ANKARA - CHP Ekonomi Politikaları Genel Başkan Yardımcılığı’nın Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak koordinasyonunda hazırlanan “Kahramanmaraş Depremlerinin Türkiye Ekonomisine Olası Maliyeti, Yansımaları ve Atılması Gereken Adımlar” başlıklı rapor tamamlandı. 

Buna göre deprem Türkiye’ye 126,3 milyar dolarlık fatura çıkarırken, ekonomik büyüme de geriye çekilecek. 2023 büyümesinin 1 puan düşeceğini öngören CHP,  bu nedenle kişi başına gelirin de düşeceğini belirtti.

 ‘İNSANLARIN GÖRDÜĞÜ DOĞRUDAN ZARAR 52 MİLYAR DOLARI AŞIYOR’

CHP’nin Maraş merkezli depremlere dair raporuna göre depremler nedeniyle oluşan bina kayıp ve hasarı 44,2 milyar doları buluyor. Buna kaybedilen ev eşyaları nedeniyle oluşan 6,6 milyar dolarlık zarar ile kaybedilen araç ve otomobiller nedeniyle oluşan 1,5 milyar dolarlık kayıplar da eklenince insanların gördüğü doğrudan zarar 52 milyar doları aşıyor.

Raporda yer alan bilgilere göre, deprem nedeniyle altyapı, tarım, sanayi ve hizmet sektörleri kaynaklı fiziki hasar 24,3 milyar dolara; üretim faaliyetlerinin azalması sonucu oluşacak katma değer kaybı 13,3 milyar dolara ulaşıyor. Yıkım, hafriyat, konteyner, iaşe ve idame harcamaları 18,9 milyar dolar; Türkiye’nin beşeri sermaye kaybı ise 17,6 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Böylece depremin toplam faturası 126,3 milyar dolara çıkıyor.

CHP LİDERİ KILIÇDAROĞLU: AFETİ FELAKETE ÇEVİREN TEK ADAM REJİMİ

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu rapora yazdığı önsözde, yaşanan afetin “Tek Adam Şahsım Rejiminin beceriksizliği yüzünden felakete dönüştüğünü” vurgulayarak, “Türkiye’miz elbette büyük bir ülkedir. Yaşanan maddi kayıpları telafi edecek güçtedir. Ancak bu topraklarda benzer acıları bir daha yaşamamak için büyük bir zihniyet değişimine ihtiyaç vardır. Bu doğrultuda ülkemizde demokrasiye, bilime, kurallara, liyakate, ortak akla ve iş birliğine dayalı yeni bir dönemi başlatmak zorundayız” değerlendirmesinde bulundu.

‘BÖLGE, SERMAYE STOKUNUN BEŞTE BİRİNİ KAYBETTİ’

CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak’ın koordinasyonunda hazırlanan raporda, depremin verdiği mevcut zararın yanında, önümüzdeki dönemde ekonomiye vereceği zarar da hesaplandı. Buna göre deprem, bölgedeki fabrika, üretim tesisi gibi yapıları ifade eden “sermaye stokunun” beşte birini (yüzde 18,7’sini) yerle bir etti. Bu kayıp, Türkiye’nin sahip olduğu toplam sermaye stokunun yüzde 2,6’sına tekabül ediyor.

Rapora göre bu durum, 2023’te Türkiye’nin büyümesini 1,4 puan geriye çekecek. Yılın ikinci yarısında artan inşa faaliyetleriyle büyümedeki kayıp ise 1 puan olacak. Deprem etkisiyle kişilerin gelirindeki artış da önümüzdeki yıllarda büyük ölçüde sınırlanacak. Örneğin, 2022 yılında doğan bir çocuk 20 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 5 lirasını Maraş depreminin ekonomiye verdiği zarar yüzünden kaybedecek. Aynı çocuk 50 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 12 lirasını, 80 yaşına geldiğinde ise 18,5 lirasını deprem yüzünden kaybetmiş olacak.

‘İMZA SAHİPLERİNİN VE KURUMLARIN SORUMLUĞU VAR’

CHP’nin raporunda depremde işyerlerinin ve konutların yıkılmasında kurumların ve yetkililerin sorumluluklarına vurgu yapılıyor. Rapora göre, Türkiye’de bir binanın inşaatının başlamasından yapı kullanım izin belgesinin alınmasına kadar etüt, proje, onay, denetim belgesi, vize, ruhsat gibi 20’den fazla belge isteniyor. Tüm bu süreçlerde 42 resmi izin ve imza alınması gerekiyor. Raporda, “Bu nedenle depremde yaşanan can ve mal kayıplarımızda bu imza sahiplerinin şahsi so¬rumluluklarının yanında, başta Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı olmak üzere, bu imzaların denetim ve gözetimiyle ilgili kurumların da ciddi sorumlulukları bulunmaktadır” deniyor.

 ‘ZARARIN TAZMİNİ DEVLETİN GÖREVİ’

Raporda öne çıkan bir diğer başlık ise zararların tazmini oldu. Raporda, Türkiye’de mevcut mevzuatın esasen pek çok açından yeterli olduğu, asıl sorunun mevzuatın uygulanmamasından kaynaklandığının altı çizildi. Art arda çıkarılan imar aflarıyla, mevzuatın arkasından dolaşılmasının yaşanan kayıpların önemli bir nedeni olduğu belirtilerek, “Bu sebeple depremde ev ve işyerlerini kay¬beden vatandaşlarımızın, maddi zararlarını tazmin görevi, bu sürece göz yuman devlete düşmektedir” değerlendirmesinde bulunuldu.

DEPREM BÖLGESİNDE YAPILMASI GEREKENLER

CHP’nin raporunda deprem bölgesindeki insanları rahatlatmak için derhal yapılması gerekenler 13 maddelik bir öneri seti de sunuldu. Depremzedelerin banka borçlarının silinmesi, yapılacak konutların hak sahiplerine bedava verilmesi, iş dünyasına, esnafa ve çiftçilere özel destekler gibi pek çok madde bu kapsamda sayılıyor.

‘KIZILAY ULVİ AMAÇLARINA DÖNECEK’

CHP raporunda aynı acıların yeniden yaşanmaması için yapılacaklar arasında müteahhitlik mesleğiyle ilgili yasal düzenlemeler, denetimin güçlendirilmesi, kurumların yeniden yapılandırılması gibi maddeler yer aldı. Kızılay’a özel bir vurgu yapılan raporda, “Kızılay, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki ulvi amaçlarına dönecek” denildi.