Laborwave: Piksel dünyası kapılarını Marksist tarihe açıyor
Vaporwave 'sanatı' içinden 'Laborwave' gibi bir bakış açısı doğuruyor ve piksel dünyası kapılarını Marksist tarihe açıyor. Vaporwave'in sol kültüre odaklanan kolu olarak tarif edebileceğimiz Laborwave, sonuna 'wave' eklenerek bir araya gelen benzer içerik kümelerinden sadece biri; ancak en dikkat çekicilerinden olduğu kesin.
İnternetin kendi içinden çıkardığı altkültürler özellikle son on yılda popüler kültürde geniş yer buldu. Öyle ki siyasi partiler dahi propagandalarında bu kültürlerden yararlanır oldu. 'Vaporwave' daha yakın bir geçmişte yaygınlaşan akımlardan birisi. İnternette doğan akımları 'sanat' ile birlikte anmak kimilerine ürkütücü gelse de Vaporwave bir çok anlamda bir 'sanat akımı' olarak geçiyor. İşin ilginç tarafı içinden 'Laborwave' gibi daha 'sol' bir bakışın da doğması. 'Piksel dünyası' kapılarını Marksist tarihe açıyor ve bu da insanların aklına başta 'neden' ve 'nasıl' olmak üzere pek çok soru işaretini getiriyor.
.
'İRONİK KAPİTALİZM ELEŞTİRİSİ' Mİ?
Bu yeni ve reddedilmeye çok müsait 'sol' internet altkültürünü anlamak için önce nereden geldiğini inceleyelim. 1980'lerde ve 1990'larda doğup çocukluk/gençlik yıllarını yine bu dönemlerde geçiren jenerasyonların 'nostalji' kültürü 'Vaporwave'in gelişiminde oldukça etkili. Yapılan tasarımlar üzerinden gidecek olursak erken dönem internet teknolojileri gibi yakın geçmişe ait pek çok 'hatıra' kendine yer buluyor. Bununla birlikte amatör görünümlü kolajlarda pikseller, pembe-mor gibi parlak renkler, Antik Yunan heykelleri, Latin alfabesi haricinde yazılmış metinler ve 3 boyutlu tasarımlar göze çarpıyor. Müzikte de kabaca 'asansör müziğini' hatırlatan aynı dönemin parçaları yavaşlatılarak işleniyor. Örneğin aşağıdaki 'üretim araçlarını kamulaştırmak için beat'ler' gibi...
Kimileri bu akımın çıkış itibariyle 'kapitalist tüketim anlayışının ironik eleştirisini' benimsediği görüşünde. Gerçekten kolajlarda işlenen tüketim ürünleri bu düşünceyi destekliyor. Akımın 126 bin üyeyle tabiri caizse en sağlam kalelerinden olan Reddit'deki sayfasında "Küresel kapitalizm yakında burada. Dünyanın sonu geldiğinde sadece sıvı reklamlar ve gazdan arzular olacak. (...) Sanal Plaza sizi içtenlikle karşılıyor ve siz de onu" tanımının yer aldığını belirterek yetinelim. Ancak son dönemde vaporwave'in sınırlarının oldukça genişlediği düşünüldüğünde bunun genele ne kadar vurulabileceği tartışılır.
'KİM MİZAHÇI, KİM CİDDİ?'
Şimdi gelelim işin 'labor' kısmına. Vaporwave'in sol kültüre odaklanan kolu olarak tarif edebileceğimiz Laborwave, sonuna 'wave' eklenerek bir araya gelen benzer içerik kümelerinden sadece biri; ancak en dikkat çekicilerinden olduğu kesin. Yukarıda bahsettiğimiz anlayışla işlenen tasarım ve müzikler bu altkültürün temelini oluşturuyor. Tabii burada Antik Yunan heykellerinin yerini komünist önderler devralıyor.
Aşağıdaki örnek gerek zemin ve güneş panoramasıyla gerekse eski Windows penceresiyle tipik bir vaporwave tasarımı. Pencerede 'Kapitalizmden çık?' sorusunun yer alması, büstlerin Lenin'e ait olması... tüm bunlar aynı zamanda onu Laborwave başlığı altında değerlendirmemizi sağlıyor:
Herkesin aklına ilk olarak bu görsel-işitsel tasarımların da kapitalizm eleştirisinde olduğu gibi ironi içerip içermediği gelecektir. Doğrusunu söylemek gerekirse insanların niyetini sorgulamak pek mümkün değil. Ama küçük bir araştırmada hem işin içeriğine fazla takılmadan mizahi bir boyutta değerlendirenlerin, hem de komünist düşünceden 'yana' olanların içerik ürettiğini anlayabiliyoruz. İkinci kesimin sayısı daha fazla görünüyor. Peki nasıl? Akımın popülaritesine kapılan 'şakacıları' fark etmek zaten oldukça kolay. Diğer taraftaysa işi daha ciddi bir tutkuyla okuyanların örneğin kimi video kliplerin adeta bir belgeseli andırdığını görüyoruz. Aşağıdaki parça ve emperyalizm hakkındaki video klibi bunlardan biri.
DÜNYA SOL TARİHİNE EN 'RENKLİ' YOLCULUK
Başta Karl Marx ve Vladimir Lenin gibi liderlerin sözleri de görselleri süsleyen metinleri oluştururken dünya devrimci hareketine verilen yer de hiç az değil. Afrika'dan Asya'ya; Ortadoğu'dan Amerikaya, Avrupa'ya dünyadaki devrimci tecrübeleri, siyasetleri temsil eden figürlerin hepsi toplamda belki Lenin ve Marx'tan daha fazla karşımıza çıkıyor.
Aşağıdaki görsellerde Filistin ve Şili halklarının mücadele geçmişini selamlayan kimi tasarımlar var. Örneğin Şili'de ABD destekli Augusto Pinochet tarafından darbeyle katledilen ve son ana kadar direnen sosyalist lider Salvador Allende'nin öldürüldüğü tarihin görsele eski kayıtları andıran bir şekilde yerleştirildiğini görüyoruz.
Burkina Faso'dan Thomas Sankara da yine 'yavaşlatılmış' bir parçayla anılıyor. Elbette şarkı Burkina Faso'nun sömürgecilerle olan geçmişini anlatıyor:
PİKSELLERİN SOL İÇİ TARTIŞMASI YOK MU?
Akımın 'nostaljik' yapısı gereği tarihin bunca işlenmesi hiç şaşırtıcı değil. Kimileri için şaşırtıcı gelecek olan şeyse yer yer mizahın da karıştığı bu alanda farklı devrimci düşüncelerin birbirleriyle çatışmaya girmeyişi. Stalin, Mao, Troçki'den yeni dönemin devrimci düşünce temsilcilerine kadar pek çok -ve çoğu zaman birbiriyle zıtlaşan- figür bu akımın içinde işleniyor. Ama sol içi ofansif mizaha neredeyse hiç rastlanmıyor. İnternet üzerinde kimi forumlarda ve sosyal paylaşım alanlarında paylaşımlarda bulunan Laborwave takipçileri, kendi benimsedikleri ideoloji ya da figürlere odaklanıyor ama bununla birlikte 'ortak noktalara ve ortak düşmanlara' odaklanan paylaşımlarda bulunuyor. Örneğin Troçkistlerin 4. Enternasyonal tasarımları huzur içinde Stalin, Mao hatta Bakunin'i konu alan tasarımların yanında; bazen aynı tasarımın içinde yer alıyor.
.
Farklı bir deyişle Laborwave, kendisini doğuran internet altkültürüne yakışır bir biçimde fazla derinlere inmeden oldukça derin bir ideolojik birikim dünyasına insanların ilgilerini çekiyor. Örneğin pek çok tasarımda karşımıza 'üretim araçlarının mülkiyetini ele geçirin' sloganı beliriyor. Ya da Marx'ın suretiyle kapitalizmin sonunun geldiği müjdeleniyor. Aşağıdaki görselde Nintendo'da açılmış bir Pokemon oyununda, “Bizim gibi yeryüzünün işçileri dünyayı döndürüyor” ifadesini Marx betimlemesiyle birlikte görüyoruz.
Aslında daha fazla Laborwave altında değerlendirebileceğimiz kimi görsel-işitsel tasarımları ve müzik eserlerini tanımak, akımın kendine has tarzını anlamayı da mümkün kılacaktır. Uzay en fazla işlenen temalardan biri. Örneğin aşağıdaki video Sovyet Uzay Programı'nı konu alıyor. Eski kamera kayıtlarında yer alan efektlerle birlikte diğer Laborwave videolarını andırıyor.
Lenin ve Lenin sevgisinin de en çok işlenen başlıklardan olduğunu söylemiştik. Sovyet pulculuğunda Lenin'in hayatını anlatan pullara filatelide 'Leniniana' ismi verilir. Bu tasarımlar da farklı bir açıdan muadili bir seri oluşturacak kadar fazla ve çeşitli. Lenin'in sözlerinin yanı sıra en çok kullanılan görsellerden biri de Bolşevik liderim kedisini severken çekilen fotoğrafı.
Günümüzde İngilizce konuşan dünyadaki komünistler için en popüler sloganlardan biri 'Komünizm Kazanacak' anlamına gelen 'Communism Will Win'. 2016 yılında ABD ordu akademisini bitiren Spenser Rapone'un başı mezuniyet töreni sırasında üniformasının altına giydiği Che tişörtü ve şapkasının altına yazdığı bu slogan yüzünden derde girmişti.
Amerikan ordusu 'komünizm tehlikesi'ni atlattı!
ÖVMELİ Mİ YERMELİ Mİ?
Laborwave internet menşeili doğası gereği sol içinde ne kadar kabul göreceğini yanıtlamak güç, üstelik böylesi bir yanıt aramaya da pek gerek yok. Bu akımın incelenmesi 'takdir etmek' ya da 'yermek' için değil; yeni jenerasyonların eskiden çok daha farklı ilgi, enerji ve hislerini tanımak için değerli. 'Umutsuz zamanların umutlu ama yozlaşmış küçük burjuva çırpınışları' diyen çıkacaktır. Öyle ya da değil, Laborwave kimi jenerasyonlara ait bir dilde konuşuyor ve bu jenerasyonun yaş gereği olgunca koklayamadığı bir döneme öykünmesini anlatıyor.
Laborwave: Piksel dünyası kapılarını Marksist tarihe açıyor
Örneğin Birinci Paylaşım Savaşı'nı yaşayan jenerasyonun sanat üzerindeki yenilikçi ve reddedici bakışını düşünelim. Aynı şekilde 1990'lardan itibaren 'tarihin sonunu' geldiği iddia edilen ve gittikçe çürüyen dünyanın yarattığı enkazın da kimi jenerasyonların sanat anlayışında farklı tezahürleri olduğunu söyleyebiliriz. Beğenebiliriz, beğenmeyebiliriz; hem kabul ederek hem reddederek haklı olabiliriz. Ancak kapitalizmin son kullanma tarihinin çok uzun zaman öncede kaldığını ve dünyanın bu bitmek tükenmek bilmeyen uzatma dakikalarında savrulduğunu düşünüyorsanız işe 'şaşırmaya' ara vererek başlayabiliriz.
Kaynaklar ve daha detaylı bilgilerin yer aldığı linkler: