Deniz kaplumbağaları kime emanet: Koruması gereken şirket işletme açtı

MERSİN - İki tür deniz kaplumbağası her yıl Mersin sahillerine eylül ayının sonuna kadar yaklaşık 3 bin 600 yumurta bırakırken, bu yumurtalardan 200 binden fazla yavru çıkıyor. Bu nedenle Mersin’in Erdemli, Aanamur, Silifke, ve Akdeniz ilçelerindeki mahallelerde bulunan sahiller, her yıl Caretta Carettalar ve Chelonia Mydesler için yalıtılmış bölge haline getiriliyor. Deniz kaplumbağalarının sağlıklı yumurtlaması ve yumurtadan çıkması için yaz boyunca bu bölgelerde sokak ışıklarına elektrik verilmiyor ve gürültü çıkaracak eylemler yasaklanıyor. 

Ancak, Tarım ve Orman Bakanlığı’na Bağlı 100’ncü Yıl Tabiat Parkı'nda ne yönetmelik uygulanıyor ne de ceza veriliyor. Carettaların yumurtlama alanlarına yakın mesafede işletmeler yer alıyor. İşletmelerin yaydığı gürültü ve ışık deniz kaplumbağalarının ya yumurtlamasını engelliyor ya da yumurtadan çıkan yavru kaplumbağaların deniz yerine başka yöne gitmesine sebep oluyor. Bu nedenle her yıl yumurtadan çıkan pek çok deniz kaplumbağası denize kavuşamadan ölüyor.

KAPLUMBAĞALARIN KORUMA ALANINA İŞLETME YETKİSİ VERİLDİ

Mülkiyeti Tarım ve Orman Bakanlığı’na ait olan 100. Yıl Tabiat Parkı, esasında deniz kaplumbağaları ve kum zambakları için koruma alanı ilan edilen bölgelerden biri. Bölgenin koruması ise ÇAAŞ Grup tarafından yürütülüyor. Kervan A.Ş., de ÇAAŞ Grubun alt şirketlerinden. Parkın işletme yetkisi Eylül 2017 senesinde 5 yıllığına Kervan A.Ş.’ye verildi. Daha sonra işletme yetkisi yenilendi.

Tarım ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile Kervan A.Ş arasında yapılan sözleşmede, bölgenin deniz kaplumbağalarının üreme alanı olduğuna, kum zambağının da burada yayılış gösterdiğine dikkat çekilerek, bölgenin hassa durumda olduğu belirtiliyor. İmzalanan sözleşmede bölgede koruma amaçlı imar planı uygulanması gerektiğine, deniz kaplumbağaları başta olmak üzere burada bulunan türlerin zarar görmemesi için işletmelerde gürültü kontrol yönetmeliğine, ışıklandırma yönetmeliğine uyulmasına yönelik maddeler bulunuyor.

YUMURTLAMA ALANINDA DÜĞÜN YAPILDI, İŞLETME AÇILDI

Pek çok sektörde faaliyet gösteren ÇAAŞ Grup çatısı altındaki Kervan şirketi, 2018 yılında bölgede Kır Çiçeği isimli bir düğün salonu açtı. Bir sene sonra ÇAAŞ Grup, 100’ncü Yıl Tabiat Parkı’nda POP-Fest etkinliği düzenleme girişiminde bulundu, bu girişim tepkiler üzerine hayata geçmedi.

ÇAAŞ Grup, 2022 yılında Barbarossa Clup Otel’in inşaat faaliyetlerine başladı. Bu kapsamda koruma altında olması gereken alana iş makineleri ile giriş yapıldı. 2023 yılında ise denize çok yakın mesafede bir işletme kuruldu.

'HER YERDE UYGULANAN YÖNETMELİK DAVULTEPE'DE UYGULANMIYOR'

Davultepe sahiline ilişkin son bilirkişi raporu 2023 yılına ait. Mersin Üniversitesi Deniz Kaplumbağaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’ne ait raporda, bölgede ihaleye aykırı olarak tabiat parkının dokusunu değiştiren işlemlerin yapıldığına dikkat çekildi. Ayrıca işletmelere ait şezlong ve şemsiyelerin kumul alanı doldurduğu ve deniz kaplumbağalarının yumurtlama alanının kısıtladığı vurgulandı.

ÇAAŞ Grubu'nun ruhsatının iptali için Mezitli Belediyesi 2023 yılında dava açtı ancak dava şirket lehine sonuçlandı. Deniz kaplumbağalarını ve bölgeyi korumak için hukuki mücadele yürüten kurumlardan biri de Mersin Barosu.

Mersin Barosu Kent ve Çevre Komisyonu avukatları, normal koşullarda işletme ruhsatlarının belediyelerden alınması gerektiğini ancak Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı 100’ncü Yıl Tabiat Parkı’nda ruhsatların bakanlıklar aracılığı ile sağlandığına dikkat çekti. Grubun bu sayede belediyelere ihtiyaç duymadan ruhsat aldığını söyleyen avukatlar, sözleşmede yasak olan alkol, müzik ruhsatlarının da bu sayede edinildiğini belirtti. 

Daha önce bölgede sivil toplum kuruluşlarının, bilim insanlarının çalışmalar yürüttüğünü söyleyen avukatlar, “Yaklaşık iki senedir orayı tamamen sahipsiz bıraktılar. Bizler bunun bilinçli olarak yapıldığını düşünüyoruz. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü'nün bu sene kaç yuva tespit ettiği, kaç yavru çıktığı ile ilgili bir veri tutup tutmadığını bilmiyoruz. ÇAAŞ, işe aldığı iki veterinerlik öğrencisiyle 5 kilometrelik sahilde kaplumbağalar için çalışma yürütüyor. Bu, büyük bir ekip işi. Mersin’de başka sahillerde belediye ile çalışan kurumlar büyük ekipler kurarak gece 3’ten sabah 10’a kadar yuva kolluyor. Burası Orman Bakanlığı'na ait olduğu için buraya belediye müdahil olamıyor. İhaleyi de başka kimseye vermiyorlar. Düşünün Mersin’de deniz kaplumbağaları için kurulmuş bir enstitü var ama Davultepe’ye adım atmıyor. Biz ‘Davultepe ile ilgili bir şey yapalım’ talebiyle hangi kurumun kapısını çaldıysak oradan elimiz boş döndük. Halkla konuştuğumuzda buranın bilinçli olarak kaderine terk edildiğini söylüyorlar. Buranın milli park statüsünden çıkarıp kıyının özeleştirilmeye çalışıldığı endişesi hakim. Mersin'in her yerinde deniz kaplumbağaları ve kum zambakları için tedbir alınıyor. Her yerde uygulanan yönetmelik, Davultepe’de uygulanmıyor” dedi.

Mersin Barosu Kent ve Çevre Komisyonu’nun hukuk mücadelesi ise devam ediyor. Talepleri, Mersin Mezitli’de bulunan tabiat parkına yönelik işletmelerle imzalanan sözleşmenin ve mekan ruhsatlarının iptal edilmesi.

'BU ALANA BEACH AÇILAMAZ GİBİ BİR MADDE YOK'

Öte yandan söz konusu iddialar üzerine ÇAAŞ Grubu'nu aradık. Ulaştığımız yetkili bazı sorularımıza yanıtlar verdi. Söz konusu sözleşmede sesin desibeliyle ve ışıklandırmayla alakalı maddelerin bulunmadığını, kamuoyunda konuyla ilgili bir çarpıtmanın olduğunu dile getirdi. Sözleşmede “Bu alana beach açılamaz gibi bir madde yok” diyen yetkili, “Burayı alan işletmenin vicdanıyla hareket ettiği bir durum var. 'Burada caretta carettaları koruyacaksın' diye bir madde yok ama koruyorlar. Kaplumbağa sezonunda 3 biyologla çalışıyoruz. Bilim ışığında çalışmalar yapıyoruz” dedi.

Işıklandırmaların deniz kaplumbağalarının denize ulaşmasındaki olumsuz etkisine dair şunları söyledi: "Amber ışığı dediğimiz ışıklar kullanılıyor. Bu ışık gölgelendirme yapıyor. Canlıların gözüne vuracak, onları etkileyecek ışıklar kullanılmıyor. Orada bir düğün salonu var ama canlılara zarar vermeyecek şekilde organize edildi. Yavruların yuvalama saati sabah 4-7 arası. Ama yine de amber ışıklar kullanılıyor." 

Çevredeki kirliliğine ilişkin sorumuza ise "Zaten kafes var. Yavruların yuvaları bir metre derinlikte. Oraya çöp atıldı diye kaplumbağalara zarar gelmez” yanıtını verdi.

Ancak söz konusu sözleşmede, "İşletmeci, deniz kaplumbağalarının üreme sezonu olan 15 Mayıs-15 Eylül tarihleri arasında deniz kaplumbağalarının yuvalama, yumurtlama ve yavruların yuvadan çıkarak denize ulaşma dönemi olan bu zaman diliminde idare tarafından tebliğ edilen her türlü tedbiri almak zorundadır" ifadeleri yer alıyor.