Riyad Kanada'yla ilişkilerini dondurdu
Ortadoğu’nun en büyük ikinci silah ihracatçısı Kanada ile bölgenin bir numaralı ithalatçısı Suudi Arabistan arasında iki haftadır süren gerilim, Suudi Arabistan’ın Kanada Büyükelçisini ülkeden kovmasıyla yeni bir boyut kazandı. Ortadoğu’nun ABD’nin ardından ikinci büyük silah tedarikçisi Kanada ile Suudi Arabistan arasındaki krizin ekonomiye de yansımaları olacak.
ANKARA - Suudi Arabistan ile Kanada arasında iki haftadan bu yana süren gerilim, Suudi Arabistan’ın Riyad’da bulunan Kanada Büyükelçisi Dennis Horak'ın istenmeyen kişi (personanongrata) ilan etmesiyle diplomatik krize dönüştü. Krallık, Ottowa’da bulunan elçisini de istişare için geri çağırdı.
Suudi Arabistan ile Kanada arasında gerilim nasıl başladı? Aralarında Suudi muhalif yazar Raif Bedevi’nin kız kardeşi Semer Bedevi’nin de bulunduğu insan hakları aktivistleri Suudi Arabistan’ın insan hakları ihlallerini protesto etti ve gözaltına alındı. Kanada’daki insan hakları örgütleriyle yakın ilişkisi bilinen Bedevi’nin gözaltı kararının ardından Kanada Dışişleri Bakanı Chrystia Freeland Twitter hesabından "Raif Bedevi'nin kız kardeşi Semer Bedevi'nin Suudi Arabistan’da gözaltına alındığını öğrenmekten derin endişe duydum. Kanada, bu zor zamanda Bedevi ailesiyle birlikte duruyor ve hem Raif hem de Semer Bedevi'nin derhal serbest bırakılmasını şiddetle desteklemeye devam ediyoruz” dedi. Ardından Kanada Dışişleri Bakanlığı 3 Ağustos’ta Semer Bedevi'nin de dahil olduğu Suudi Arabistan'daki sivil toplum ve kadın hakları aktivistlerinin tutuklanmasından ciddi kaygı duyduğunu ifade ederek “Suudi yetkilileri, onları ve diğer barışçıl insan hakları aktivistlerini derhal serbest bırakmaya çağırıyoruz” açıklamasını yaptı.
RİYAD: İÇİŞLERİMİZE KARIŞAMAZSINIZ
Kanada’dan art arada gelen sert açıklamalar karşısında Suudi Arabistan gerilimin dozunu yükselten adımlar atmaya başladı. Suudi Arabistan resmi haber ajansı SPA’dan yapılan açıklamada “Kanada'nın tutumu Suudi Arabistan Krallığı'nın iç işlerine açık ve bariz bir müdahaledir ve en temel uluslararası normlara ve devletler arasındaki ilişkileri yöneten tüm yasalara aykırıdır” ifadeleri kullanıldı. Kanada'nın açıklamasındaki 'hemen serbest bırakmak' ifadesinin, devletler arasındaki ilişkilerde çok talihsiz, kabul edilemez ve kınanmayı gerektiren bir ifade olduğunun ve bunun kabul edilemeyeceğinin altı çizildi. Açıklamadan kısa bir süre sonra Kanada’nın Riyad Büyükelçisi Dennis Horak'ın ülkeyi terk etmesi istendi. Krallık, Ottowa Büyükelçisi Nayif bin Bender es-Sediri de istişare için ülkeye geri çağırdı.
KANADA: RİYAD'IN İKİNCİ SİLAH DEPOSU
Riyad’ın Ottowa’ya dönük tepkisi ve adımları diplomasi alanıyla sınırlı kalmadı. Suudi Arabistan, Kanada ile olan yatırım ve ticari ilişkilerini askıya aldığını ilan etti. Peki Kanada için Suudi Arabistan ticareti neden önemli?
Ortadoğu silah ticareti açısından dünyadaki en önemli bölgelerinden birisi. Bölgenin küresel silah alımındaki payı yüzde 32. Bölgenin en büyük silah ihracatçısının ABD olduğu biliniyor ancak ikinci tedarikçi ülke de Kanada. Ottowa, 2016’dan bu yana bölgenin en büyük ikinci silah satıcısı. Ağustos 2017’de Riyad ile Ottowa arasında 15 milyar dolarlık silah anlaşması imzalanmıştı. Son beş yılda silah ithalatı yüzde 225 artan Suudi Arabistan bölgenin silah deposu. Dolayısıyla hiçbir ithalatçının kaybetmek istemediği bir pazar.
Kanada’nın Suudi Arabistan’a silah ticaretinin en açık biçimde etkilediği bölgelerin başında Yemen geliyor. 2015’ten bu yana Suudi Arabistan ve müttefikleri Yemen’de İran ile örtük bir savaş yürütüyor. Suudi Arabistan’ın burada yürüttüğü savaşın silahlarının bir kısmı Kanada’dan ithal ediliyor. Son olarak Nisan 2018’de Krallık Nisan 2018’de Kanada’dan 284 milyon dolarlık silah almış ve bu silahlar Yemen’de koalisyon güçlerince kullanılmıştı.
Suudi Arabistan’ın son hamleleri geleceğe yayılması beklenen silah ticaretini askıya aldı. Bu durum Kanada açısından önemli bir maddi kayıp olarak görülüyor.