Dünyaya yayılan protesto: 3 soruda İran'da ne oldu?
İran'da 'kıyafet kurallarına' uymadığı gerekçesiyle gözaltında gördüğü şiddet sonrası hayatını kaybeden Mahsa Amini'nin ölümü sonrası İran'da yüzlerce kişi gözaltına alındı, eylemleri dünyaya yayıldı.
DUVAR - İran'da kadınlar 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin İslami kurallara 'uygun şekilde başını kapatmadığı' gerekçesiyle darp edilerek öldürülmesi ülke genelinde protesto ediyor. Kadınların protesto eylemi dünyaya yayıldı.
NE OLDU?
22 yaşındaki Mahsa Amini, İran'ın başkenti Tahran'ı ziyaret ederken 16 Eylül'de 'Ahlak polisi' tarafından zorla araca bindirildi. Gerekçe ise ülkede 1979 yılından beri uygulanan zorunlu örtünme kurallarının ihlali idi. Amini, Vozara Gözaltı Merkezi'ne götürüldü ve burada öldü.
Emniyet ise yaptığı açıklamada Amini'nin işkence sonucu öldürülmediğini iddia etti. Emniyete göre Amini sandalyeden düştü ve komaya girdi. Polis, Amini'nin kalp yetmezliğinden ötürü yaşamını yitirdiğini dile getirirken, Amini'nin ailesi ise kızlarının herhangi bir sağlık sorunu olmadığını söyledi.
Olayın ardından halk, birçok şehirde sokaklara çıktı, protestolar düzenledi.
KİM, NE DEDİ?
Resmi devlet televizyonunda yer alan açıklamalara göre protestolarda ölenlerin sayısı 17'ye yükseldi; ölenler arasında üç güvenlik görevlisinin de olduğu bildirildi. Ayrıca polis, protesto eylemlerine katılanların evlerini basarak ve şiddet kullanarak protesto eylemlerini bastırmaya çalışıyor.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, bir kişinin polis gözetimindeyken ölümünün soruşturulması gerektiğini söyledi. Protestoların ülke geneline yayılmasının ardından gelen bu açıklama, Reisi’nin “Amini’nin ölümünün ardından başlayan olaylar için Batı’nın ikiyüzlülüğünü suçlaması”yla devam etti. Birleşmiş Milletler Genel Kurul toplantıları için New York’ta olan Reisi, geç kadının şiddet görmediğine dair iddiaları tekrar etti ve protestolara katılanları “yaptıklarının kabul edilemez olduğunu” söyleyerek uyardı.
Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney, 1980-88 İran-Irak savaşını anmak için Çarşamba günü yaptığı konuşmada, su kıtlığı nedeniyle geçen yıl sokak çatışmalarından bu yana İran'da düzenlenen en büyük protestolardan bahsetmedi.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu ise Amini'nin ölümüyle ilgili kaygılarını ve yetkililerin protestoları bastırma çabalarından duyduğu endişeleri dile getirdi.
İstanbul'daki İranlılar da İstiklal Caddesi'nde yürüyüş yapmak istedi ancak polis yürüyüşe izin vermedi. Olaylar sırasında İstanbul Emniyetine bağlı ekipler, en az 5 kişiyi gözaltına aldı. HDP'nin cezaevinde tutulan eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, HDP Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanı Selçuk Mızraklı da saçlarını kazıtarak İranlı kadınların protestolarına destek verdi. Öte yandan Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu da protestolara destek açıklaması yaptı.
PROTESTOCULAR NE TALEP EDİYOR?
Protestocular, 9 yaşından itibaren bütün kız çocuklarına ve kadınlara baş örtüsü takma zorunluluğu getiren yasaların değiştirilmesini talep ediyor. İran'da 1979 yılında gerçekleşen İslami Devrim'den bu yana yürürlükte olan zorunlu örtünme yasaları, kadınların siyah çarşaf giymesini zorunlu kılıyordu. Yıllar içinde ülkede kadınlar bu kuralın sınırlarını genişlettiler. İran'daki en yaygın örtünme şekli, Amini'nin de gözaltına alındığı sırada yaptığı gibi, gevşek bir şal sarmaya dönüştü.