok sayıda köy sular altında kalacak” dedi.

Projenin çevreye vereceği zararlara değinen Turhallı şunları söyledi: “Bu vadi nesli tükenme tehlikesi altında olan çok sayıda yaban hayvanının yaşam alanı. Bunun bir örneği dünyada nesli yok olduğu düşünülen ‘Batman bantlı çöpçü balığı’… sadece Sarım Çayı’nda yaşıyor. Buna rağmen bugün moda olan yarın zararları daha iyi açığa çıkacak bir enerji için her şey yok edilecek, doğa yok edilecek.”

NE OLMUŞTU?

Diyarbakır ili Lice ilçesi ve Bingöl ili Genç ilçesi sınırları içerisinde Dicle Havzası’nda yer alan Sarım Çayı (Dicle Nehri) üzerinde Silvan Elektrik Üretim Ltd. Şti. tarafından yapılması planlanan BİRSU-I HES ve Beton Santralı projesi ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca 19 Şubat 2014 tarihinde ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi olumlu’ kararı verilmişti.

Çevresel Etki Değerlendirme sürecinin tamamlanması sonrası köylülerin haberdar olduğu projeye, bölge halkı başta olmak üzere çevre dernekleri, ekoloji hareketleri, siyasi partiler tepki göstermişti. Bölgede çatışmaların da sürmesi nedeniyle proje aşamasında kalan HES santrali tamamlanamadı ancak Silvan Elektrik şirketi HES ısrarından vazgeçmedi.

Şirket 2020 yılında yeniden başvuru yaptı. 16 Aralık 2020 tarihinde Genç ilçe merkezinde halkın katılım toplantısı gerçekleştirdi. Pandemi yasaklarına rağmen köylüler toplantıya katılarak HES projesine tepki gösterdi.

Soru önergeleri ile Meclis gündemine de taşınan projeye karşı Mezopotamya Ekoloji Hareketi, 2021 yılında imza kampanyası başlattı.

Proje kapsamında sahada; iki regülatör, üç bend, beş iletim tüneli, yükleme havuzu, santral binası, kırma eleme tesisi ve hazır beton santrali yapımı planlanıyor.