Dünyanın en büyük ve en yaşlı bitkisi Avustralya'da

DUVAR - Avustralya’daki Big Banana bölgesinden geçip Big Pineapple bölgesine vardığınızda, dünyadaki en büyük ve bilinen en eski canlı bitkinin keşfedildiği yere ulaşırsınız.

Posidonia australis, Batı Avustralya’daki Shark Bay’de keşfedilen çok yaşlı ve inanılmaz düzeyde dirençli bir deniz otu. O, en az 4.500 yaşında ve 180 km’lik sığ okyanus tabanına yayılıyor.

Avustralyalı araştırmacılar, Shark Bay’daki deniz çayırlarının genetik çeşitliliğini incelerken, bu çayırların aslında aynı bireye ait tek bir bitki ya da ‘klon’ olduğunu keşfettiler. Heyecan yaratan bulgu, Proceeding of the Royal Society B adlı dergide yayınlandı.

Batı Avustralya Üniversitesi’nden (UWA) kıdemli yazar Dr. Elizabeth Sinclair, “Bize sıkça deniz çayırlarında kaç farklı bitki [türünün] büyüdüğü soruluyor ve bu kez buna yanıt vermek amacıyla genetik araçlara başvurduk” diyor.

Araştırma ekibi, UNESCO Dünya Mirası Alanı olan Shark Bay’deki deniz otu sürgünlerinden örnekler aldı ve 18 bin genetik işaretleyici kullanarak bir ‘parmak izi’ yarattılar.

UWA’dan araştırma başyazarı Jane Edgeloe, “Ulaştığımız yanıt bizi çok şaşırttı; o tek bir canlıydı” diyor. “Bu durum, Shark Bay’deki tek bir bitkinin 180 km’den daha geniş alana yayılmış olması nedeniyle, onu dünyada bilinen en büyük bitki haline getirdi.”

P. australis poliploidi’dir [çok kromozomludur], yani tam bir kromozom dizisine sahiptir. Bu durum, bitkilerde olduğu gibi kimi bazı balıklarda, amfibilerde ve sülüklerde de yaygın biçimde görülür. Bunun yanı sıra, Posidonia, yatay rizomların (yeraltı bitki saplarının) uzaması sayesinde vejetatif büyüme yoluyla elde edilen klonlama aracılığıyla çoğalma becerisine de sahip.

Edgeloe, “Var olan 200 kilometre karelik deniz otu çayırları, tek bir kolonize edici fideden yayılmış gibi görünüyor” diyor.

Sinclair, “Poliploidi aracılığıyla tüm genom çoğaltması -kromozom sayısının iki katına çıkarılması-, diploid ‘ana’ bitkiler melezleştiğinde gerçekleşir” diye ekliyor. “Yeni büyüyen fide, her zamanki gibi yüzde 50’yi paylaşmaktan ziyade, her bir ebeveynin genomunun yüzde 100’ünü barındırır.”

NEREDEYSE İLK MISIR PİRAMİDİYLE YAŞIT

Araştırmacılar, bu Poliploid bireyin yaşını hesaplamak için Shark Bay’deki P. australis çayırlarının toplam tahmini (yaklaşık 200 kilometrekare) alanını kullandılar ve bunu, yıllık köksap uzamasını gösteren temkinli bir değere (yılda 15 cm ilâ 35 cm) böldüler; ulaştıkları sonuç 4500 yıl oldu.

Sinclair, “Poliploid bitkiler çoğu zaman aşırı çevre koşulları barındıran yerlerde yaşarlar, genellikle kısırdırlar ama kendi hallerine bırakılırlarsa büyümeye devam edebilirler ve bu dev deniz otu da işte bunu yaptı” diyor.

Poliploidi ve klonlama becerilerinin birleşimi, deniz otunun ekolojik bağlamda farklı habitatlar [yaşam alanları] arasında geniş bir coğrafi alanı kaplamasına imkân tanırken, araştırmacılar bu denli başarılı olmasına şaşırıyorlar.