‘Uzaylıların kurduğu' Budist satranç ülkesi!
Kuzey Kafkasya'da Moğolistan'dan göç etmiş Kalmukların özerk cumhuriyeti olan 'Kalmukya' bir çok anlamda özgün bir ülke. Budist geleneklerini büyük ölçüde koruyan Rusya'ya bağlı Kalmukya geçmişte, 'uzaylılarla konuştuktan sonra' satranç şehri inşa eden devlet başkanına bile sahip oldu...
DUVAR - Rusya Federasyonu, coğrafyanın genişliği ve konumu dolayısıyla birbirinden çok farklı halkları bir arada barındırıyor. Fakat bu etnik ve inançsal karmaşada bölgedeki tarihsel hareketlik de en az genişlik ve konumu kadar yer tutuyor. Günümüz Rusya’sının toprakları göç ve kolonileşme gibi birçok demografik hareketliliğe sahne olmuş. İşte bu hareketlilik sonucunda birçok halk gibi Avrupa’nın tek Budist halkı olan Kalmuklar, kendilerini geldikleri yerden çok uzakta: Hazar denizinin batısında buldu.
Kalmuklar’ın büyük kısmı bugün, Kuzey Kafkasya’da bulunan Kalmukya Cumhuriyeti’nde 3 yüz yılık kültürlerini koruyarak yaşamaya devam ediyorlar. Kalmukya’nın yüzde 37’civarı Budist, yüzde 18’i Ortodoks. Halkın yüzde 13’ü ise kendini inançsız olarak tanımlıyor. Bölgede Müslüman, Şaman ve Hindu topluluklar da bulunuyor.
Rusya Başbakanı Medvedev'in başkent Elista'daki 'Altın Tapınak' ziyareti
MOĞOLİSTAN’DAN KAFKASYA’YA
Kalmukların hikâyesi aslında bugün Moğolistan, Çin ve Kazakistan arasında kalan ‘Çungarya’ bölgesinde başlıyor. Moğollarla akraba olan Kalmuklar 17’ini yüzyılda verimli topraklar arayışıyla yola çıkıp, Hazar denizinin kuzeyine ve Volga havzasına yerleştiler.
Çevresi Rusya İmparatorluğu ile kuşatılmış bölgeye uzun bir süre göç etmeye devam eden Kalmuklar, ‘Kalmuk Hanedanlığı’nı kurdu ve çevresindeki Türki halklarla değil, Ruslarla ittifak yaptı. Bunun büyük bir nedeni elbette din faktörü. Çungarya’da sahip oldukları Budist geleneklerinden kopmamış olmaları ve bu nedenle Nogaylar gibi Müslüman Türki topluluklara değil, Ruslara yanaştılar.
Zamanla Çarlığın egemenliği altına giren Kalmuklar, Sovyet dönemine kadar Ruslarla inişli çıkışlı –çoğu zaman inişli- ilişkileri oldu. Özellikle 18’inci yüzyılda Rusların Asya’da koloni kurma çalışmalarına girmesi ile birlikte Kalmuklar üzerinde Ortodoks kilisesinin baskısı arttı, birçok Budist Kalmuk, tekrar geldikleri bölgeye sürüldü. Rusların göçebe Kalmuklarla kurduğu stratejik ittifak, çarlığın özerk hanedanlığı imparatorluğa bağlamasıyla sona erdi.
Vereshchagin Şapeli 1870
YENİ BİR BAŞLANGIÇ: 1917
Rusya’da -babaannesi bir Kalmuk olan- Vladimir Lenin öncülüğünde gerçekleşen 1917 Bolşevik Devrimi ve ardından başlayan iç savaş, Kalmuklar için bir seçim yapma zorunluluğu oluşturdu. Bölgedeki birçok halk gibi Kalmuklar da hem Bolşeviklerden oluşan Kızıl Ordu hem de Çarlık yanlısı Beyaz Ordu içinde savaştı. Fakat Lenin’in Kalmuklara özerk bölge sözü vermesi, Kızıl Orduyu daha ‘cazip’ kıldı. Kalmuklar, İç savaşın ardından özerklik, daha sonra 1935’de ‘cumhuriyet’ olma hakkı kazandı.
‘UZAYLI ZİYARETİ’ SONRASI SATRANÇ ŞEHRİ
Bugün hâlâ özerk cumhuriyette yaşamlarını devam ettiren Kalmukların son derece ilginç bir lideri olmuş. 1993-2010 yılları arasında Kalmukya’nın devlet başkanlığını yapmış olan Kirsan Ilyumzhinov bir satranç fanatiği. Ilyumzhinov, ülkenin birçok yerine satranç merkezi, oyun alanları kurmuş ve bölgenin sembolü haline getirmeye çalışmış.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Kalmukya Başkanı Kirman Ilyumzhinov
Uluslararası Satranç Federasyonu (FIDE) başkanlığı da yapmış olan Ilyumzhinov, başkanlığı döneminde yaptığı bir açıklama ile tüm dünyaya adından söz ettirdi.
Ilyumzhinov, evindeyken uzaylılar tarafından kaçırıldığını, uzay gemisi ile başka bir gezegene götürüldüğünü iddia etmişti. İddianın en çarpıcı kısmı ise Ilyumzhinov’a göre uzaylılar kendisine 50 milyon dolar değerinde bir ‘satranç şehri’ kurmalarını önermiş. Kalmukya zengin bir ülke olmamasına rağmen, Ilyumzhinov’ın ‘uzay seyahati’ sonrasında bugün yaklaşık 40 milyon dolar harcanarak yapılmış bir ‘satranç şehrine’ sahip.
Ilyumzhinov'un yaptırdığı 'Satranç Şeheri'
2010 yılında dönemin Rusya devlet başkanı Dimitri Medvedev’in partisi ‘Birleşik Rusya’dan Aleksey Orlov’u aday göstermesinin ardından, kendisiyle aynı partiden olan Ilyumzhinov başkanlık görevini bıraktı.
Bugün Kalmukya, gözlerden ve dikkatlerden uzak sessiz hayatına devam ediyor. Avrupa kıtasındaki tek Budist toprağına başkanlık yapmış Ilyumzhinov ise FIDE’deki başkanlık görevine devam ediyor.