Dicle'de balıklar neden ölüyor?

DİYARBAKIR- Son günlerde Dicle Nehri’nde yaşanan toplu balık ölümleri bölge halkını endişelendiriyor. Özellikle Bismil yolu Kervanpınar Sarılar köyü, Silvan'a bağlı Alibey Mahallesi, Çınar'a bağlı Başaklı köyü ve Ortaviran Mahallesi'nden geçen Dicle nehrinde binlerce balık telef olup kıyaya vurdu. Batman'a bağlı Hasankeyf’te küçük balıkların yanı sıra yayın balıklarının da toplu olarak öldüğü görüldü.

Nehre yakın yaşayan ve balıkların toplu ölümüne tanık olan vatandaşlar endişeli. Yetkililerden balıkların ölümüyle ilgili araştırma yapılmasını ve kendilerine açıklama yapılmasını bekliyorlar. Ancak şimdiye kadar endişelerini giderecek bir cevap alamadılar. Örneğin Bismil Belediyesi, toplu balık ölümlerini haber veren yurttaşlara “Ölü balıkları yemeyin” uyarısı yapmakla yetindi.

BARAJ MI, TARIMSAL İLAÇLAMA MI?

Vatandaşlar, balık ölümlerinin nedeninden emin olmamakla beraber baraj nedeniyle nehir suyunun azalmış olma ihtimalini dillendiriyor.

Hasankeyfli Eyüp Ağalday, çobanlık yaparak geçiniyor. Son günlerde tanık olduğu toplu balık ölümlerini ileten ve duyduğu kaygıyı paylaşan Ağalday, barajdan dolayı suyun kimi zaman kahverengini akdığını belirterek, “Belki balıklar su kirlendiği için öldüler” dedi.

Geçen yıl da binlerce balık ölüsünün kıyıya vurduğuna tanık olduklarını söyleyen Ağalday, “Geçen yıldan farklı olarak, bu yıl yayın balıkları da ölmeye başladı. Sıcaklıktan mı, oksijensizlikten mi, yoksa bir atıktan dolayı mı ölüyor balıklar, biz bilemiyoruz. Yetkililerin gelip durumu incelemesini, bizi bilgilendirmesini istiyoruz” şeklinde konuştu.

Ağalday, insanların nehirden balık tuttuğuna, başka hayvanların nehirden su içtiğine dikkat çekti ve “Belki insanlara ve hayvanlara zarar verecek bir zehirlenme vardır suda” diyerek duyduğu kaygıyı dile getirdi.

BİYOLOJİK VE KİMYASAL ANALİZLER YAPILMALI

Dicle Nehri’ndeki balık ölümlerini, Olağanüstü Hal (OHAL) kapsamında çıkarılan 695 sayılı kanun hükmünde kararname ile Dicle Üniversitesi’nden ihraç edilen 9 akademisyenden bir olan Zooloji Profesörü Erhan Ünlü ile konuştuk.

Prof. Dr. Erhan Ünlü, Dicle nehri kirliliği ve bunun balık türleri üzerine etkileri konusunda birçok uluslararası makale yayımladı, ulusal ve uluslararası kongre ve sempozyumlarda bildiriler sundu.

Diyarbakır dışında olduğu için telefonda konuştuğumuz Ünlü, balık ölümleriyle ilgili incelemenin yerinde yapılması gerektiğini söyledi. Ancak Ünlü, kendisine ilettiğim fotoğraf ve videolara bakınca manzaranın korkunç olduğunu söyledi ve bazı değerlendirmelerde bulundu:

“Bölgede bu yıl görülen kuraklık nedeniyle Diyarbakır ile Bismil ve Batman arasında olmak üzere bölgedeki tüm tarım alanlarında Dicle Nehri ve derelerden aşırı bir su kullanımı var. Dicle ve derelerde gübre ve ilaçlama kaynaklı organik madde birikiminden dolayı yoğun bir kirlilik yaşanıyor. Buna, barajlardan bırakılan düzensiz su miktarı da eklenince balıklar için çok olumsuz ortamlar oluşmakta ve toplu balık ölümleri görülmektedir.”
Balıkların neden öldüğünün araştırılması gerektiğine dikkat çeken Ünlü, “Ayrıca üreme mevsimi olan bahar aylarında balıklar fizyolojik olarak da en hassas dönemlerini yaşarlar. Toplu halde üreme alanlarını geçmeye çalışan bu balıklar ortam bozulmasına bağlı enfeksiyonlar ve oksijen yetersizliği nedeniyle de toplu halde ölmektedirler. Çok detaylı biyolojik ve kimyasal analizler gerekmektedir” şeklinde konuştu.

EKOLOJİK YIKIM ENGELLENEBİLİR

Balıkların ölüm nedenleri nehir ve barajlarda oluşan oksijen yetersizliği ya da tarım ilaçlarından kaynaklanıyor olabilir. Ancak yetkililerin konuya dair duyarsızlığı, özellikle nehir kıyısında yaşayan insanları kaygılandırıyor. Kıyıya vurmuş ölü balıkları gördüklerinde çaresizce gazetecileri ya da ulaşabildikleri yetkilileri arıyorlar. Ancak endişelerini giderecek bir açıklama yapılmadı henüz.

Barajlar, atıklar, zirai ilaçlar derken su ve suda yaşayan balıklar toplu ölüyor. Ekolojik bir yıkım yaşanıyor da denilebilir. Dicle Nehri’ndeki ekolojik yıkımın önüne geçilmesi için sivil toplum örgütleri hassasiyet göstermeli ve yetkili kurumlar, Profesör Erhan Ünlü’nün de işaret ettiği gibi, nehirde “detaylı biyolojik ve kimyasal analizler” yapmalı.