Dünya Forum: Kavvaliler / Mistik evrenin müzisyenleri
Kavvali, Sufiler tarafından dini inanç ve eğitime ilham vermek için icra edilen bir müzik biçimidir. Tasavvuf, İslam düşüncesinin mistik bir öğretisidir; tasavvufta gerçek ve ilahî aşka kişisel tecrübe yoluyla ulaşılır. Sufiler, Kuzey Afrika’nın ve Ortadoğu’nun birçok yerinde bulunan ‘Semazenler’ ile benzeşir.
DUVAR - Sufiler, diğer Müslümanlardan farklı olarak Allah’a kendi hayatları süresince ulaşabileceklerine inanır. İslami müziğin Kavvali biçimi Hindistan’da ve Pakistan'da icra edilir.
'Kavvali' kelimesi “inanç” veya “iman” anlamına gelen Arapça “kaul” kelimesinden türetilmiştir; transa geçmek ve mistik tecrübe kazanmak için kullanılan Sufi müziğidir. 10. yüzyılda başlayan ve 13. yüzyıldan sonra bugünkü haline dönüşen şiirsel metinler, ilahi aşk, ayrılık üzüntüsü ve mistik birleşmeyi (vuslat) ele alan şiirleri içerir.
Kavvalilik, İran ve Orta Asya şiirsel, felsefi ve müzikal unsurları, popüler müzik ve klasik geleneklerle birleştiren Kuzey Hint geleneğiyle harmanlar. Aynı kombinasyon ve harmanlama sürecini takiben, metinler Arapça ve Farsça dillerinde okunur; ancak ana metin genellikle Hint dillerinin birinde okunur: Urduca, Hintçe, Purbi ve Pencabi.
Kavvaliliğin kökleri, 11. yüzyılda Muhammed peygamberin doğumundan önce gerçekleştirilen ruhani müzik geleneğiyle başlamıştır. Tasavvuf’un Hristiyan kolunun takipçisi olan Shaikh Nizamuddin Auliya, dua toplantılarında kapsamlı bir şekilde müzik kullanırdı ve onun müziği Delhi’deki tutucu İslamcılarla gerginlik yaratıyordu. Öte yandan, Kavvaliliğin vaftiz babası olan 13. yüzyıl müzisyeni Amir Kuşru efsanevi bir müzisyen, siyasetçi ve filozoftu; kendisinin Türkiye, İran ve Hindistan’dan derledikleriyle yeni bir müzik dalı yaratmayı başardığı anlatılır.
Elbette herkes bu yeni müziğin hayranı değildi. Kökten dinciler Kavvali müziğine ve Sufiliğe saldırmaya başladıktan sonra, geleneğin yaygınlığında hızlı bir düşüş yaşandı. Kavvalilik düşmanı bir hükümdar, öldürülmüş müzisyenlerin cesetlerinin enstrümanlarıyla birlikte gömülmesi emri verirken şunları söylemişti: “Çok güzel! Öyle derine gömün ki bir daha asla sesleri duyulmasın.”
FELSEFİ VE DİNİ MOTİFLER, RİTÜELLER
Kavvalilik, mehfil-e samā, yani “manevi dinlenme için toplanma” amacını taşır. Bu toplantıların en önemlileri, medreseyle ilişkili olan din adamlarının ölüm yıldönümlerinde Sufi medreselerinde gerçekleşir. Mehfil-e samā’lar, Müslümanlar için önem taşıyan perşembe günleri veya cuma günleri namaz vakitlerinde, yıl boyunca sürdürülür. Kavvali ayinleri diğer özel günlerde de maneviyatı beslemek amacıyla düzenlenebilir.
Hintli besteci ve Farsça dili şairi Amir Kuşru (1253-1325) kavvali geleneğinin yaratıcısıdır ve eserleri geleneksel kavvali müziğinin temelini oluşturur. Amir Kuşru’nun adı, şiirsel ve müzikal bir perspektifte, kavvali topluluğunda saygı görmeye devam ediyor ve günümüzde en “otantik” olarak kabul edilen şarkıcılar, genellikle onun performans çizgisini sürdürmeye çabalıyor.
Hintçe yazılmış birçok metin olmasına rağmen, yalnızca Amir Kuşru tarafından değil, aynı zamanda Feridüddin Attar, Mevlana Celaleddin Rûmî ve Ḥafe gibi şairler tarafından Farsça yazılmış şiirler de repertuarın çoğunu oluşturur. Urduca ve Arapça olan ve daha az ama artan sayıdaki şarkılar, repertuara nispeten yeni eklenen eserleri oluşturur. İslam şiirinin gazel biçimini ve çeşitli ilahi formlarını kullanarak yazılan birçok kavvali şarkısı, Müslüman âlimleri, nebileri ve Allah’ı över. Bununla birlikte, repertuarın büyük kısmı dünyevi aşkın zehrinden kaçınmak amacıyla manevî aşkı dile getirir. Geleneğe yabancı dinleyiciler açısından, bu şarkılar köktenci İslam’ın öğretilerine ters düşüyor gibi görünebilir ancak dikkatli izleyiciler, imgelemi ilahi ruhla paylaşmanın getirdiği atmosferin oluşturduğu metaforları kolayca algılar.
DÜNYA SAHNESİNE ÇIKIŞ
Kavvali, Asya kıtasındaki klasik Hindu müzik geleneğiyle yakından bağlantılıdır. 20. yüzyılın sonlarına dek Güney Asya’nın ötesinde pek bilinmemekteydi. 1970’lerin ortalarında Pakistanlı bir şarkıcı olan Haci Faruk Sabri ve kardeşi Makbul Sabri kavvali müziğini dünyaya tanıtmaya başlasa da esasen 80’li yılların sonunda Nusret Fateh Ali Han’ın eserlerinin şöhret kazanmasına kadar, gerçek anlamda küresel bir izleyici kitlesine kavuşması mümkün olmadı. Ünlü Pakistanlı kavvali Fateh Ali Khan’ın oğlu ve 20. yüz yılın ikinci yarısının en iyi kavval'ı olarak kabul edilen Nusret, videoları ve dünya genelinde gerçekleştirdiği virtüozik ve enerjik performanslarıyla herkesin dikkatini çekti. Peter Gabriel gibi uluslararası alanda tanınan popüler müzik sanatçılarıyla işbirliği yaparak, dünya çapında konser turneleri gerçekleştirdi ve sonuçta kavvaliliğe çeşitli ve yaygın bir dinleyici kitlesi kazandıran bir dizi popüler filmin müziklerine katkıda bulundu.
Kavvali kültürünün küreselleşmesi, gelenekte bir takım önemli değişikliklere neden oldu. Özellikle, performanslar artık erkek ve kadınların karışık oturduğu salonlarda, din dışı bir bağlamda gerçekleştiriliyor. Bunun dışında, müzikal formlar, enstrümantasyon ve okunan metinler genellikle uluslararası izleyicilerin beğenilerini ve beklentilerini karşılamak için özel olarak hazırlanıyor. Buna karşın, müziğin ruhani özü değişmeden kalmış durumda. ABD’li siyahların gospel (İncil) müziğine benzer şekilde, kavvaliler ticari ve popüler cazibesine rağmen, temelde dini bir gelenek olarak varlığını sürdürüyor.
PERFORMANS NASIL GERÇEKLEŞİR?
Konser sırasında bir şarkıcı şiirleri ve dini metinleri okur ve ikinci şarkıcı doğaçlama bir şekilde şiire yanıt veren cümleler kurar. Ana şarkıcı, daha sonra koroyu hipnotik bir baş hareketiyle şarkıya eşlik etmeye çağırır. Varyasyonlar, doğaçlama ve tekrarlar, müziğin hipnotik ve teskin edici bir hale gelmesi, dervişlerin sema ayinlerini andıran, trans benzeri bir durumda gerçekleştirilir. Afrika’nın Vudu (bir kabile dini) davulundan, birçok evrensel müzik türü ve şamanist geleneğiyle benzerlikler taşır. Duyguların yükseldiği durumda, müzisyenler manevi aydınlanmaya ulaşırlar. Her şarkının yapısı genellikle aynıdır; sakin bir şekilde şarkı başlıyor, ardından müzik daha hızlanarak coşkun ve ritmik bir hale gelir. İzleyicilerin büyük bir coşkuya kapılarak müzisyenlere para dağıtmaları sıkça görülür.
https://www.huffingtonpost.com/derek-beres/kavvali-gospel-where-musl_b_216375.html
https://folkways.si.edu/pakistan-the-music-of-the-qawal/world/music/album/smithsonian
https://blogs.transparent.com/urdu/pakistani-kavvali-sufi-folk-music/
https://www.britannica.com/art/kavvali
http://www.pilotguides.com/articles/kavvali-music-of-the-sufis/