Dakika dakika Suriye saldırısı: İlk füze kaçta atıldı, kim ne dedi?

BMGK'DAN RUSYA'YA RET 

20:28: ABD, İngiltere ve Fransa'nın Suriye'deki hava saldırıları sonrası BM Güvenlik Konseyi'ni acil toplantıya çağıran Rusya'nın Konsey'e sunduğu karar tasarısı reddedildi. Tasarı, ABD ve müttefiklerinin Suriye'ye yönelik "saldırganlıklarının" kınanması çağrısı yapıyordu.

Rusya'nın dışında sadece Çin ve Bolivya tasarıya destek verdi.

8 ülke tasarının aleyhinde oy kullanırken, 4 ülke de çekimser kaldı.

BM Güvenlik Konseyi'nin bir karar tasarısını kabul etmesi için 15 üyenin 9'unun "Evet" oyu vermesi ve daimi 5 üyeden (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin) hiçbirinin veto hakkını kullanmaması gerekiyor.

NATO: KİMYASAL KULLANMAK BARBARCA

19:20: NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg "Kimyasal silahlara sessiz kalmamız siyasi çözümü de engelleyebilirdi. Bu operasyon Suriye'nin kimyasal silah kullanımı kısıtlayacaktır" açıklaması yaptı.

NATO Genel Sekreteri Stoltenberg yazılı açıklama yaptı. ABD, İngiltere ve Fransa'nın Suriye'ye ilişkin saldırısını desteklediğini belirterek, "Bu saldırı rejimin Suriye halkına tekrar kimyasal saldırı düzenleme gücünü zayıflatacaktır." dedi.

Stoltenberg'in açıklamasında şu ifadeler yer aldı; "Kimyasal silahların kullanılması kabul edilemez ve sorumlular hesap vermelidir. NATO, kimyasal silahların kullanımını uluslararası barışa bir tehdit olarak görmektedir ve Kimyasal Silahlar Sözleşmesi'ne (CWC) bağlı kalınması önem arz etmektedir.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, NATO ülkelerinin operasyona tam destek verdiğini açıkladı.

NİKKİ HALEY: ABD ATEŞE HAZIR 

18: 42: ABD'nin BM Daimi Temsilcisi Nikki Haley 'Bizi Suriye rejimi zorladı' açıklaması yaptı. Haley "Suriye'nin kimyasal silah programlarına zarar verdiğimizden eminiz. Suriye rejimi irademizi test edecek kadar aptalca ise biz baskı yapmaya devam edeceğiz. Suriye rejimi bu zehir gazını tekrar kullanırsa, Amerika Birleşik Devletleri ateşe hazır' ifadelerini kullandı.

RUSYA'NIN BM TEMSİLCİSİ: ABD TERÖRİSTLERE GÖZ YUMUYOR'

18:30: Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi toplantısında söz alan Rusya'nın BM Daimi Temsilcisi Vasiliy Nebenzya "ABD Suriye'deki eylemleriyle insani felaketi daha da kötüleştiriyor ve teröristlere göz yumuyor" ifadesini kullandı.

BM GENEL SEKRETERİ: GERİLİMİ ARTTIRMAYIN

18:15: BM Genel Sekreteri Antonio Guterres uluslararası araştırmacıların, kimyasal iddialarını araştırmak üzere Suriye'ye gitmeye haızr olduklarını söyledi. Guterres BM taraflarına 'gerilimi artırmayın' çağrısı yaptı.

BMGK TOPLANTISI BAŞLADI

18:12: BM Güvenlik Konseyi, ABD'nin Suriye'ye düzenlediği saldırının ardından, Rusya'nın çağrısı üzerine toplandı.

SURİYE BAŞBAKANI: SALDIRININ PÜSKÜRTÜLMESİNİ KUTLAYACAĞIZ

18:10: Rusya parlamentosunun alt kanadı Duma'dan bir grup vekil, ABD, İngiltere ve Fransa tarafından düzenlenen saldırının gölgesinde Şam'da temaslarda bulunuyor.

Şam'ı ziyaret eden Rus heyetiyle bir araya gelen Suriye Başbakanı İmad Hamis'in bu akşam tüm ülkenin ABD, İngiltere ve Fransa tarafından düzenlenen saldırının püskürtülmesini kutlayacağını söylediği ifade edildi.

Rus heyetinin koordinatörü Dmitriy Sablin, Başbakan Hamis'le görüşmelerinin ardından açıklamalarda bulundu. Sablin, Hamis'in bu akşam tüm Suriye'nin saldırının püskürtülmesini kutlayacağını söylediğini aktardı.

BM GÜVENLİK KONSEYİ GÜNDEMİ BELLİ OLDU: RUSYA ABD'NİN KINANMASINI İSTİYOR

17:45: ABD, Fransa ve İngiltere'nin Suriye'yi hedef alan saldırılarının ardından BM Güvenlik Konseyi'ni acil toplantıya çağıran Rusya'nın hazırladığı karar tasarısı sızdı.  Reuters'ın haberine göre, Rusya'nın tasarısında 'Suriye Arap Cumhuriyeti' ne karşı ABD ve müttefikleri tarafından uluslararası hukuku ve BM Şartı'nı ihlal edecek şekilde sergilenen saldırganlığın" kınanması isteniyor.

Karar tasarısının ne zaman oylamaya sunulacağı bilinmiyor ancak kabul edilmesi için gereken asgari dokuz oyu alması beklenmiyor. Böyle bir ihtimalde bile ABD'nin daimi üye olarak veto hakkını kullanması bekleniyor.

LAVROV: SURİYE SALDIRISI KABUL EDİLMEZ!

17:15: Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, ABD, İngiltere ve Fransa'nın Suriye'ye düzenlediği saldırıyı 'yasadışı' ve 'kabul edilemez' olarak niteledi.

Hariciye ve Savunma Politikası Konseyi toplantısında konuşan Lavrov, Suriye saldırısının yasadışı ve kabul edilemez olduğunu vurgulayarak, Batılı ülkelerin saldırıyla ilgili basında ve sosyal medyada yer alan bilgiler dışında hiçbir dayanağı bulunmadığını vurguladı.

RUSYA: ARAP BAHARINI CANLANDIRMA GİRİŞİMİ

16.58: Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, ABD, İngiltere ve Fransa'nın Suriye'ye düzenlediği saldırıyı Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ı koltuktan indirme ve Arap Baharı'nı yeniden canlandırma girişimi olarak niteledi.

Basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Zaharova, "Saldırının amacını mantık ve verimlilik açısından açıklamak imkansız. Bunu sadece 'Esad gitmeli' görüşüne ve 'Arap Baharı' düşüncesine dönerek açıklayabiliriz. Birkaç yıl önce uygulamak istedikleri bu düşünceleri yeniden canlandırmak ve bunu güç kullanarak gerçekleştirmek istiyorlar" ifadelerini kullandı.

PENTAGON: TÜM HEDEFLERİ BAŞARIYLA VURDUK

16.30: Suriye'ye dün gece düzenlenen saldırının ardından, ABD Savunma Bakanlığı'ndan (Pentagon) yeni bir açıklama geldi. Pentagon, hava saldırılarında Suriye yönetiminin kimyasal silah programının büyük ölçüde geriletildiği, Suriye yönetiminin kimyasal silah üretme kapasitesine önemli ölçüde zarar verildiği belirtildi. Açıklamada, "Suriye'de sorun aramıyoruz ancak uluslararası hukukun bu kadar ağır şekilde ihal edilmesine izin veremeyiz. Tüm hedefleri başarıyla vurduk. Saldırılar meşru, yasal ve orantılıydı. Esad hükümetinin kimyasal silah programı sağlam darbe aldı" denildi.

TRUMP: GÖREV TAMAM

15.23: ABD Başkanı Donald Trump, saldırıların ardından ilk açıklamasını Twitter'dan yaptı.

Trump "Dün geceki saldırı mükemmel biçimde gerçekleştirildi" dedi; Fransa ve İngiltere'ye teşekkür edip "Daha iyi sonuç alamazdık. Görev tamamlandı" diye yazdı.

ÇAVUŞOĞLU: ÇOKTAN MÜDAHALE EDİLMELİYDİ

15.04: Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Antalya'da, ABD, İngiltere ve Fransa tarafından Suriye'ye dönük yapılan harekat ile ilgili konuştu. Çavuşoğlu, "Bugüne kadar çoktan müdahale edilmeliydi. Tüm anlaşmalara ve Rusya ile İran'ın garantör olmalarına rağmen Doğu Guta'da on binlerce insanı bu rejim öldürdü. Müdahale rejime yöneliktir. Bu rejimin Suriye'nin başında kalmaması gerekiyor, yoksa iş büyüyecek" dedi. Çavuşoğlu, müdahalenin rejime dönük olduğunu, halka yönelik müdahale olduğu takdirde Türkiye'nin karşı çıkacağını da ekledi.

BM GÜVENLİK KONSEYİ TOPLANIYOR

14.49: BM Güvenlik Konseyi, Rusya'nın talebiyle Suriye'deki saldırıları görüşmek üzere TSİ 18.00'da toplanacak.

RUSYA: ABD İLE TEMAS HALİNDEYİZ

14.41: Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Ryabkov, Suriye'ye yönelik hava saldırıları konusunda ABD ve diğer ülkelerle temas halinde olduklarını söyledi. Ryabkov, Moskova'nın Washington'la işbirliğini istediğini belirtti.

ÇİN: ULUSLARARASI HUKUKA AYKIRI

14.20: Çin Dışişleri Sözcüsü Hua Chunying, Pekin'in uluslararası ilişkilerde güç kullanımına karşı olduğunu ve BM Güvenlik Konseyi'ni baypas eden her askeri adımın uluslararası hukukun ilkelerini ve temel kurallarını ihlal ettiğini söyledi.

ÜRDÜN: SURİYE'DE TEK ÇÖZÜM SİYASİ 

13.59: Amerikan müttefiki Ürdün'den Suriye'de siyasi çözüm çağrısı geldi. Ürdün hükümeti sözcüsü Muhammed el Momani, devlet ajansı Petra'da yayımlanan açıklamasında Suriye'nin istikrarını ve toprak bütünlüğünü sadece siyasi bir çözümün garanti edeceğini söyleyerek, "Şiddetin sürmesi daha fazla şiddete, ihtilafa, çatışmaya ve daha çok kişinin yerinden olmasına yol açacaktır" dedi.

SUUDİ ARABİSTAN: DESTEĞİMİZ TAM

13.02: Suudi Dışişleri'nden "Harekâta desteğimiz tamdır" açıklaması geldi.

ESAD: KARARLILIĞIMIZ ARTTI

12.48: Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, ABD liderliğindeki saldırıların, 'Batı'nın iç savaşta kontrolünü ve inanılırlığını kaybettiğini fark etmesi sonrasında geldiğini' söyledi.

Esad, saldırıların 'ulusun her bir santimetrekaresinde terörizmle savaşıp onu ezme yönündeki kararlılıklarını artırdığını' belirtti.

Suriye Devlet Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada, Esad'ın İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile de telefonda konuştuğu, Ruhani'nin 'İran Suriye'nin yanında' dediği bilgisi verildi.

IRAK: TEHLİKELİ BİR GELİŞME

12.45: Irak, saldırılar konusunda Şam-Moskova-Tahran ekseninden yana saf tutmuş görünüyor. Irak Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, saldırılar hakkında 'teröristler tarafından suistimal edilebilecek tehlikeli bir gelişme' ifadesi kullanıldı.

NATO TOPLANIYOR

12.43: NATO'nun siyasi karar alma mekanizması olan NATO Atlantik Konseyi bugün hava saldırıları konusunda bir toplantı düzenleyecek. Bir NATO yetkilisi, Fransa, İngiltere ve ABD'nin müttefiklere Suriye'ye düzenlenen saldırı konusunda brifing vereceğini söyledi.

RUHANİ: ORTADOĞU'DA YIKIMA YOL AÇACAK

12.33: İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Suriye'ye karşı ABD'nin liderliğinde düzenlenen hava saldırılarının 'Ortadoğu'da yıkıma yol açacağını' söyledi.

İran'ın ruhani lideri Ayetullah Ali Hamaney de daha önce saldırıları 'bir suç' diye nitelemişti.

IRAK: ARAPLAR NET POZİSYON ALSIN

12.21: Irak Dışişleri Bakanlığı, Suriye'deki saldırı sonrasında Arap liderlere çağrı yaptı. Bakanlık, Suudi Arabistan'da yarın planan Arap zirvesinde açık bir pozisyon belirlenmesi çağrısında bulundu.

MERKEL: GEREKLİ VE UYGUN

11.33: Almanya Başbakanı Angela Merkel'den ilk açıklama... Merkel, ABD, Fransa ve İngiltere'nin saldırılarını 'Suriye yönetimini daha fazla kimyasal silah kullanmaması için uyarmak açısından gerekli ve uygun' diye niteledi.

MAY'DEN CORBYN'E YANIT: SALDIRI YASAL

11.32: İngiltere Başbakanı Theresa May hava saldırıları konusunda basın toplantısı düzenledi. Saldırıyı 'haklı ve yasal' diye niteleyen May,"Güç kullanımından başka çare yoktu" ifadelerini kullandı.

FRANSIZ İSTİHBARATINDAN SALDIRI SONRASI 'YÜKSEK GÜVEN'Lİ RAPOR

11.09: Saldırıya katılan ülkelerden Fransa, Duma'daki kimyasal saldırıya dair kanıtların bulunduğu belirtilen 'gizli' ulusal istihbarat raporunu açıkladı. Buna göre, Fransız istihbaratı Duma'da yaşanan olay sonrası yayımlanan tanıklıkların, fotoğrafların ve videoların 'büyük kısmının sahte olmadığına ve yeni olduğuna yüksek bir güven duyuyor.' Raporda, Suriye askeri yetkililerinin Duma'da klor içeren kimyasal silahların kullanılmasını koordine ettiği savunuluyor.

İŞÇİ PARTİSİ LİDERİ CORBYN: HUKUKEN SORUNLU

10.52: Suriye'ye düzenlenen hava saldırılarına katılan İngiltere'de muhalefetten eleştiri geldi. İngiliz İşçi Partisi'nin lideri Jeremy Corbyn, saldırının 'hukuki olarak sorgulanabilir' olduğunu söyledi Başbakan Theresa May'in 'Donald Trump'ın peşine takılmak yerine parlamento onayı almış olması gerektiğini' söyledi. İngiltere'nin Washington'dan talimat alıp askeri personelini tehlikeye atmaması gerektiğini belirten Corbyn, "Bombalar hayat kurtarmaz veya barış getirmez" dedi.

PUTİN: KINIYORUZ, YIKICI ETKİ YARATACAK

10.47: Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'den ilk açıklama geldi. Putin 'saldırıyı en sert biçimde kınadıklarını' vurguladı.

Saldırıyı terörle mücadele ön safta yer alan egemen bir devlete yönelik saldırganlık eylemi olarak niteleyen Putin, saldırının tüm uluslararası ilişkiler sistemi üzerinde yıkıcı etki yaratacağının altını çizdi.

HAMANEY: SUÇ İŞLENDİ

10.16: İran'ın Ruhani lideri Ayetullah Ali Hamaney: Bu sabah Suriye'ye düzenlenen saldırı bir suç. ABD Başkanı, Fransa Cumhurbaşkanı ve İngiltere Başbakanı büyük bir suç işledi. Hiçbir kazanım elde edemeyecekler; tıpkı son yıllarda aynı suç eylemlerini gerçekleştirdikleri Irak, Suriye ve Afganistan'da elde edemedikleri gibi.

ESAD'DAN İLK GÖRÜNTÜ

09.16: Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın bu sabah işe giderken göründüğü bir video yayımlandı.

Suriye Devlet Başkanlığı'nın sosyal medya hesaplarından yayımlanan sekiz saniyelik görüntüde, Esad takım elbiseleri ve iş çantası ile bir binaya girerken görülüyor.

TÜRKİYE DIŞİŞLERİ'NDEN DESTEK

08.53: Türkiye Dışişleri Bakanlığı'ndan açıklamada, operasyona Türkiye’nin bakışı şöyle özetlendi: “Bu operasyonu memnuniyetle karşılıyoruz. Operasyon tüm insanlığın vicdanına tercüman olmuştur.”

Türkiye'den Suriye'ye saldırıya destek

SURİYE DIŞİŞLERİ: KARARLILIĞIMIZ DEĞİŞMEYECEK

08.29: Suriye Dışişleri'nden yapılan açıklamada, "Batı saldırısının Suriye ordusunun militanlarla savaşta kararlılığını hiçbir şekilde etkilemeyeceği" belirtildi; "Suriye ordusunun ülkenin her köşesinde güvenlik ve istikrarı sağlamaya kararlı olduğu" vurgusu yapıldı.

Reuters, Şam'da protesto gösterisi düzenleyen Suriyelilerin fotoğraflarını geçti.

İSRAİL: iRAN'A SİNYAL

08.06: İsrailli bakan Yoav Gallant, saldırının İran'a güçlü bir sinyal olduğunu söyledi.

İRAN: SONUÇLARINDAN ABD VE MÜTTEFİKLERİ SORUMLU

07.39: İran Dışiişleri Bakanlığı, 'saldırının açık bir uluslararası hukuk ihlali olduğunu ve Suriye'nin egemenliğini ihlal ettiğini' belirten bir açıklama yayınladı.

İran, saldırıyı güçlü bir biçimde kınadıklarını açıkladı; 'saldırının sonuçlarından ABD ve mütetfiklerinin sorumlu olduğunu' belirtti.

RUSYA'DAN İLK AÇIKLAMA

05.53: Rus Dışişleri'nden açıklama geldi: Suriye'nin başkenti, ülkenin tam da barışçıl bir gelecek için şansı olduğu bir zamanda vuruldu. Bunda Batı medyasının da sorumluluğu var.

Rusya Savunma Bakanlığı ise atılan füzelerin hiçbirinin Rus hava savunma sistemlerinin Tartus ve Hmeymim'i koruduğu bölgeyi hedef almadığını söyledi.

05.53: Rusya'nın ABD Büyükelçisi Antonov "Bu tür adımlar sonuçsuz kalmayacak" dedi. Antonov, Trump'ın kimyasal saldırıdan Rusya'yı da sorumlu tuttuğu yönündeki açıklamasına 'kabul edilemez' dedi.

ŞAM: ULUSLARARASI HUKUKUN İHLALİ

05.28: Suriye Devlet televizyonundan yapılan açıklamada "Üçlü saldırganlık uluslararası hukukun açık bir ihlali" denildi, 'saldırının başarısız olacağı ve Suriye'deki terörist maşaları kurtaramayacağı' belirtildi.

ESAD YANLISI YETKİLİ: BİTTİYSE SINIRLI SALDIRI...

05.12: Reuters'a konuşan Esad yanlısı yetkili, "Eğer saldırılar bittiyse, bunu sınırlı bir müdahale olarak göreceklerini' söyledi.

ABD GENELKURMAY BAŞKANI: ŞU AN İÇİN BİTTİ, RUSYA'YA HEDEFLERİ SÖYLEMEDİK.

05.04: ABD Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford, hedeflere dair bilgi verdi. 'Suriye yönetiminin kimyasal silah programıyla doğrudan ilişkili yerlerin hedef alındığını' belirten Dunford, ilk olarak bir kimyasal silah araştırma tesisinin vurulduğunu, diğer hedeflerden birinin kimyasal silah depolama tesisi olduğunu söyledi. Dunford, saatler 05.11'i gösterdiğinde bu hava saldırısı dalgasının son bulduğunu ilan etti.

Dunford, Suriye yönetiminin hava savunma sistemlerinin yanıt verdiğinden haberdar olmadığını, hedefleri Rusya'ya önceden bildirmediklerini belirtti.

ABD SAVUNMA BAKANI: TEK SEFERLİK

05.02: ABD Savunma Bakanı James Mattis'ten açıklama... Mattis hava saldırılarının 'Suriye hükümetini hedef aldığını' söyledi; sivil ölümlerden kaçınmaya çalıştıklarını belirtti. Mattis, "Saldırılar tek seferlik ve Esad'a güçlü bir sinyal göndermeyi amaçlıyor" dedi. Mattis şu an için ek saldırı planlanmadığını söyledi.

'13 FÜZE DÜŞÜRÜLDÜ'

05.02: Suriye devlet televizyonu, 13 füzenin hava savunma sistemleri tarafından düşürüldüğünü duyurdu.

'SURİYE YÖNETİMİ BU TESİSLERİ BOŞALTMIŞTI'

04.46: Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, Şam yönetiminin vurulan askeri tesisleri ve havalimanlarını bu hafta başında boşalttığını açıkladı.

Reuters'a konuşan üst düzey bir Esad yanlısı yetkili de, vurulan üsleri Rusya'nın uyarısıyla boşalttıklarını söyledi.

İNGİLTERE HANGİ SİLAHLARI KULLANDI?

04.40: İngiltere Savunma Bakanlığı, nerelerin hangi silahlarla vurulduğunu açıkladı. Buna göre, saldırıya İngiltere'ye ait dört adet RAF Tornado jeti katıldı; Humusun'un 24 kilometre batısında, Suriye yönetiminin kimyasal silahla ilgili maddeleri tuttuğu iddia edilen bir askeri tesise shadow füzeleri atıldı.

FRANSA DA AÇIKLADI

04.27: Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da saldırıya katıldıklarını açıkladı.

'BİRDEN FAZLA HEDEF VURULDU'

04.19: Reuters'a konuşan bir Amerikalı yetkili, Suriye'den birden fazla hedefin vurulduğunu, Tomahawk füzelerinin kullanıldığını söyledi.

04.19: Suriye devlet televizyonu, ordunun hava saldırılarına füze savunma sistemleriyle yanıt verdiğini duyurdu.

İNGİLTERE'DEN İLK AÇIKLAMA: REJİM DEĞİŞİKLİĞİ DEĞİL

04.16: İngiltere Başbakanı Theresa May, İngiliz Silahlı Kuvvetleri'ne 'koordineli ve hedefli saldırı emri verdiğini', amaçlarının 'Suriye rejiminin kimyasal silah kapasitesini azaltmak olduğunu' açıkladı. May, düzenledikleri saldırının iç savaşa müdahale veya rejim değişikliği amacı taşımadığını söyledi; saldırının 'gerilimi tırmandırmayacak türden, sınırlı bir adım' olduğunu savundu. May, "Kimyasal silahların kullanılmasının normalleşmesine izin veremeyiz" dedi.

İLK SALDIRI 4.10'DA

04.10: Trump'ın televizyondan yayımlanan konuşmasının bitmesiyle eş zamanlı olarak Şam'dan patlama sesleri gelmeye başladı. Görgü tanıkalrı, kentin doğusundan duman yükseldiğini duyurdu.

TRUMP İLAN ETTİ

04.02: Trump, Suriye'deki 'kimyasal silah tesislerine hedefli saldırı emri verdiğini' ilan etti. ABD Başkanı, saldırıya İngiltere ve Fransa'nın da katıldığını söyledi; Duma'daki kimyasal saldırı için Beşar Esad yönetimini suçlayarak "Bunlar bir canavarın işlediği suçlar" dedi. Trump, düzenledikleri saldırının 'Rusya'nın kimyasal silah kullanımını önleyememesinin doğrudan bir sonucu' olduğu belirtti.

ABD Başkanı, ABD'nin Suriye'de kalıcı bir varlık amacının olmadığını da söyledi.

03.52: Trump yönetimine yakın Fox News'a konuşan Amerikalı bir yetkili, 'ABD'nin Suriye'yi vurmaya karar verdiğini' söyledi.

03.41: New York Times, Trump'ın kısa süre içinde Suriye konusunda açıklama yapacağını duyurdu.

3.36: Saldırının ilk sinyali, ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence'in Peru ziyaretindeki programını iptal etmesiyle geldi. Pence aniden oteline dönfü.