Boyunduruk: Orhan Kotan’ın ilk kitabı 57 yıl sonra yeniden raflarda

Ahmet Tirej Kaya

İSVEÇ- Kürt siyasi ve edebi tarihinde önemli bir yeri olan Orhan Kotan’ın yayımlanmış üç kitabı bulunuyor. Bu kitaplardan Boyunduruk’un ilk ve tek baskısı 1965 yılında yayımlandı. Boyunduruk’u, Gururla Bakıyorum Dünyaya ve Sancı kitapları takip etti. Son baskıları çok uzun süre önce yapılan kitaplar Kotan’ın ailesi tarafından tekrar yayımlanıyor. Boyunduruk kitabı 2022’nin son günlerinde raflardaki yerini alırken, diğer iki kitabın da 2023 yılında yayıma hazır hale gelmesi bekleniyor. 

‘DÜNYAYI DEĞİŞTİRMEK İSTEYEN YOKSUL BİR ÖĞRENCİNİN ŞİİRLERİ’

Kotan’ın gençlik dönemi şiirlerinden ve kendi çizimlerinden oluşan Boyunduruk kitabını, eşi Mehtap Bora şu sözlerle tarif ediyor:

“Orhan Kotan’ın 18 yaşında Muş’tan Ankara’ya üniversite okumak için geldiğinde kaleme aldığı ilk şiirler. Okuyunca onun ne anlatmak istediğini pek az insan anlar. Ankara’ya yeni gelmiş, şehrin sokaklarında geceleri gezen, sosyalist düşüncelere sahip ve dünyayı değiştirmek isteyen yoksul bir öğrencinin yazdığı şiirler bunlar. Ve orada da onun ileride çok kıymetli işler yapacağı anlaşılıyor.”

Boyunduruk’un yeniden basılmasında büyük emek harcayan Orhan Kotan’ın İsveç’te oyuncu olan kızı Dilan Kotan şunları belirtiyor: “Babamın kitaplarını yeniden basmayı uzun süredir istiyordum ama nasıl olacağını bilmiyordum. Öncesinde kitapları basmak isteyen çok sayıda kişi bizimle iletişim kurdu ama onların doğru kişiler olduğunu hissetmedim. Avesta Yayınları’ndan Abdullah Keskin annem ile iletişime geçtiğinde kitabı basmak için tümüyle sorumluluğu üstlenmeye karar verdim.”

‘BABAM GİBİ MÜKEMMELİYETÇİYİM’

Kitabın raflardaki yerini almasının bir buçuk yılı bulduğunu ifade eden Kotan bu süreci şöyle anlatıyor:

“Arada birçok şey oldu. Çalıştım, okudum ve doğum yaptım. Yani yapmak zorunda olduğum çok şey vardı. Aynı zamanda ben de babam gibi mükemmeliyetçi bir insanım. Bu yüzden kitapların istediğim şekilde olması konusunda çok titizdim. Abdullah Keskin bu süreçte bana karşı çok sabırlı davrandı. Kitabın içerisinde kullanabilmek için babamın eski fotoğraflarını restore ettim. Şiirlerin dizgisinin mevcut halinin aynısını yakalayabilmek için uğraştım ve kapak tasarımlarını kendim yaptım. Minimalist ama bununla birlikte sembollerle dolu bir şey olmasını istedim. Ve dağlar, onları da baştan beri kullanmak istediğimi biliyordum.” 

Boyunduruk’un babasının ilk kitabı olduğunu ve gençlik yıllarında kaleme aldığı şiirlerden oluştuğunu aktaran Kotan, “Bunların, sonradan çıkardığı ve tanınmasını sağlayan diğer iki kitap Gururla Bakıyorum Dünya ve Sancı’da oluşturduğu kendi stilinden önceki şiirler olduğu söylenebilir. Bu açıdan belki de onun stilini yansıtmamasına rağmen Boyunduruk kitabının ilgi çekici bir yanı var. Diğer iki kitap 2023 yılı içerisinde yayımlanacak” diyor. 

‘HEM DÖNEMİNİN BİR BETİMLEMESİ HEM DE ZAMANSIZ ŞİİRLER’

“Ailesi olarak bizim için en önemli şey babamın muazzam şiirlerinin insanlar için erişilebilir olması” diyen Kotan, sözlerine şu ifadelerle devam ediyor: “Yeni nesil gençlerin bana onun şiirlerini nereden bulabileceklerini sormaları inanılmazdı. Nihayet onlara artık kitapların yeniden yayımlandığını söyleyebileceğim için kendimi çok iyi hissediyorum. Orhan Kotan’ın yazdıklarında özel bir şey var; onlar yazıldıkları dönemin açık bir betimlemesi ama aynı zamanda da bir biçimde zamansız şiirler. Babamın kitapları sonunda yeniden basıldığı için ve elbette onun kızı olduğum için büyük bir gurur hissediyorum.” 

Boyunduruk kitabından bir şiir; 
artık susmalıyım
ağlanacak ne kaldı geriye
tekmil güzelliğimi harcadım
yıkıldı içimde sırça saraylar
                                    yalnızım
söylenecek bir türküm yok artık
artık susmalıyım
kimse gülmesini bilmiyor
kimse ağlamasını bilmiyor
gereği yok boş trenlere el sallamanın
yağmurlar çoktan kurudu topraklarda
aylar oldu şarkılar susalı
sen her gün biraz daha uzakta
                          biraz daha dağlı
kapkara suçlanıp harcanırken
unutulmuş mabetlerde
peygambersiz bir put gibi yaşamam neye
artık susmalıyım
utanacak
ne
kaldı
geriye

(GAZETE DUVAR)