29 ülke ve kurumdan 'Ermeni soykırımı' kararı

DUVAR - Almanya'nın 'İncirlik krizi' nedeniyle, 'Ermeni soykırımı kararına ilişkin yeni bir açıklama yaptı.

Bu gün basın toplantısı düzenleyen Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, “Alman Parlamentosu’nun doğal olarak istediği her kararı kabul etme hakkı ve özgürlüğü vardır. Fakat Bundestag’ın kendisi, her kararın yasal olarak bağlayıcı olmadığını da belirtmiştir” dedi.

Peki bu güne kadar hangi ülkeler Ermeni soykırımı ile ilgili karar aldı. Bu konuda ilk karar alan ülke 1965'te Uruguay oldu. Almanyaise söz kanosu kararı 2 Haziran 2016'da almıştı. İşte soykırımı kararı alan tüm ülke ve kurumlar...

1. URUGUAY (1965)

Ermeni soykırımını ilk tanıyan ülke Urguay oldu. Uruguay Parlamentosu'nda 22 Nisan 1965'te kabul edilen yasa metninin girişinde şu ifadeler yer alıyordu:

"Bu yıl, tarihin en korkunç soykırımlarından birinin 50'inci yıl dönümü. Doğuda, yaşlı ve çöküntü halindeki Osmanlı İmparatorluğu'nda, Ermeni halkı ölümlerine doğru yola çıktı. Bu, önceden, bir grup genç ve insafsız siyasetçi tarafından planlanmıştı. Tüm bir halk ölüme mahkûm edildi. O dönem bir milyondan fazla kişiden oluşan bir azınlığı sınır dışı etmeye çalıştılar. Ve bunu tüm bir halkın mensuplarını yok ederek yapmak istediler."

Uruguay'da her yıl 24 Nisan'da 1915'te hayatını kaybeden Ermeniler anılıyor.

Ayrıca Uruguay Temsilciler Meclisi de 2000'de soykırım anmalarını resmileştirdi.

Uruguay'da yaklaşık 20 bin Ermeni yaşıyor.

2. KIBRIS CUMHURİYETİ (1975)

Kıbrıs Cumhuriyeti Parlamentosu, 1975 yılında Ermeni soykırımını tanıyan kararı kabul etti. 29 Nisan 1982'de kararın kapsamını genişleten parlamento, 2 Nisan 2015'te soykırımı reddedenlere ceza öngören yasayı kabul etti. Düzenleme Ermeni soykırımını reddedenlerin beş yıla kadar hapis veya 10 bin Euro para cezasına çarptırılmasını öngörüyor.

3. ARJANTİN (1993)

Arjantin Senatosu, 22 Nisan 1993 tarihinde soykırımı tanıyan bir karar aldı. Parlamento, 3 Aralık 2006'da 24 Nisan'ı 'Ermeni Soykırımı Adına Halklar Arasında Hoşgörü ve Saygı için Eylem Günü' ilan etti. Ermeni öğrenciler ve kamu çalışanları için 24 Nisan tatil de ilan edildi.

Parlamento 2003, 2004, 2005 ve 2007 yıllarında da Ermeni soykırımı ile ilgili kararlar aldı.

Arjantin'de yaklaşık 130 bin Ermeni yaşıyor.

4. RUSYA FEDERASYONU (1995)

Rusya Federasyonu Federal Konseyi Devlet Duması (Temsilciler Meclisi) 14 Nisan 1995'te soykırımı tanıdı ve 24 Nisan'ı Soykırım Kurbanlarını Anma Günü ilan etti. Duma, 22 Nisan 2005 tarihinde de soykırımla ilgili değerlendirmeler içeren bir bildiri yayınladı.

1915'in 100. yıl dönümünde Ermenistan'ın başkenti Erivan'daki düzenlenen törenlere katılan Rusya Devlet Başkanı Vladmir Putin de 1915'te yaşananların "soykırım" olduğunu vurguladı.

5. KANADA (1996)

Kanada Parlamentosu Avam Kamarası, 23 Nisan 1996'da aldığı kararla her yılın 20-27 Nisan haftasını "Bir Halkın Diğer Bir Halka Karşı Uyguladığı İnsanlık Dışı Davranışı Anma Haftası" ilan etti. Kanada Parlamentosu'nun Senato kanadı ise 13 Haziran 2002 tarihinde "Ermeni Soykırımının Tanınması ve Anılması" başlıklı önergeyi kabul etti.

Yine Avam Kamarası'nın 21 Nisan 2004 tarihinde kabul ettiği bir kararla 1915'teki katliam "İnsanlığa karşı suç" olarak nitelendirildi.

6. YUNANİSTAN (1996)

Yunanistan Parlamentosu, 25 Nisan 1996'da çıkardığı bir yasayla 24 Nisan'ı "Ermeni Soykırımını Anma Günü" ilan etti. Parlamento’nun 10 Eylül 2014'te kabul ettiği 'Nefret Suçu Yasası'yla da 'Ermeni Soykırımı, Holokost ve Anadolu’da Hristiyanlara karşı işlenmiş kitlesel suçları inkar edenler veya aşağılayanlara üç yıla kadar hapis ve 20 bin Euro’ya kadar para cezası' verilmesi hükme bağlandı.

7. LÜBNAN (1997)

Lübnan soykırımı kabul eden ilk Ortadoğu ülkesi oldu. 3 Nisan 1997 tarihli kararında 24 Nisan'ı resmi "Anma Günü" ilan eden Lübnan Temsilciler Meclisi, 11 Mayıs 2000'de de soykırımla ilgili yeni bir karar aldı. Kararda, 1915 olayları kınanarak, Ermenilerin taleplerine destek vurgusu yapıldı.

Ayrıca Bakanlar Kurulu, 1915'in 100. yıl dönümü nedeniyle 22 Nisan 2015 tarihinde bir karar alarak 24 Nisan'ı tüm okullarda resmi tatil ilan etti.

8. BELÇİKA (1998)

Belçika Senatosu, 26 Mart 1998 tarihinde "Türkiye'de Yaşayan Ermenilerin 1915 Soykırımına İlişkin Karar"ı kabul etti. Kararda, Türkiye'ye soykırımı kabul etmesi çağrısı da yapıldı. 2015 yılında ise Belçika Parlamentosu 1915'in 100. yıl dönümü nedeniyle bir karar aldı. Kararda, 1915'te yaşananlar 'soykırım' olarak nitelendirilirken"Türkiye Cumhuriyeti, tarihsel ve manevi açıdan bu trajediden sorumlu tutulamaz" ifadesine de yer verildi.

9. FRANSA (2000)

Fransa Senatosu, 7 Kasım 2000 'de "Fransa 1915 yılında Ermenilere karşı soykırım uygulandığını alenen kabul eder" hükmünü içeren yasayı kabul etti. Dönemin Cumhurbaşkanı Chirac yasayı 29 Ocak 2001 tarihinde onayladı.

Fransa Parlamentosu, 12 Ekim 2006'da ise Ermeni soykırımının inkarını suç sayan yasayı kabul etti. Ancak Fransa Anayasa Mahkemesi, yasayı ifade özgürlüğüne engel oluşturduğu gerekçesiyle 2011 yılında iptal etti.

Soykırımın inkarına 5 yıla kadar hapis cezası öngören yeni bir yasa 2014 ve 2015 yılında tekrar gündeme geldi ancak hükümet bu konuda yeni bir adım atmadı.

10. İTALYA (200)

İtalya'da Ermeni soykırımı Temsilciler Meclisi'nin 16 Kasım 2000 tarihinde aldığı kararla gündeme geldi. Meclis, Avrupa Parlamentosu'nun 15 Kasım 2000 tarihli kararına atıfta bulunularak, İtalyan hükümetine 1915'te yaşananlara ilişkin girişimde bulunma çağrısı yaptı.

Bu ülkede devlet düzeyinde soykırmı tanıyan bir karar alınmadı. Ancak İtalya'da, 107 eyalet ve kent Ermeni soykırımını tanıyan ve kınayan kararlara imza attı.

11. VATİKAN (2001)

Papa 2. Jean Paul, Eylül 2001'de Ermeni Apostolik Kilisesi Katolikosu 2. Karekin ile birlikte imzaladığı ortak deklarasyonda 1915 olaylarını 'soykırım' olarak niteledi. Deklarasyonda "20. yüzyılda, büyük şiddet olayları iz bırakmıştır. Yüzyılın başındaki Ermeni soykırımı, ardından gelen dehşet verici olaylara öncülük etmiştir" ifadelerine yer verdi.

Katoliklerin şu anki ruhani lideri Papa Francesco ise1915 olaylarının 100. yıl dönümü sebebiyle 2015'te Vatikan'da düzenlediği "Ermeni şehitliğinin 100. yılı için kutsal ayin"de Ermeni cemaatine şöyle seslendi:

"Son yüzyılda insanlık 3 büyük trajedi yaşamıştır. Bunların ilki, genel olarak 20. yüzyılın ilk soykırımı olarak görülen ve siz Ermeni halkına karşı yapılmış olandır. Piskoposlar, rahipler, dindarlar, kadınlar, erkekler, yaşlılar ve hatta savunmasız çocuklar ve hastalar bile öldürülmüştür."

12. İSVİÇRE (2003)

İsviçre Federal Parlamentosu Ulusal Meclisi 16 Aralık 2003 tarihinde Ermeni soykırımını tanıyan önergeyi kabul etti. Bu ülkedeki Irkçılıkla Mücadele Yasası da ‘Soykırımı ve insanlığa karşı işlenen diğer suçların inkarını’ suç sayıyor. Ancak bu yasa uyarınca mahkum edilen İşçi Partisi lideri Doğu Perinçek, karara itiraz edince Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yasada yer alan düzenlemelerin ifade özgürlüğüne aykırı olduğuna hükmetti.

13. SLOVAKYA (2004)

Slovakya Ulusal Meclisi, 30 Kasım 2004'te aldığı kararla soykırımı tanıdı. Kararda, "Slovakya Ulusal Meclisi, 1915 yılında Osmanlılar tarafından girişilen Ermeni soykırımını tanır ve bunun insanlığa karşı işlenmiş bir suç olduğunu kabul eder" ifadesi yer alıyor. Kararın ardından konuşan eski Slovakya Adalet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Stefan Harabin “Hangi düzeyde Türk yetkilisi olursa olsun, eğer Slovakya’da Ermeni soykırımını inkâr ederse, derhal beş yıl hapis cezasına çarptırılacaktır" diye açıklama yaptı.

14. HOLLANDA (2004)

Hollanda Temsilciler Meclisi, Hristiyan Demokrat Parti'nin (CDA) önerisiyle 21 Aralık 2004'te Ermeni soykırımı ile ilgili bir tasarıyı kabul etti. Kararda, Hollanda hükümetine 'Türkiye ile yürütülecek kültürel ve siyasi diyalog çerçevesinde soykırım sorununun gündeme getirilmesi' çağrısı yapılıyordu.

Ancak yıllar sonra Almanya'nın soykırım kararının ardından 4 Haziran 2016'da bir açıklama yapan Hollanda Başbakan Yardımcısı Lodewijk Ascher, ülkesinin 1915 olayları için "soykırım" tanımını kullanmayacağını söyledi.

15. POLONYA (2005)

Polonya Cumhurbaşkanı Alexander Kvashnewski, 15 Kasım 2001 tarihinde Ermenistan’a yaptığı resmi ziyaret sırasında, Soykırım Anıtı'nı ziyaret ettikten sonra deftere şunları yazdı: “Ermeni soykırımının acısını gayet derin olarak hissediyoruz. Nerede olursa olsun insana ve millete karşı yapılmış bu tür trajedilerin, cinayetlerin ve barbarlığın tekrarlanmasına izin vermeyeceğinize eminim.”

Polonya Parlamentosu da 19 Nisan 2005 tarihinde, soykırımı tanıyan kararı kabul etti. Kararda, 1915'teki soykırım mağdurlarının "saygıyla anıldığı" da kaydedildi.

16. VENEZUELA (2005)

Venezuela Ulusal Meclisi, 14 Temmuz 2005 tarihinde Ermeni soykırımını kabul eden bir karar aldı. Kararda, soykırımı kabul edinceye kadar Türkiye'nin AB üyelik sürecinin askıya alınması da istendi.

17. LİTVANYA (2005)

Litvanya Parlamentosu, 15 Aralık 2005'te Ermeni soykırımını tanıdı. “Tarihi bir gerçek inkar edilemez" ifadesi yer alan parlamento kararında Türkiye'ye soykırımı tanıma çağrısı yapıldı.

18. ŞİLİ (2007)

Şili Senatosu, 5 Haziran 2007'de oy birliğiyle soykırımı tanıyan bir kararı kabul etti. Kararda Şili hükümetine Birleşmiş Milletler alt komisyonunun 1985 tarihli raporunu destekleme çağrısında da bulunuldu. Söz konusu çağrı "İnsanlığa karşı gerçekleştirilen katliamları soykırım olarak tanımaya" çağrıyor.

Şili Parlamentosu 15 Nisan 2015'te de 1915'in 100. yıl dönümü nedeniyle soykırımla ilgili yeni bir karar aldı.

19. İSVEÇ (2010)

İsveç Parlamentosu Dışişleri Komisyonu'nca 2010 yılında hazırlanan İnsan Hakları Raporu'nda Ermenilere soykırım yapıldığı tespitine yer verdi. Parlamento Genel Kurulu raporu, 11 Mart 2010 tarihinde, Anadolu'da Asuri, Süryani, Keldani ve Pontus Rumları ile diğer Hıristiyan azınlıklara yapılanların da 'soykırım' olduğunu ekleyerek kabul etti.

Ancak, İsveç hükümemeti 29 Nisan 2015'da raporu, 'yeterince araştırma yapılmadan hazırlanıp kabul edildiği' gerekçesiyle rafa kaldırdığını duyurdu. Açıklamada, 1915’teki olayların bağımsız bir kurul tarafından araştırılmasından sonra çıkan sonuca göre hareket edileceği de belirtildi.

20. BOLİVYA (2014)

Bolivya Cumhuriyeti Parlamentosu, 1 Aralık 2014'te Ermeni soykırımın inkarğını kınayan yasa tasarısını kabul etti. Tasarıda şu ifadelere yer alıyor: "Bolivya Yasama Kurulu, Ermeni halkının insan haklarını savunmak, gerçekliğin ve adaletin yerine getirilmesini sağlamak uğruna yürüttüğü mücadeleye destek veriyor. Kurul Ermeni halkına uygulanan soykırımı ve bu halkın çektiği acıları inkar politikasını kınıyor.’’

Senato'nun Dönem Başkanı Zonya Gardia Melgar kararın kabul edilmesinin ardından ‘‘Anayasamız ayrımcılığa, insan hakları ihlallerine, soykırımlara karşı olduğu için biz Ermeniler ile Kürtleri destekliyoruz, dayanışma ve dostluk elimizi uzatıyoruz’’ diye açıklama yaptı.

21. SURİYE (2015)

Suriye Parlamentosu 21 Mart 2015'ta aldığı kararla soykırımı tanıyan ülkeler arasına katıldı. Kararda "Bu tür felaketlerin tekrar etmemesi için bütün ülkeleri aynı adımı atmaya çağırıyoruz" ifadesi de yer aldı.

22. LÜKSEMBURG (2015)

Lüksemburg Parlamentosu, 7 Nisan 2015'te soykırımı tanıyan karar kabul etti. Parlamento yayınladığı deklarasyonda Osmanlı topraklarında yaşayan Ermenilere 1915 yılından sonra yapılan trajik uygulamaların bir "soykırım" oluşturduğu vurgulandı. Lüksemburg Dışişleri Bakanı Jean Asselborn, bu kararla Türkiye ve Ermenistan'ı barışma yolunda yeni adımlar atmaya teşvik ettiklerini savunurken 1915 olaylarını "soykırım" olarak tanımanın Türkiye'ye karşı düşmanca bir eylem olmadığını kaydetti.

23. AVSTURYA (2015)

Avusturya Parlamentosu'nda grubu bulunan 6 siyasi parti, 22 Nisan 2015'te ortak bir bildiri yayınladı. Bildiride 100 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu’nun Süryani, Ermeni ve Pontus Rumlarına soykırım yaptığı ifadesi yer aldı.

Daha sonra Parlamento tarafından yayınlanan açıklamada da Hıristiyan halklara karşı yapılan soykırımı kabul etmenin Avusturya’nın sorumluluğu olduğu belirtildi.

“1915 yılında Osmanlı İmparatorluğu tarafından yapılan bu insanlık dışı suçları şiddetle kınıyoruz” denilen açıklamada Türkiye devletinin milyonlarca Hristiyan’ı soykırımdan geçirdiği, yüzbinlerce insanın göç etmesine sebep olduğu ve dönemler boyunca inkar politikası yürüttüğü savunuldu. Açıklamada Türkiye'ye bu tarihi inkar etmekten vazgeçmesi çağrısı da yapıldı.

24. BULGARİSTAN (2015)

Bulgaristan Parlamentosu, 24 Nisan 2015'te, 1915 yılında yaşananları 'toplu katliam' olarak tanıyan bir karar aldı. Yasa niteliğini taşıyan kararla 24 Nisan Katliam Kurbanlarını Anma Günü ilan edildi.

Yasa tasarısının ilk halinde "soykırım" ifadesinin yer aldığı ancak Başbakan Boyko Borisov'un müdahelesiyle bu ifadenin "katliam" olarak değiştirildiği basına yansıdı.

25. ÇEK CUMHURİYETİ (2015)

Çek Parlamentosu Temsilciler Meclisi, Dış İlişkiler Komisyonu, 15 Mayıs 2015'te Ermeni soykırımını tanıyan bir önergeyi kabul etti. Soykırımın 100. yılına ithaf edilen kararda BM Genel Kurulu’nun 9 Aralık 1948 tarihli Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi ile Ermeni soykırımını resmen tanıyan ülkelerin yasama-yürütme organları ve uluslararası kuruluşların kararlarına atıfta bulunarak, Çek Cumhuriyeti’nin soykırımların inkârını kınadığı kaydedildi.

Kararda ayrıca Pontus Rum, Asuri-Süryani ve Ezidiler'e ilişkin ifadeler de yer aldı.

26. BREZİLYA (2015)

Brezilya Federal Senatosu, 2 Haziran 2015'te Ermeni soykırımını tanıyan yasayı oybirliğiyle kabul etti. “Senato, 24 Nisan 2015’te bir asrı geride bırakan Ermeni soykırımını tanımaktadır” denilen kararda şu ifadeler de yer aldı: “Felakete uğrayan kurbanları onurlandırmak ve Ermeni kökenli binlerce Brezilyalı’nın ülke ekonomisi, sosyal ve kültürel hayatının şekillenmesine verdiği desteği tanımak için hiçbir soykırımın unutulmaması gerektiğini vurguluyoruz ki aynı şeyler bir daha yaşanmasın.”

Brezilya'nın Rio de Janeiro eyaleti de 24 Temmuz'de kabul ettiği yasa ile Ermeni soykırımını tanıdı.

Brezilya’da yaklaşık 40 bin Ermeni yaşıyor.

27. PARAGUAY (2015)

İlerici Demokratik Parti tarafından Paraguay Senatosu’na sunulan karar, 29 Ekim 2015'te kabul edildi.

Kararda “Paraguay Cumhuriyeti Senatosu, Türk-Osmanlı İmparatorluğu’nun 1915 – 1923 yılları arasında Ermeni halkına uyguladığı soykırımı tanıyor, insanlığa karşı işlenen bu suçu 100. yılında anıyor” ifadeleri yar alıyor.

29. LATİN AMERİKA PARLAMENTOSU (PARLATINO)

Ayrıca 23 ülkenin temsil edildiği Panama merkezli Parlatino, 31 Temmuz 2015'teki olağan toplantısında, Ekvatorlu delegelerin sunduğu, Ermeni soykırımını tanıyan yasa tasarısını oybirliğiyle kabul etti.

Arjantin, Brezilya, Bolivya, Şili, Kolombiya, Küba, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, Meksika, Peru, Uruguay ve Venezuela’nın da aralarında bulunduğu Güney ve Orta Amerika ülkeleri ile Karayip ülkelerinin üyesi olduğu Parlatino'nun kabul ettiği yasada "1915’te Ermenilere yönelik olarak uygulanan toplu katliam ve etnik temizlik insanlığa karşı işlenen suçtur” ifadesi yer alıyor.

28. ALMANYA

Almanya Federal Meclisi, 2 Haziran 2016'da soykırımı tanıyan yasayı kabul etti.

“Alman Parlamentosu, Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeni ve öteki Hıristiyan azınlıklara karşı 100 yılı aşkın bir süre önce başlanan tehcir ve katliamın kurbanlarının anısı önünde saygıyla eğiliyor” denilen metinde, yasada şunlar yer alıyor:

"Dönemin Jön Türkler rejiminin talimatıyla 24 Nisan 1915’te Osmanlı Konstantinopolis’inde 1 milyonu aşkın etnik Ermeni’nin sistematik tehcir ve kıyımı başladı. Onların kaderi 20’nci yüzyılda yaşanan korkunç kitlesel kıyımların, etnik temizliklerin, tehcirlerin ve hatta evet soykırımların bir örneği.”

Osmanlı İmparatorluğu’nun müttefiki Alman İmparatorluğu’nun yaşananlardaki rolü için “utanç verici” ifadesi kullanılan metinde, Alman diplomatik temsilcileri ve misyonerlerin açıkça uyarmasına rağmen Almanya’nın o dönem bu insanlık suçunu durdurmayı denemediğine vurgu yapılıyor. Parlamentoya sunulan ortak metinde ayrıca, Osmanlı İmparatorlu’ndaki Asuriler, Süryaniler ve Keldaniler gibi Hıristiyan azınlığın da soykırıma uğradığı iddia ediliyor.

Soykırım iddialarının Almanya’da okulların müfredatlarına konulması ve gelecek kuşaklara aktarılması da istenirken, bunun Almanya’da yaşayan Türk ve Ermeni kökenlilerin uyumuna katkı sağlayacağı belirtiliyor. Alman hükümetinden ayrıca Ermenistan ve Türkiye arasında uzlaşmaya dönük çabaları teşvik etmesi ve desteklemesi de talep ediliyor.