Kırsal mahalle ve köye vergi - su indirimi
Yeni düzenlemeyle artık köy ve beldeler kırsal mahalle olabilecek. Düzenlemeyle su tarifesinde yüzde 50 indirim ve emlak vergilerinde muafiyet getirildi. Birçok köy eskiye dönmek için başvuruyor.
Osman Çaklı
DUVAR- 2012'de çıkarılan Büyükşehir Yasası ile köy ve beldeler mahalleye dönüştürülmüş, tüzel kişilikleri ortadan kaldırılmıştı. Aradan geçen sürede kır nüfusunun azalması, çiftçi kayıt sisteminde kayıtlı çiftçi sayısının düşmesi ve başka birçok sorun nedeniyle, 2020'nin sonlarına doğru Büyükşehir Yasası'nda değişiklik yapılarak, "kırsal mahalle" yasası çıkarıldı. Yeni yasayla birlikte, "tüzel kişiliği ortadan kalkan köylerin yeniden eski statülerine kavuşacak mı?” sorusu da beraberinde geldi.
"Kırsal mahalle" statüsünün köylü ve çiftçiye ne getireceğini Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu Genel Sekreteri Turgut Alemdar, Çiftçi Sendikası Genel Başkanı Ali Bülent Erdem ve Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Murat Kapıkıran ile konuştuk.
YASA KÖYLÜYE NE GETİRECEK?
Büyükşehir Yasası'nın yürürlüğe girdiği 2014 yılında 30 ildeki 16 bin 220 köy ve bin 53 belde bir gecede mahalleye dönüştü. Mahalleye dönüşen köylerin meraları ve işletmeleri, yani ortak mal varlığı tümüyle bağlandıkları belediyelere verildi. Kırsal mahalle düzenlemesi Meclis'te görüşülürken, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Büyükşehir Yasası'nın tarım ve kırsal yaşamı olumsuz etkilediğini dile getirdi. 16 Ekim'de yapılan düzenleme ile köyden mahalleye dönüşen yerler, mahalleden, kırsal mahalle statüsüne dönüşebilecek. Peki, kırsal mahalle olan köylere hangi avantajlar sağlanacak? Kırsal mahalle olmanın kriterleri neler? Kırsal mahalle için nereye kim başvurabilecek? El konulan meralar ve ortak mallar geri verilecek mi? Ve köyler yeniden tüzel kişilik mi alacak?
KIRSAL MAHALLE BAŞVURUSUNU KÖY MUHTARI YAPACAK
7254 sayılı “Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile mahalleye dönüştürülen köy ve beldelerle ilgili belli şartları sağlamak ve başvuru yapmak koşulu ile köy ve beldelere “kırsal mahalle” olma hakkı getirildi. Düzenlemeye göre kırsal mahalle kıstasları, şehir merkezine uzaklık, belediye hizmetlerine erişebilirlik, mevcut yapılaşma durumu ve benzeri hususlar olarak belirlendi. İlgili yerleşkelerin kırsal mahalle olabilmesi için belirlenen kriterleri içeren bir raporla muhtarlar ilçe belediye meclisine müracaat edecek. Müracaat sonrası süreci Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu Genel Sekreteri Turgut Alemdar, "Belediye meclisi en geç 90 gün içerisinde yapacağı değerlendirmeyi sonuçlandırarak, başvurulan bölgenin kırsal mahalle olup olmayacağına karar verecek" şeklinde anlattı.
16 binin üstündeki köyü ilgilendiren düzenlemenin vergi muafiyeti ve su tüketiminde indirim gibi avantajları bulunuyor. Fakat düzenlemenin bu haliyle altının dolmadığını ve muğlak kaldığını savunan Alemdar, Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu olarak çalışma içinde olduklarını şöyle anlattı: "Belirli avantajlardan bahsetmek mümkün. Kırsal Mahalle olan yerleşim yerleri belediye imkanlarından ne kadar faydalanacak? Sadece indirimler mi söz konusu? Yerleşim yerlerinin nasıl bir yetki alanı olacak? Düzenlemede bunlardan bahsedilmedi."
ARSA VE ARAZİLER EMLAK VERGİSİNDEN MUAF OLABİLECEK
Muhtarlık başvurusu sonrasında kırsal mahalle statüsü alan köyler, belirli vergi muafiyeti avantajı elde edecek: Yerleşim bölgesinde mesken, iş yeri vb. olarak kullanılan bina, arsa ve araziler emlak vergisi vermeyecek. Konuyla ilgili konuştuğumuz Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Murat Kapıkıran ise bahse konu yerleşim bölgelerinde, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için de emlak vergisinin yüzde 50 indirimli uygulanacağını söyledi.
'KIRSAL MAHALLEYE BELEDİYELER HİZMET GÖTÜRMEYE DEVAM EDECEK'
Düzenlemedeki tek avantaj vergi muafiyeti ile sınırlı değil. İçme ve kullanma suları için alınacak ücret, en düşük tarifenin iş yerleri için yüzde 50, konutlar için yüzde 25’ini geçmeyecek şekilde belirlenecek. Öne çıkan soru işaretlerinden biri de "köyler belediye hizmetlerinden yararlanabilecek mi?" sorusuydu. Kapıkıran bununla ilgili "Köylere hizmet götüren İl Özel İdareleri 30 büyükşehirde yeniden kurulmadığından hizmet, Belediyeler tarafından sağlanacak" dedi.
Ayrıca Büyükşehir Yasası ile ortak malları elinden alınan ve tüzel kişiliği kaldırılan köylerin kırsal mahalle olduktan sonra bu hakları geri alacağına dair bir husus, yeni düzenlemede yer almıyor.
TÜZEL KİŞİLİKLER GERİ VERİLMİYOR
Kırsal mahalle olmak için başvuru yapan köylerin değerlendirmesini belediye meclislerinin kararlaştıracağını hatırlatan Çiftçi Sendikası Genel Başkanı Ali Bülent Erdem ise belediyelerin de gelirlerini kaybedeceği için uygulamaya yanaşmayacağını belirtti. Düzenlenen yasa ile Büyükşehir Yasası'nın esnetildiğini kaydeden Erdem, esas olanın köylerin tüzel kişiliklerinin geri verilmesinin olduğunu, yeni yasada bu uygulamanın olmadığını belirtti. Yeni düzenleme ile sağlanan avantajlardan faydalanmak gerektiğini kaydeden Erdem, “Sorunları çözmeyecek olsa da biraz hafiflemesi için yapılan kırsal mahalle başvuruları, yerel yönetimler amasız, fakatsız onaylamalı” diye konuştu.