Namibya'nın halktan önderi Toivo

Peter Katjavivi*

Yoldaş Andimba Herman Toivo ya Toivo (doğumu 22 Ağustos 1924–ölümü 9 Haziran 2017), Namibya’nın Güney Afrika sömürgesi olduğu dönemde büyüdü. Aynı kuşaktan birçok Namibyalı gibi, İkinci Dünya Savaşı’na katılmak üzere yetiştirildi. Askerlikten ayrıldıktan sonra bir sözleşmeli tarım işçisi oldu ve ilk elden sözleşmeli işçilerin içinde bulunduğu korkunç koşullara tanık oldu. Bu durumun, Namibya’nın kurtuluşu hareketine dahil olma kararında önemli bir rol oynadığını her zaman ifade etmişti. Onun siyasetinin temelinde daima işçiler ve yoksullar için duyarlılık vardı.

Andimba, sonraki dönemde eğitimini Odibo’da tamamlayarak bir süre öğretmenlik yaptı. Bundan sonra ise Güney Afrika’ya yerleşerek çeşitli işlere girdi ve daha iyi bir yaşam sürmeye çalıştı.

Namibyalıların ve Güney Afrikalıların yaşadığı acılardaki benzerlikleri gözlemledikten sonra ANC (Güney Afrika Komünist Partisi), Liberal Parti ve Apartheid sisteminin yenilgisini amaçlayan diğer ilerici kuvvetlerle birlikte çalışmaya başladı.

Güney Afrika’dayken, Cape Town’da çalışan 100’den fazla Namibyalıyla birlikte örgütlenmeye başladı ve birlikte Ovamboland Halk Kongresi’ni kurdu. Bu örgüt, daha sonra Ovamboland Halk Örgütü ve en sonunda günümüzdeki SWAPO Partisi haline geldi. Ara dönemde olanlar bildiğimiz kadarıyla tarihe mal olmuştur.

Öte yandan, Andimba’ya dair kişisel etkileşim konusundaki düşüncelerimi sınırlandırmak veya vurgulamak için bu özel fırsatı kullanmak istiyorum. Andimba, halkının davasına büyük bir inanç besleyen ve çevresindeki eylemci atmosfer ve arkadaşları için çıpa görevi üstlenen, kibirden uzak ve ilke sahibi bir insan olarak tarif edilebilir. Farklı bir deyişle ortak iyiliğe bağlı olan insanları etrafında toplayabiliyordu.

Bu gerçek, Güney Afrika’dan sınır dışı edildiğinde, Namibya’nın kuzeyindeki siyasi hareket tarafından da böyle yansıtıldı. Düşman, kendi eylemleriyle Toivo’yu etkisiz hale getirdiğini düşünürken, evi bir hareketin merkezi haline geldi. Pretoria’da görülen davada yaptığı meşhur savunmasında, Güney Afrikalı yargıca ifade ettiği sözler, durumu özetliyordu:

“Biz Namibyalıyız, Güney Afrikalı değiliz. Artık bizi yönetmenizi, onay vermediğimiz yasaları onaylamanızı, ülkemizi malınız ve kendinizi bizim efendimizmiş gibi görmenizi kabul etmiyoruz ve etmeyeceğiz.”

Pretoria rejiminin kendisini ve diğer sanıkları yargılama hakkına sahip olduğunu kesin biçimde reddetti.

HAPİSHANE YILLARI

Andimba, Pretoria rejiminin kendisini ve suçlanan diğer arkadaşlarını yargılamasını reddetmişt.i Robben Adası’nda da hapishane yönetmeliklerine uymayı reddetmesi, koşullarını iyileştirecekti; çünkü kendisinin burada hapsedilmesi kararını kabul etmemişti.

1966 yılında tutuklandı ve 1967 ve 68’de Güney Afrika’da 30’dan fazla Namibyalıyla birlikte yargılanmaya başladı. Güney Afrika’daki ırkçı rejimin nefret edilen Terörizm Yasası’nı bilhassa Namibyalı bağımsızlık savaşçılarıyla mücadele etmek için hazırladığını hepimiz biliyoruz. SWAPO Başkanı Sam Nujoma, süratli biçimde (daha sonra Batı Avrupa'yı kapsayacak olan) İngiltere’deki SWAPO temsilciliğini kurmak için Darüsselam’dan Londra’ya geçmemi söylemişti.

İlk görevim, uluslararası kamuoyunu Namibya’daki Güney Afrika rejimine karşı harekete geçirmek ve halkımın Pretoria’da devam eden duruşması hakkında kamuoyu yaratmaktı. Duruşmanın doğru bir şekilde gözlemlenmesi ve gizli tutulmasına izin verilmemesi için çok çaba gösterdik. Bu aşamada, Uluslararası Kızıl Haç Komitesi ve diğer örgütler, Namibyalı politik tutsakların Güney Afrika hapishanelerindeki durumunu sürekli biçimde izlemek için tam anlamıyla bölgeye konuşlandırıldı.

Güney Afrika’da tutsak olan Namibyalılar hakkındaki kimi ayrıntıları derlediğim sıralar, o zamanlar Londra’da komşum olan Albie Sacks ile konuştum. Albie bana, Andimba Toivo ya Toivo’nun Cape Town’daki dağcılık kulübüne üye olduğunu ve düzenli biçimde faaliyetlere katıldığını söyledi. Albie Sacks artık Güney Afrika Anayasa Mahkemesi’nden emekli bir yargıç. Avrupa çapında sendikalar, kilise kuruluşları, siyasi partiler ve hukuk dernekleri davaya karşı protesto gösterileri düzenledi ve gelişmeleri daha dikkatli izlemeye başladı. Bu, Namibya halkı açısından uluslararası dayanışmanın geliştirilmesinde mühim bir dönüm noktasıydı. Özellikle de Apartheid (ırkçı yönetim) Karşıtı Hareket, Namibya Destek Komitesi ve Uluslararası Savunma ve Yardım Fonu, SWAPO partisiyle yan yana durarak önemli rol oynamıştı.

Bu dayanışmanın çeşitli göstergelerinden birisi, İngiltere Hull Üniversitesi Öğrenci Birliği tarafından Andimba’nın kendisi ve diğer Namibyalı politik tutsaklar için dayanışma ve destek amacıyla Başkan Yardımcısı olarak atanması kararıydı.

Andimba serbest bırakılmasının ardından, 1984 yılında sürgündeki geri kalan grubumuza katıldı ve dünya çapında bir görüşme turuna başladı. Bu ziyaretlerden birinde İngiltere’ye geldi ve onunla ilk karşılaştığım yer de burası oldu. Öğrenci birliğine teşekkürlerini iletmek için Hull Üniversitesi’ni ziyaret etme konusunda bir hayli heyecanlıydı.

Andimba (ortada) 1989 yılında sürgünden döndüğünde Apartheid karştı aktivist Anton Lubowski (solda) ve dönemin devlet başkanı Hage Geingob (sağda) tarafından karşılandı.

Andimba, uzun ve aktif yaşamını Namibya halkının davasına adamıştı. Namibya’nın gurur verici insanlarının kendi kaderlerini belirleyebilecekleri bir ülke yaratma hususunda politik bir vizyonu vardı. Bu vizyonun bir parçası, Andimba’nın yaşam sürecinde kazanıldı; ancak sadece siyasi özgürlükten fazlası da var. SWAPO’nun kuruluşundan bu yana, sıradan insanların hayatlarının iyileştirilmesini içerecek bir biçimde, herkes için sosyal ve ekonomik adalet talep edildi.

Andimba’nın hayatını sürdürürken, tereddütsüz biçimde, son nefesine kadar bu büyük ülkeye hizmet ettiğini söyleyebiliriz. Tamamen meşgul olmadığı tek bir an bile olmadı. Hatta ölmeden bir hafta önce daha yeni Afrika ve Küba arasındaki dayanışma konferansına da aktif bir biçimde katıldı.

Ülke genelinde, SWAPO Partisi saflarındayken ve sonrasında, Andimba’yı sakin, huzurlu, kolay ulaşılabilir, birleştirici bir güç olarak gördük. Kendisi, ülkenin içinde ve dışında saygı gören biri olarak, Namibya ulusuna babalık yapmış bir kişiliğin tüm özelliklerine sahipti.

Bu anlamda Andimba’ya olan borcumuzu, barışı ve istikrarı sağlamak için sürekli çalışmaya devam ederek ve bu ülkeyi sürekli dönüşüm ve sürdürülebilir kalkınma yolunda tutarak ödeyebiliriz.

* 1992 ve 2003 tarihleri arasında Namibya Üniiversitesi'nde rektör yardımcılığı mevkinde bulunmuş olan Peter Katjavivi, 2015 yılından bu yana Namibya Ulusal Meclisi Sözcüsü olarak görev yapmaktadır. Yazının orijinali Africasacountry sitesinde yayınlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)