Bir efsane nasıl doğdu: Lozan'ın gizli maddeleri
2023 yılında Lozan'ın 'gizli maddelerinin' açıklanacağı tartışmalarına yönelik TBMM Başkanı Şentop, "Gizli madde yok" dedi. 'Gizli madde' tartışmaları ise yeni değil, yıllar öncesine dayanıyor.
DUVAR - Lozan Barış Antlaşması, 1. Dünya Savaşı sonrası 24 Temmuz 1923’te İsviçre’nin Lozan şehrinde imzalandı. TBMM hükümetini, İsmet İnönü başkanlığında Dr. Rıza Nur Bey ve Hasan Saka'dan oluşan heyet temsil etti. Antlaşma, TBMM hükümeti ile İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Lozan Krallığı tarafından imzalandı.
Ancak antlaşmanın 'gizli maddeleri' olduğu tartışmaları başladı. Bununla ilgili ilk tartışma kayıtlara göre, 6 Mart 1923 yılında Meclis'te bir konuşmayla gündeme geldi. Dönemin Trabzon Milletvekili Ali Şükrü Bey, hükümetin Lozan görüşmelerinde Meclis'ten 'gizli' işler çevirdiğini dile getirdi.
Bu tartışma uzun yıllar aralıklarla devam etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2016 yılında, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde yapılan '27. Muhtarlar Toplantısı'nda "Tarihte bize ne yaptılar? 1920'de bize Sevr'i gösterdiler, 1923'te Lozan'a bizi razı ettiler. Birileri de Lozan'ı 'zafer' diye yutturmaya çalıştı. Her şey ortada" diyerek tartışmaları yeniden gündeme taşıdı.
AK Partililer tarafından zaman zaman Lozan'da 'gizli' maddeler olduğu ve 100 yıl sonra yani 2023 yılında bunların açıklanacağına dair beklentiler dile getirildi. KONDA'nın 2018'de yaptığı bir araştırma, antlaşmadaki maddeler nedeniyle Türkiye'nin madenlerini çıkarıp kullanamadığına, bu nedenle ekonomik olarak gelişemediğine inanların oranının yüzde 48 olduğunu ortaya koydu.
Aynı yıl Yeni Akit'te çıkan bir haberde, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatıyla Lozan Antlaşması'nın dijital ortama aktarılacağı ve böylece gizli maddelerin halka açılacağı belirtiliyordu.
2022 yılında biri, söz konusu iddiayı CİMER'e sordu. CİMER'den gelen yanıtta, “Lozan Barış Antlaşması'nda gizli maddeler bulunmamakta olup, maden çıkartmamıza engel teşkil eden herhangi bir madde yer almamaktadır” ifadeleri yer aldı.