Bir tarih yok oluyor: Kelbessos’ta defineci talanı
Kelbessos Antik Kenti’ndeki ‘Falluslu Yapı’yı talan eden defineciler, dev bir çukur açtı. Bölgenin en çok talan edilen kentlerinden olan Kelbessos’ta çok sayıda başvuruya rağmen önlem yok.
ANTALYA - Konyaaltı’ndaki Kelbessos, bölgede en çok yağmalanan antik kentlerin başında geliyor. Tarihinin Helenistik dönemlere kadar indiği tahmin edilen ve Roma İmparatorluğu tarafından garnizon kent olarak kullanılan Kelbessos’un özgün binalarından olan ‘Falluslu Yapı’ definecilerin son hedefi oldu.
Kentteki lahitleri kıran, derin çukurlar açan ve dinamitle kayaları parçalayan defineciler, birçok eseri tanınmaz hale getirdi. Kaçak kazılar için jeneratör, hilti gibi ekipmanlar kullanan, dinamit için kablo döşeyen definecilere karşı hiçbir önlem alınmaması tepki çekti.
ESERLER ZARAR GÖRDÜ
Arkeologların, antik kentte geçen yıla kadar muhafaza edilen bazı eserlerin bu yıl yerinde olmadığını belirttiği antik kentte yapılan tespitler, talanın boyutlarını gözler önüne serdi. Antik kentin nekropol bölümündeki lahitlerden birinin önüne derin bir çukur açıp önündeki mezarı parçalayan definecilerin mezar yoluna ve mezarı çevreleyen lahde de büyük ölçüde zarar verdiği görüldü.
Büyük bir çukur açılan nekropol alanındaki bazı lahitlerin de kayıp olduğu öğrenildi. Talan edilen bölgede kazılan derin çukur nedeniyle zeminin, antik çağların garnizon binası olarak bilinen ‘principia’ yapısının bulunduğu seviyeye kadar çöktüğü de yapılan tespitler arasında.
ÇOK SAYIDA BAŞVURU
Şehir merkezine yakın konumda, büyük bir kültürel miras barındıran Kelbessos Antik Kenti, Antalya’nın bugüne kadar kaçak kazılarla en çok yağmalanan yerleşimlerinden biri. Bölge halkının tarih talanının durdurulmasını istediği antik kentte, definecilerce açılmış çukurların kapatılması ve kültürel mirasın korunması için de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı ilgili kurumlara çok sayıda başvuru yapıldı.
Bölgede inceleme yapan uzmanlara göre, her yağmurda toprak kaymasının yaşandığı ve zemin yapısının bozulduğu nekropol alanında tarihi eserlerin yerinden oynayıp zarar görmemesi için önlem alınması gerekiyor.
ONLARCA KAÇAK GİRİŞİM
Kelbessos Antik Kenti, son yıllarda onlarca kaçak kazı girişiminin adresi oldu. Kimi zaman bölge halkının kimi zaman da antik kenti gezen tarih meraklılarının ihbarlarıyla durum, bölgenin bağlı olduğu jandarma karakoluna bildirildi, ekipler olay yerinde tutanak tuttu, hatta kimi zaman failler yakalandı. Ancak bu olayların önlenmesi bakımından değişen bir şey olmadı. Bundan dört ay önce Kelbessos Antik Kenti'nde izinsiz kazı yapan dört kişi, jandarma ekiplerince kazı aletleriyle suçüstü yakalandı. 2021 yılında bölgede kaçak kazı yapan iki kişi, bu kez antik kente çekim için giren gazetecilere yakalandı, görüntülendiklerini fark edip dedektörü kayaların arkasına saklayarak alandan uzaklaştılar. Aynı yıl antik kentte define aramak için kaçak kazı yapıldığı sırada patlatılan dinamitle bir kişi karın bölgesinden ağır yaralandı. 14 Mayıs 2019 gecesi ise bölgede kaçak kazı yapan definecilerden biri yerleştirdikleri el yapımı dinamitin patlaması sonucu ölürken, diğeri de ağır yaralandı.
ANTİK KENTTEN CANLI YAYIN
Antalya Tanıtım Vakfı (ATAV) Başkanı Yeliz Gül Ege, antik kentlerde yıllardır yaşanan tahribatın son bulması için yasal yaptırımların genişletilmesi ve eksik uygulanmasının önemine vurgu yapan Ege, Facebook’ta gruplar kurup antik kentlere çağrı yapan, Youtube kanalları kurup canlı yayın açan definecilerle yeni teknoloji uygulamalarla mücadele edilmesi gerektiğini vurguladı. Pandemi döneminde Kelbessos Antik Kenti’nde definecileri kaçak kazı yaptıkları sırada nasıl suç üstü yakaladıklarını anlatan Ege, şunları söyledi/ “Kelbessos’ta ellerindeki dedektörle ne yaptıkları sorduk. Bizi görünce dedektörleri bırakıp alandan uzaklaştılar. Bu insanlar patlayıcılarla çalışıyorlar. Dedektörlerden aldıkları sinyallerle değerli objeler bulabileceklerini düşündükleri alanları patlatıyorlar. Maalesef çoğu zaman tarihi kalıntılar üzerinde geri dönüşü olmayan bir tahribat ortaya çıkıyor. Antik kentlere yerleştirilecek kameralarla, foto kapanlarla bizim sıkça tekrar edilen bu suçu engellememiz mümkün. Bu dedektörlerin alımı yasaklanmalı ve kaçak kazıyla mücadelede cezai yaptırımlar çok etkin biçimde uygulanmalı.”
ÇALIŞMA İÇİN YASAL SÜREÇ BEKLENİYOR
Antalya Müze Müdürlüğü’nün, antik kentte kaçak kazılarda çukur açılan nekropol alanında çalışma yapmak için konuyla ilgili yasal sürecin tamamlanmasını beklediği öğrenildi.
2023’ün ocak ayında, ‘Define bulma, işaretler, tarihi eserler ve dedektörler’ adlı sosyal medya ağında grup üyelerine yapılan çağrıda antik kentte çekilen video görüntüleri yer aldı.