Ekonomi Dünyası: 22 Ağustos dolar egemenliğinin sonunun başlangıcı mı olacak?

Kavurucu temmuz sıcağıyla boğuştuğumuz bu günlerde Türkiye, İsveç'in NATO üyeliğini onaylayarak yönünü yeniden Batı'ya çevirmiş gibi görünürken, güney yarıküre ilginç gelişmelere gebe... (Zirvenin ardından ABD’li tanınmış gazeteci Seymour Hersh, İsveç'e NATO vetosunu kaldırması karşılığında ABD'nin Türkiye'ye "11 ila 13 milyar dolar arasında bir IMF kredisi” sözü verdiğini iddia etti.)

Bu gelişmelerin en önemlisi BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) ülkelerinin altına dayalı yeni bir para birimi hazırlığında olması ve bu konudaki resmi açıklamanın 22-24 Ağustos'ta Güney Afrika'nın Johannesburg kentindeki zirvede yapılacağı beklentisi...

DOLARA DAYALI SİSTEMİN ÇÖKÜŞÜNÜN BAŞLANGICI OLABİLİR

Belki de ABD Doları'na dayalı sistemin çöküşünün başlangıcı sayılacak bir gelişme olabilir bu... Nitekim kimi saygın Amerikalı ekonomi yazarları, yatırım bankacıları bu yönde görüş açıklıyorlar.

Kitapları Türkçede de yayımlanan eski yatırım bankacısı, avukat ve CIA, Pentagon gibi kuruluşlara danışmanlık yapmış olan James Rickards, 22 Ağustos'un ABD Doları'nın rezerv para ve değişim aracı statüsünün resmen çökeceği gün olacağını savunuyor.

‘Kur Savaşları’nın yanı sıra çok satan altı ekonomi kitabının yazarı olan ve onlarca yıllık yatırım bankacılığı deneyimine sahip James Rickards, Haziran ayında Daily Reckoning adlı ekonomi sitesinde yer alan yazısında, BRICS Liderler Zirvesi'ne atıfta bulunarak, "22 Ağustos'ta uluslararası finansta 1971'den bu yana en önemli gelişme açıklanacak" diye yazdı.

SON 52 YILIN EN BÜYÜK PARASAL ŞOKU MU GELİYOR?

Rickards "52 Yılın En Büyük Parasal Şoku" başlıklı yazısında, dünyanın bu jeopolitik şok dalgasına hazırlıksız olduğunu belirterek, "Yeni BRICS para biriminin altına bağlı olması muhtemel görünüyor. Oyunu BRICS üyeleri Rusya ve Çin'in güçlü yönlerine göre oynuyorlar. Bu ülkeler dünyanın en büyük iki altın üreticisidir ve en büyük altın rezervine sahip 100 ülke arasında sırasıyla altıncı ve yedinci sırada yer alıyorlar" dedi.

Rickards, 8 Temmuz'daki tweet mesajında ise, ABD Başkanı Joe Biden'ın artık dünya çapında tarihi bir figür olduğunu belirterek, "Doları yok etti, kolay bir iş değil. BRICS'in altına bağlı para biriminin, aşamalı olarak uygulanmak üzere 22 Ağustos'ta sunumu yapılacak. Şanghay İşbirliği Örgütü, BRICS ile birleşecek; diğerleri da katılacak. Dolar hala önemini koruyacak ama marjinal olacak. İyi iş, Joe" diye devam etti.

‘ZENGİN BABA, YOKSUL BABA’NIN YAZARI KİYOSAKİ: DOLAR ÖLECEK, ALTIN, GÜMÜŞ VE BITCOIN ALIN

Sadece Rickards değil bir başka finans uzmanı ve yazar Robert Kiyosaki de aynı görüşte... 109'dan fazla ülkede 32 milyon satan bir başka ekonomi kitabı ‘Zengin Baba Yoksul Baba’nın yazarı, kişisel finans danışmanı ve finans eğitmeni Robert Kiyosaki, BRICS ülkelerinin altına dayalı bir para birimi başlatmasıyla ABD Doları'nın öleceği konusunda uyarıda bulundu.

Kiyosaki, 11 Temmuz günü attığı bir tweet'te, BRICS ülkelerinin Ağustos'taki zirvede altına dayalı bir para birimi ilan etmelerini beklediğini ve bu nedenle doların öleceğini ve trilyonlarca doların ABD'ye geri döneceğini tahmin etti. Ünlü yazar, yatırımcılara tavsiye olarak altın, gümüş ve bitcoin almaları gerektiğini vurguladı ve enflasyonun tavan yapacağını da sözlerine ekledi.

YENİ PARA BİRİMİ HAKKINDA RESMİ BİR AÇIKLAMA HENÜZ YOK

Yeni BRICS para birimine ilişkin beklenti, Rus haber kuruluşu RT'nin BRICS bloğunun altına dayalı bir para birimini uygulamaya hazırlandığını belirten bir haberinin ardından arttı. Resmi duyurunun 22-24 Ağustos'ta yapılması planlanan liderler zirvesinde yapılması bekleniyor.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise, 25 Ocak’ta yaptığı açıklamada, Ağustos zirvesinde ortak bir para birimi kurulması konusunun ele alınacağını söylemişti.

Ancak, hiçbir BRICS yetkilisinin halen yeni para birimi ile ilgili bir açıklama yapmadığını da belirtmek gerekiyor. Kimi yorumcular ise, BRICS zirvesinde üye ülkelerin ortak bir ticaret para birimi oluşturulmasını tartışacağını ancak bu fikrin uygulanmasıyla ilgili somut bir adım atılmasının beklenmediğini savunuyor.

DOLARSIZLAŞMA YAYGINLAŞIYOR, MERKEZ BANKALARI ALTINA YÜKLENİYOR

Bu gelişmeyle küresel ekonomide iyice gündemde olan dolarsızlaşma eğilimi gerçekten yeni bir ivme kazanabilir. Dolardan kaçışın hız kazandığı hepimizin malumu...

Hindistan 18 ülkeyle kendi para birimi Rupi üzerinden ticaret yapıyor. Çin, Suudi Arabistan’dan petrol ithalatını yuan ile gerçekleştiriyor. Daha büyük hacimlisi ise; BRICS'in iki katılımcısı, iki dev ekonomi Çin ve Brezilya ulusal para birimleriyle ticaret yapmaya başladılar. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 150 milyar dolar.

Ayrıca, son yıllarda merkez bankaları, rezervlerini dolardan uzaklaştırmak için tarihi bir hızda altın alıyorlar. Bu nedenle altına dayalı bir para birimi, bu süreçteki bir sonraki evrim diyebiliriz.

Altın destekli BRICS para birimi altın fiyatlarına önemli destek sağlayacaktır. Altın fiyatları geçen hafta, ABD’de enflasyonun düştüğü verisinin etkisiyle ons başına 32 dolarlık artışla 1.964 dolara çıkarken, ABD doları son 15 ayın en düşük seviyesine indi. Bazı uzmanlar ise gelişmelerin altına etkisinin piyasada hissedilmesinin zaman alacağını düşünüyor. Ancak, altının onsunun 5 bin dolara gümüşün 500 dolara çıkacağını savunanlar var.

Dünya Altın Konseyi'nin verilerine göre, 2022 yılında ve bu yılın ilk çeyreğinde en çok altın satın alan iki ülke Türkiye ve Çin oldu. Söz konusu 15 ayda Türkiye 177.8 ton, Çin ise 120 ton altın satın aldılar. Son 5 yılda en çok altını 460 ton ile Rusya aldı. Rusya'nın ardından 340 ton ile Türkiye geliyor. Çin 238, Hindistan 161, Kazakistan 127 tonla ilk beş sırada bulunuyor.

MERKEZ BANKALARI LONDRA’DAKİ ALTINLARINI KENDİ ÜLKELERİNE TRANSFER EDİYOR

Ukrayna'nın işgalinden sonra Batı'nın Rusya'ya uyguladığı yaptırımları göz önünde bulunduran birçok merkez bankası da altınlarını korumak için ülkesine getiriyor. Birçok merkez bankası ve devlet varlık fonu, altın rezervlerini Londra ve diğer Batılı ülkelerdeki denizaşırı kasalarda tutuyor ancak yaptırımlar ve güvenlikle ilgili endişeler nedeniyle, "benim altınım benim evimde olsun" düşüncesiyle ülkelerine transfer ediyor.

Invesco adlı yatırım yönetim şirketinin anketine göre, merkez bankalarının "önemli bir bölümü" ABD ve diğer Batılı ülkelerin Rusya'nın 650 milyar dolarlık altın ve döviz rezervlerinin yaklaşık yarısını dondurmasına ilişkin endişelerini dile getirdi ve ankete katılan bankaların yüzde 68'i altın rezervlerini ülke sınırları içinde tuttuklarını söyledi. Bu durum 2020'den bu yana yüzde 50'den fazla artış gösterdi.

YENİ ÜYELERLE DAHA DA BÜYÜYECEK BRICS, DÜNYA EKONOMİSİNİN DÖRTTE BİRİNİ TEMSİL EDİYOR

BRICS, bu haliyle bile Batı dünyası için ölümcül bir tehdit...

BRICS üyesi ülkeler Dünya nüfusunun yüzde 42'sini temsil ederken, küresel gayrisafi yurtiçi hasıladan (GSYİH) yüzde 26, küresel ihracattan ise yüzde 18 pay alıyorlar. BRICS'in toplam GSYİH'sı G7 ülkelerinin toplamından daha fazla.

Satın alma gücü paritesine göre ise, dünya ekonomisinin yüzde 31.5'i... İran ve Arjantin'in de eklenmesiyle bu yüzde 33'e yükselecek.  Bu çok büyük bir potansiyel ve çoğu uzmanın dediği gibi; bir rezerv para birimi çıkarmak için kesinlikle yeterli.

BRICS'e katılmak isteyen çok sayıda ülke var. Cezayir, Arjantin, İran ve Mısır katılmak için resmi başvuruda bulundu. Üyeliği düşünen ülkeler arasında; Afganistan, BAE, Bahreyn, Bangladeş, Belarus, Endonezya, Kazakistan, Meksika, Nikaragua, Nijerya, Pakistan, Senegal, Sudan, Suudi Arabistan, Tayland, Tunus, Uruguay, Venezuela ve Zimbabve var.

POTANSİYEL ÇOK BÜYÜK; RİCKARDS İLE KİYASOKİ HAKLI GALİBA…

Ayrıca, BRICS'in bankası da var: Yeni Kalkınma Bankası (New Development Bank) 2015'te kuruldu. Beş kurucu ülkede 96'dan fazla projede 33 milyar dolar kredi sağladı.

Bangladeş, Mısır, BAE ve Uruguay bu bankaya 2021'de katıldı. 30'dan fazla ülkenin de bu bankaya katılma başvurusu var. Hem BRICS'e hem de bankaya ekonomisi güçlü bazı ülkelerin Ağustos zirvesinde resmi katılımının gerçekleşeceği ve bu anlamda bir gövde gösterisinin söz konusu olacağı belirtiliyor.

Ülkeler arasındaki sinerji potansiyeli de çok büyük. Şu anda küresel petrol üretiminin yüzde 26'sını ve çelik yapımında kullanılan demir cevheri üretiminin yüzde 50'sini üretiyorlar. Küresel mısır üretiminin yüzde 40'ını ve buğday üretiminin yüzde 46'sını yapıyorlar.

Bunların hepsinin yeni rezerv para birimiyle alınıp satıldığını düşünün; Rickards ile Kiyasoki haklı galiba…

TÜRKİYE, GRİ LİSTEDEN ÇIKMAK İÇİN UĞRAŞIYOR

Peki bu arada Türkiye ne yapıyor? Kara para aklama ve terörizmin finansmanı konusunda yükümlülüklerini yerine getirmediği gerekçesiyle, Ekim 2021'de Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından alındığı "gri listeden" çıkmak için eksiklerini gidermeye çalışıyor.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, FATF tarafından belirlenen 7 eksiklikten 5'inin giderildiğini, kalan 2 eksiklikle ilgili çalışmaların sürdüğünü söyledi. Şimşek, gri listede yer almanın sermaye akışının azalmasına ve sendikasyon kredilerinde maliyet artışına neden olduğunu söyledi.

Gri listede Türkiye ile birlikte yer alan ülkelere bakalım: Arnavutluk, Barbados, Burkina Faso, Kamboçya, Cayman Adaları, Haiti, Jamaika, Ürdün, Mali, Malta, Fas, Myanmar, Nikaragua, Pakistan, Panama, Filipinler, Senegal, Güney Sudan, Suriye, Uganda, Yemen ve Zimbabwe.

Türkiye’nin çok acil paraya ihtiyacı var, onun için bu gri listeden çıkmaya çalışılıyor. Seymour Hersh'in IMF'den 13 milyar dolar kredi iddiasını da hatırlayın. 

YABANCI SERMAYE ÇEKEMİYORUZ, 27’İNCİ SIRADAYIZ

Bu tür listelerde yer almanın Türkiye'ye giren yabancı kaynak miktarını etkilediği bir gerçek. Sözü belki de dış kaynakların en verimlisi olan doğrudan yabancı yatırımlara getireceğim. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), 2023 Dünya Yatırım Raporu’nu yayımladı.

Küresel olarak 2022’de yabancı doğrudan yatırımlar, 2021’deki sıçramanın ardından yüzde 12 azalarak 1.3 trilyon dolar oldu.

Rapora göre, Türkiye 2022'de yine en fazla doğrudan yabancı yatırım çeken 20 ülke arasında yer alamadı, çektiği 12.9 milyar dolar yabancı yatırımla 27’inci sırada yer aldı. Toplam yatırımların sadece yüzde 1’i…

Türkiye, Malezya, Vietnam, Arjantin, Kolombiya'nın gerisinde kalırken, Singapur 141, Hindistan 49, İsrail 28, BAE 23 milyar dolar yabancı yatırım girişiyle dikkat çekti.

Sermaye ürkektir, güvenli ortamları sever. Adalette de ekonomide de… Kara para konusunda bile kuşkulu ülkeler arasındaysan bu kadar olur.

DÜŞEN ENFLASYON WALL STREET’E MORAL VERDİ

ABD ekonomisinde durumlar iyi gibi... 12 aydır art arda gerileyen enflasyon son 27 ayın en düşük seviyesine indi. Haziran ayında tüketici enflasyonu yüzde 3'e, üretici enflasyonu da yüzde 0.1'e düştü. Tüketici enflasyonu geçen yıl Haziran ayında yüzde 9.1'di. Düşen enflasyon, güçlü istihdam ve yükselişteki borsalar sayesinde tüketicinin ekonomiye olan güveni de Eylül 2021'den bu yana en yüksek seviyesine çıktı.

Enflasyondaki düşüşün ardından ABD Merkez Bankası'nın (FED) bu ay yapacağı toplantıda politika faizini 25 baz puan daha artırarak yüzde 5-5.25 aralığına çıkarması, yılın kalan bölümünde faiz artışına gitmemesi bekleniyor.

ALTIN VE GÜMÜŞ SIÇRADI, GÜMÜŞ YILBAŞINDAN BERİ YÜZDE 38 KAZANDIRDI

İşte bu nedenlerle geçen hafta altın ve gümüş fiyatları sıçrama yaptı. Altının onsu 1.964, gümüşün onsu 25 dolara çıktı. Yılbaşından bu yana gümüş yüzde 38, altın yüzde 15 arttı.

Wall Street'te ise keyifler gayet yerinde, 17 Mart'tan bu yana en iyi hafta geride kaldı. Dow Jones endeksi haftayı yüzde 1.8, S&P 500 yüzde 2.4 ve Nasdaq yüzde 3.7 yükselişle kapadı. S&P 500 endeksi yılbaşından beri yüzde 17.5 arttı. Borsayı yukarı çeken teknoloji şirketlerinin performansı ise müthiş. Yılbaşından bu yana NVDIA yüzde 215, Meta yüzde 160, Tesla yüzde 126 arttı.

Bir ara paragraf verelim. Bu iyimser havaya aldanmayalım. ABD ekonomisi bir borç bombasının üzerinde... Ulusal borcu 31.4 trilyon dolar. Borçların GSYİH’ya oranı 2000’de yüzde 58 iken, şimdi yüzde 123’e çıktı. Borcun faizi 852 milyar dolar. Bir Türkiye ekonomisi…

MERKEZ BANKASI FAİZ KARARINI AÇIKLAYACAK, BEKLENTİ 5 PUAN…

Bu hafta gündem yoğun... En önemlisi Perşembe günü Merkez Bankası'nın vereceği faiz kararı. TCMB'nin politika faiz oranını 500 baz puan artırarak yüzde 20'ye yükseltmesi bekleniyor. Geçen hafta Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi yüzde 4 artışla 6.437 puana yükselerek tarihi bir rekor kırdı.

Bu hafta ABD'de Bank of America, Morgan Stanley, Goldman Sachs, IBM, Netflix, Tesla ve Johnson & Johnson gibi çok önemli şirketlerin ikinci çeyrek bilançoları açıklanacak. Bilançolar Wall Street'in yönünü tayin edecek. Ayrıca sanayi üretimi, perakende satışlar, konut satışları ve haftalık işsizlik başvuruları gibi veriler de izlenecek.

Diğer yandan Avrupa'da gözler açıklanacak enflasyon verilerine ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde’ın açıklamalarına çevrildi. Lagarde'nin "faiz artışına devam" sinyali vermesi bekleniyor. Bu gelişmeler ışığında geçen hafta Euro, dolara karşı yüzde 2.4 değer kazanarak 1.10 dolar seviyesinden 1.1228 dolara çıktı. Bu, Kasım 2022’den bu yana en güçlü haftalık yükselişti.