Celal Talabani kimdir?  

DUVAR - Irak eski cumhurbaşkanı Celal Talabani, Irak'ta iki dönem cumhurbaşkanlığı görevini üstlendi. 12 Kasım 1933 yılında doğan Celal Talabani, siyasi kariyerine erken yaşlarda başladı. 1946 yılında henüz 13 yaşındayken Kürt öğrencilerin oluşturduğu gizli bir derneğe üyeydi. 1950'li yıllarda KDP'ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliği'nin kurucu üyesi ve lideriydi. Kürt hareketinin önemli isimlerinden Mustafa Barzani tarafından hukuk öğrenimi görmesi için Suriye’ye gönderildi. KDP'nin üst düzey üyelerinden biri haline geldi.

BARZANİ İLE AYRILIK

Irak'ta 1961 yılında, Abdülkerim Kasım hükümetine karşı başlayan Kürt ayaklanmasının önderlerinden birisi de oydu. Kasım'ı iktidardan uzaklaştıran darbenin ardından, 1963 yılında Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif'in hükümeti ile yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaptı. 1975 yılında KDP lideri Mustafa Barzani ile aralarında görüş ayrılıkları oluşmaya başladı. Talabani, KDP'den ayrılanların kurduğu İbrahim Ahmed'in önderliğindeki "KDP Siyasi Bürosu"na katıldı. 1970 yılının Mart ayında KDP ve hükûmet arasında bir barış anlaşması imzalandığında, grubun siyasi hayatına son verildi. Ancak Talabani aynı yıl kendisi gibi düşünenlerle birlikte Kürdistan Yurtseverler Birliği’ni (KYB) kurdu.

'AŞİRET ÇİZGİSİ'NE İSYAN

Talabani, KYB’nin sosyalist bir parti olacağını, KDP’nin yürüdüğü aşiret çizgisinden uzak olacağını söyledi. KYB, 1976 yılında Bağdat hükümetine karşı silahlı mücadeleye başladı. 1988 yılında Irak hükümetinin Kürtlere karşı Halepçe'de kimyasal silah kullanmasıyla KYB ağır bir darbe aldı. Barzani ve KDP’ye Türkiye sahip çıkarken, Talabani İran’a sığınmak durumunda kaldı. Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesi ve bunun üzerine Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Irak’a müdahalesi ile başlayan Körfez Savaşı’nın 1991 yılında patlak vermesiyle, Talabani’nin siyasi kariyeri farklı bir boyuta taşındı. Celal Talabani ile Mesut Barzani arasında mücadeleler arttı.

Talabani'nin ardından kim ne dedi?

IRAK İŞGALİYLE DEĞİŞEN DENGELER

Irak’a müdahale eden Batılı kuvvetlerin kuzeyde güvenli bölgeler kurmasıyla KDP ve KYB arasındaki buzlar kısmen eridi ve 1992 yılında Irak Kürdistan Özerk Bölgesi kuruldu. Ancak taraflar arasındaki uzlaşma ortamı fazla uzun sürmedi ve 1994 yılında iki ayrı güç arasında çatışmalar başladı. ABD’nin yoğun girişimleriyle Talabani ve Mesut Barzani 1998 yılında Washington’da bir barış anlaşması imzaladı. Talabani, ABD ve İngiltere önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetlerinin bir askeri harekâtla Irak'a girmesiyle başlayan süreçte ABD’ye en yoğun desteği veren Kürt politikacılardan biri oldu. ABD’nin, 2003 yılında bir kez daha Irak'a müdahalesinde ve idam edilen eski Irak lideri Saddam Hüseyin’i devirmesinde Talabani ve diğer tüm Kürt unsurların büyük katkısı oldu. Mart ayı öncesinde iki parti, aralarındaki anlaşmazlıkları bir yana iterek Talabani-Barzani liderliğini oluşturdu. Her iki lider de daha sonra Irak Yönetim Konseyi'ne atandı. Söz konusu konsey yeni anayasa çalışmalarını 2004 yılına kadar yürüttü. Talabani, 6 Nisan 2005 tarihinde Irak Ulusal Meclisi tarafından cumhurbaşkanı seçildi. 22 Nisan 2006 tarihinde ise, yeni anayasa altında oluşturulan Irak meclisinin seçtiği ilk cumhurbaşkanı oldu ve görevinin 2014'e kadar sürecek ikinci dönemi başladı. 11 Kasım 2010’da Irak meclisi tarafından yeniden cumhurbaşkanı seçilen Talabani Mart 2012’de Amerika’dayken beyin kanaması teşhisiyle hastaneye kaldırıldı. Oradan Almanya’daki bir hastaneye sevk edilen Talabani daha sonra Süleymaniye’de geri döndü. Irak’ta 2012 yılı sonlarında Kürdistan Özerk Bölgesi ve Bağdat’taki merkezi yönetim arasında çıkan sorunları çözmek için yoğun çaba gösteren Cumhurbaşkanı Talabani, 18 Aralık 2012’de KBY Lideri Mesud Barzani ile görüşmek üzere Bağdat’tayken bir beyin kanaması daha geçirdi. Talabani’nin, Irak Kürdistan Özel Bölgesi Washington’daki temsilcisi olan oğlu Kubat Talabani, beyin kanamasının ardından babasının hasta yatağından kalkarak Bağdat’a gittiğini, son gelişmelerin kendisini çok yorduğunu söyledi. 20 Aralık 2012’de Almanya’nın başkenti Berlin’de bir hastaneye sevk edilen Talabani'nin tedavisi ölümüne dek burada yapıldı.

Celal Talabani ve Mesut Barzani

BARZANİ'YE MEKTUP: DOST KALACAĞIM

Celal Talabani neredeyse bütün ömrü boyunca mücadele ettiği Barzani ailesi ve lideri Mesut Barzani'ye Irak Cumhurbaşkanı iken 19 Ağustos 2012 tarihinde yazdığı mektupta, “Sevgili kardeşim, hayatımda verdiğim son karar şudur: Hayatta kaldığım sürece Barzani ailesiyle dost, yoldaş ve barış içinde kalacağım ve hiçbir şekilde bunun bozulmasına izin vermeyeceğim” demişti.

TÜRKİYE VE PKK ARASINDA ARABULUCUK 

KYB, Türk devleti ile PKK arasındaki mücadelede PKK çizgisine yakın dururken, Barzani gerek yakın ilişkileriyle, gerek de PKK'lileri ihbar ve durdurmaya yönelik oluşturulan koruculara yaptığı yardımla Türk devletini destekledi. Türk devleti ile PKK arasında son 30 yıldır ara ara gündeme gelen barış ve uzlaşma süreçlerinde, PKK’ye yakınlığı nedeniyle Talabani de 'arabuluculuk' görevi üstlendi. Eski Türkiye Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın 1991 yılında barış için attığı en önemli ilk adımda süreç, Celal Talabani üzerinden yürümüştü. 2005-2006 yılları arasında atılan ve ‘Oslo süreci’ olarak bilinen diğer adımda da, Talabani’nin rolü belirleyici olmuştu. 2012 yılında son barış süreci başlamadan önce de MİT Müsteşarı Hakan Fidan, o sırada Berlin’de tedavi gören Talabani’yi ziyaret ederek sürecin başlaması üzerine görüşmüştü. KYB'nin 2000 yılından beri Ankara’da bulunan temsilciliği ise geçen ay kapatıldı.

Barzani, Talabani için 1 haftalık yas ilan etti