Etiyopya’da 1.4 milyon yıllık kemikten yapılmış balta bulundu

Alex Fox

Science News’tan Bruce Bower’ın bildirdiğine göre, arkeologlar, Etiyopya’da muhtemelen Homo erectus tarafından üretilmiş, 1.4 milyon yıllık kemikten yapılma bir el baltası keşfettiler.

BULUNAN İKİNCİ ÖRNEK

Güney Etiyopya’da bulunan Konso arkeoloji sahasında ortaya çıkarılan 12.7 cm uzunluğundaki alet, bir milyon yıldan uzun bir süre önce işlendiği bilinen yalnızca iki kemik baltadan biri. Kemikten yapılmış tarih öncesi aletler son derece nadir görülür. Ars Technica’dan Kiona N. Smith’e göre, bugüne dek araştırmacılar '[bir] milyon yıldan daha eski kazı alanlarından yalnızca birkaç tanesini tespit ettiler'.

Ulusal Bilimler Akademisi’nin ‘Proceedings’ adlı dergisinde bu hafta yayınlanan bulgular, aletin üreticisinin, dikkatli bir şekilde kemik parçalarını pul pul yontarak baltanın keskinleştirilmiş kenarını şekillendirdiğini aktarıyor. Daha önce Konso araştırma sahasında ortaya çıkarılan araçlar, Homo erectus’un taştan aletler şekillendirme konusunda maharetli olduğuna ilişkin kanıtlar sunuyordu: Yeni keşif ise antik hominini’nin (insansının/ç.n.) becerilerini kemik üzerinde de sergilemiş olabileceğini gösteriyor.

Tokyo Üniversitesi’nde bir paleoantropolog* ve araştırmanın ortak yazarı olan Gen Suwa, Science News’a verdiği demeçte, bir su aygırının uyluk kemiğinden yapılan balta hakkında, “Homo erectus’un teknolojisi, düşündüğümüzden daha sofistike ve çok yönlüydü” diyor.

BİLİNEN İLK İNSANSININ MİRASI

Nisan ayında Smithsonian dergisi için yazan Brian Handwerk, “Homo erectus, modern insanların insan benzeri vücut oranlarına sahip olan ve Afrika dışında ortaya çıkan ilk atasıydı” diyordu. “Bu tür, şu anda Gürcistan’ın bulunduğu yerde 1.85 milyon yıl önce ortaya çıktı ve 117 bin yıl öncesine kadar bazı Endonezya bölgelerinde de hayatta kaldı.”

Ars Technica’ya göre, balta büyük ihtimalle bir su aygırının uyluk kemiğinin bir parçasından yapılmıştı. Bu parça, ya da arkeologlar tarafından adlandırıldığı şekliyle ‘ham parça’, yaklaşık olarak istenen aletin boyutundaydı. Ayrıca, bu antik insansı, aracı taş ya da kemikten yapılma bir çekiç yardımı ile biçimlendirmişti.

El baltasının esas kenarı yaklaşık beş cm uzunluğunda. Hayvanları parçalara ayırırken kullanılan ileri-geri kesme ve parçalama hareketleriyle örtüşen mikroskobik aşınma belirtileri gösteriyor.

Tanzanya’nın Olduvai Boğazı’nda bulunan benzer bir antik örnek, bir milyon yıldan daha uzun bir süre öncesine tarihlenilen diğer tek kemik el baltası. Bir filin kemiğinden üretilmiş olan alet 1.3 ila 1.6 milyon yıl öncesine tarihleniyor. Science News’ın aktardığı kadarıyla, Konso’da bulunan baltadan daha az karmaşık bir işçilik örneği sergiliyor.

ACHEULEAN TARZI’NI YARIM MİLYON YIL GERİYE TAŞIDI

Araştırmacılar, kemik el baltalarının nadirliğinin ham parçalara bölünecek kadar büyük kemikleri bulmanın ve teknik olarak da kemik parçalarını taş aracılığıyla yontmanın zor olmasından kaynaklanabileceğini tahmin ediyorlar.

Haaretz’ten Ruth Schuster’in aktardığına göre, aleti üretmek için kullanılan gelişmiş teknik, ‘Acheulean tarzı’** adıyla biliniyor ve eskiden, baltanın üretildiği tarihten yarım milyon yıl sonra ortaya çıktığı düşünülüyordu.

Şimdilik Homo erectus’un taş yerine kemik kullanmasının ardında yatan sebepler belirsizliğini koruyor. Ekibin gazete makalesinde yazdığı üzere, “Kemik baltaların azlığı ve fil kemiklerine yönelik bu dikkat çekici tercih nedeniyle, özellikle de Avrupa’da, (bu aletlerin/ç.n.) işlevsel amaçlardan ziyade ritüel veya sembolik amaçlar taşıdığı öne sürüldü.”

*Paleoantropoloji, fiziksel ya da biyolojik paleontoloji olarak da tanımlanan bilim dalıdır; fosil kayıtlarına dayanarak insan ve bağlantılı türlerin zaman içerisindeki değişimini açıklar. (ç.n.)

**Acheulean tarzı aletler, ismini 1847 yılında keşfedildikleri Fransa’daki St. Acheul bölgesinden alır. Genellikle modern insana daha yakın bir tür olan Homo erectus tarafından üretildiği kabul edilir. Güney Afrika’dan Kuzey Avrupa’ya ve Batı Avrupa’dan Hindistan’a kadar geniş bir alanda üretilen Acheulean aletler, insansılar tarafından bir milyon yıldan fazla süredir, yani en uzun süreyle kullanılan aletlerdir. (ç.n.)

Yazının aslı Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)