Trump Covid-19’u yaymaya mı çalışıyor?

Thomas L. Friedman

Amerika’daki korona virüsü salgınının tam kaydı yazıldığında tarihçiler, Başkan Trump’ın en büyük hatasının virüsle mücadele bağlamında doğru stratejinin yaygın biçimde tartışıldığı, kanıtlanmamış ve zor olduğu 2020’nin başlarında yapmadığı şeyler olmadığını öne sürebilirler. Tarihçiler, Trump'ın, doğru stratejinin açıkça ortada, kanıtlanmış ve görece kolay olduğu Haziran 2020’de neleri yapmadığını işaret edecekler.

Şüphesiz ki bu virüs çok gizemli. Bir anda ortaya çıkıyor, sonra kayboluyor, ardından yine ortaya çıkıyor; bazı insanlar belirtiler gösterirken bazıları hiçbir belirti göstermiyor; bazıları anlamadığımız biçimde doğal bağışıklığa sahip ve virüs insanlara bulaştıktan sonra tamamen farklı şekillerde saldırıyor: Kafeinsiz, normal ya da duble macchiato gibi çeşitli biçimlerde ortaya çıkıyor ve size hafif ya da daha güçlü bir çeşidinin bulaşıp bulaşmayacağını asla bilemiyorsunuz.

Buna karşın, şu anda bildiğimiz o kadar çok şey var ki; bunlar, tecrit sonrası aşamayı olduğundan çok daha az riskli ve ekonomik açıdan çok daha uygulanabilir hale getirebilir.

DOĞRU STRATEJİ VARKEN UYGULANMIYOR

Herkesin evlerinin dışındayken maske taktığı ülkelerin virüsün yayılımını keskin bir şekilde azalttığını, sosyal mesafe kuralını sıkı biçimde uygulayan kişilerin daha az insana virüs bulaştırdığını ve virüse daha nadiren yakalandığını biliyoruz. Ve yine biliyoruz ki -aşırı derecede bulaştırıcı bir insanın virüsü diğerlerine hızla yayabileceği geniş katılımlı ve uzun süreli sosyal toplantılar, dini törenler ve tıka basa dolu gece kulüpleri ve işyerleri gibi- ‘süper yayılma’ olaylarının yaşanabileceği ortamlardan kaçınan insanların hastalığa yakalanma ihtimalleri daha düşük.

Üst düzey hükümet danışmanı Dr. Anthony Fauci, yalnızca bu nispeten kolay adımları atmanın ve test yapmanın, bulaşma zincirlerinin izini sürmenin ve enfekte olanları karantinaya almanın, bir kuluçka döneminde gibi görünen ve tecrit sonrası dirilmesi beklenen virüsü bastırarak bir aşının bulunmasını beklerken hastaneye yatması gereken kişi sayısını sınırlandıracağını belirtti.

Ve buna karşın bir maske takmak yerine, maske takmamayı liberallere karşı kahramanca bir meydan okuma eylemine dönüştüren bir başkanımız var; West Point’te okuyan 1100 askeri okul öğrencisini okula geri dönmeye ve iki hafta boyunca karantinada kalmaya zorluyor; zira böylece mezuniyetlerinde onlara hitap ettiği bir fotoğraf çektirebilecek. Ayrıca kendisi, cumartesi günü Oklahoma’nın Tulsa kentinde kitlesel bir miting düzenlemeyi planlıyor -buradaki en dikkat çekici önlem, “Covid-19’a maruz kalmayla ilgili tüm riskleri gönüllü olarak üstlendiğinize ve Donald J. Trump’ı sorumlu tutmamaya karar verdiğinize dair yasal bir feragatname imzalamanız- ve Başkan ayrıca insanların kalabalık ortamlarda birlikte vakit geçirebilmesi için bar ve restoranların açılmasına karar veren valileri kutluyor.

Bu kesinlikle şeytani, sanki Trump her sabah uyanıp kendine şunu soruyor: Bugün hangi sağlık uzmanının tavsiyesine kafa tutabilirim? Bugün, tecrit sonrasında korona virüsünün yayılmaya devam etme olasılığını azaltmak için hangi basit ve doğru davranışı görmezden gelebilirim? Bugün hangi şarlatanın ilacının reklamını yapabilirim?

TABİATA KAFA TUTMAK MI?

Salgının başlangıcından bu yana, amacımızın hayatları ve geçim kaynaklarını en üst seviyeye çıkaran sürdürülebilir bir strateji olması gerektiğini savundum ve aynı tonda konuşurken, hayatları ve işleri kurtarmaktan bahseden herkesin duygusuz bir kapitalist olduğunu ifade eden eleştiriler karşısında hayrete düştüm. Bu tamamen saçmalık. Bugün itibariyle 40 milyon Amerikalı işsiz. Eğer altı ay daha böyle devam ederse, bu sayının fiziksel ve zihinsel sağlığa dair sonuçları yıkıcı olacaktır.

Bununla birlikte, Trump, Amerikalıların kolayca uygulanabilir önlemler almasını bile istemeden, birçok Amerikalının artık işlerine geri dönmesini ve borsanın yükselmesini talep ediyor.

Eğer söz konusu olan Trump’sa, bu yalnızca küçümseyici değil, aynı zamanda inanılmaz derecede aptalca. Çünkü insanlar ne derse desin, çok sayıda insan aile bireyleri, iş arkadaşları ya da arkadaşlarının hastalandığını ve öldüğünü gördüğünde işyerlerine veya restoranlara geri dönmeyecektir.

Trump’ın şimdiye kadar kararları tabiat ananın verdiğini öğrendiğini ve tabiatın, kendi virüsüne karşı kişisel veya toplumsal uyum stratejiniz hakkında sadece üç soru sorduğunu düşünebilirsiniz.

Öncelikle, mütevazı mısınız; benim virüsüme saygı duyuyor musunuz? Çünkü bunu yapmazsanız, tabiat size ya da sevdiğiniz birine zarar verir. İkincisi, tepkiniz koordine edildi mi? Çünkü tabiat ana, virüslerini kişisel ya da ortak bağışıklık sisteminizde herhangi bir açık bulmak amacıyla binlerce yıl boyunca geliştirdi. Ve üçüncüsü, stratejiniz siyaset, ideoloji ve seçim tarihleri yerine yaşamları ve geçim kaynaklarını en üst düzeye çıkaracak biçimde kimya, biyoloji ve fiziğe mi dayanıyor? Çünkü tabiat ana yalnızca kimya, biyoloji ve fizikten meydana gelmiştir ve başka hiçbir şeye yanıt vermez.

Ve evet, karantinanın onun karşısında bir anlamı yok. Onun virüsleri, yalnızca bir aşı geliştirebilirseniz veya yeterli sayıda insan hastalığa yakalanıp buna karşı doğal antikorlar oluşturarak sürü bağışıklığı geliştirebilirse alt edilebilir.

Ne yazık ki, Trump virüse saygı duymuyor. İstikrarlı bir halk sağlığı yanıtını koordine etmiyor ve koordine ettiği yanıt kimya, biyoloji ve fiziğe değil, kendi politik ihtiyaçlarına dayanıyor.

TOPLUMSAL KARMAŞAYLA BİRLEŞİRSE BİR FELAKETE DÖNÜŞÜR

Eğer Covid-19 kaynaklı hastaneye yatışlardaki artış ülke çapında polis cinayetlerine karşı (özellikle de korona virüsü nedeniyle orantısız bir şekilde zarar gören siyah ve esmer tenli Amerikalılar tarafından) düzenlenen kalabalık ve yoğun protestolarla ve kitlesel işsizlikle birleşirse, ikinci bir karantina karşısında tükenmiş bir ulusla karşılaşırız; buna dikkat edilmeli.

Peki, gerçek bir başkan bugün valileri ne yapmaya çağırabilirdi? Yakın zamanda halk sağlığı uzmanları Dr. Darria Long ve Dr. David Katz tarafından önerilen çerçeve dahilinde, insanları gerekli koruma yollarıyla risk katmanlarına ayrılmış bir temelde çalışmaya geri döndürmek için ayrıntılı planlar hazırlardı.

Katz, verdiği bir röportajda, “Şu anda ABD’deki ve dünyanın dört bir yanındaki veriler, baskın biçimde bu enfeksiyonun yaşlılar ve kronik hastalar açısından ciddi bir tehdit olduğunu ama çoğu genç ve genel olarak sağlıklı insanlarda hafif sorunlar yarattığını gösteriyor” diyor.

Ayrıca, “Sağlık üzerindeki sosyal belirleyici etkenler ve kitlesel işsizliğin sonuçlarına dair endişe uyandıran tahminlerin büyük kısmının doğrulandığı açık. Gerçekten de artan düzeylerde bağımlılık, aile içi şiddet ve zihinsel baskı oranları gördük” diye ekliyor.

Katz, aynı zamanda “hastalığa maruz kalma riskleriyle ilgili” artık çok daha fazla şey bildiğimizi söylüyor ve şöyle devam ediyor; “Bu virüs o kadar da kolay bulaşmıyor. (...) Birçok kişi, virüse kısa süreli ve sıradan bir şekilde maruz kaldıklarında, maruz kalınan dozun düşük olması ya da bu patojene karşı kısmi direnç sahibi olmaları veyahut her ikisi nedeniyle hastalığa yakalanmıyor.”

Katz, bunların tamamının hayata geçirilebilir bir bilgi birikimi sağladığını öne sürüyor. Özellikle de bakımevlerindeki zayıf ve yaşlı insanları, ayrıca ciddi kronik hastalığı olan herkesi korumak için çok daha iyi bir iş çıkarabiliriz ve bunu yapmamız gerekiyor diyor. “O durumda geri kalanımız işlerine devam edebilir ama daha yüksek risk taşıyan insanlarla yaşayabileceğimiz etkileşimleri düzenlemek için uygulanacak politikalarla bu insanları koruruz ve maske takmak, sosyal mesafe kuralına uymak ve kalabalık iç mekânlardan kaçınmak gibi kendi sağlığımızı koruyan makul tedbirler aracılığıyla yüksek dozda korona virüsüne maruz kalma ve bunu başkalarına bulaştırma ihtimalimizi sınırlandırırız.”

NORMALE DÖNÜŞ NASIL OLUR?

Katz, ayrıca -ülke çapında erken bir enfeksiyon dalgası yaşanmamış ve şu anda gelişigüzel bir şekilde açılan yerlerde vakalar artıyorken- “Riski katmanlara ayıran bir strateji olmadan eğriyi düzleştirmenin tehlikeleri hakkında uyarıda bulunmanın ne kadar doğru olduğunu” şimdi de görebiliyoruz diyor. “Düzleştirilmiş bir eğri vakaları geciktirir ama onları engellemez; zira hiçbir şekilde bağışıklık geliştirilmemiştir.”

Normale dönmek için korona virüsüne karşı yaygın biçimde bağışıklık kazanmak gerekir ve bu yalnızca iki yolla gerçekleşir.

Bunlardan biri güvenli, etkili ve seri biçimde üretilip küresel çapta dağıtılan bir aşıdır. Bu en iyi çözüm olur ve Tanrı’nın izniyle sonbaharda bir aşı gelecek ve herkes sonraki aylarda güvenli bir şekilde çalışmaya geri dönebilecek. Ne var ki bu gerçekleşmeyebilir ve ekonomiyi de öylece bekletemeyiz.

Katz, “Diğer seçenek, şiddetli enfeksiyon yaşama riski düşük olan kişiler tarafından kazanılan, doğru ve makul tedbirleri alarak eskisi gibi işe, okula ve hayata en güvenli şekilde geri dönebileceğimiz doğal sürü bağışıklığıdır. Bu zaman zarfında, her şeyi açıklığa kavuşturana dek en savunmasız olanları korumamız gerekir. Yalnızca bu tür özenli ve risk katmanlı bir yaklaşım, en üst düzeyde güvenlik, enfeksiyon karşısında minimum toplam zarar ve uzun süreli bir karantinanın sonuçları, sürü bağışıklığına olanak sağlayabilir.”

Şu anki gelişigüzel yaklaşımımız, yalnızca belayı bize çağırıyor.

Makalenin orijinali New York Times gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)