Ekonomi Dünyası: Enerji krizindeki Avrupa yeniden kömüre dönerken, bu savaş kime yaradı?

Seçimler yaklaşıyor ya, adet olduğu üzere bir "doğalgaz müjdesi" geliyor bugün... Cumhurbaşkanı Erdoğan, Karadeniz'de keşfedilen doğalgazın ulusal sisteme bağlanmasıyla ilgili bir açıklama yapılacağını söyledi. Enerji Bakanı Fatih Dönmez de, "Önümüzdeki yılın ilk çeyreğinde yurdumuzun dört bir köşesinde Karadeniz gazı kullanılır hale gelecek" dedi.

Doğalgaz rezervlerinin artması, bunun ulusal gaz sistemine bağlanması tabii ki olumlu bir gelişme. Rusya'ya bağımlılığımızın, enerji ithalatının azalması çok önemli...

KARADENİZ’DEKİ REZERV TOPLAMI 540 MİLYAR METREKÜP

Ancak, bazı gerçekler var. Karadeniz'de bulduğumuz doğalgaz rezervlerinin toplamı 540 milyar metreküp olarak tahmin ediliyor. Karadeniz'den önceki rezervimiz sadece toplam 5 milyar metreküptü.

Dünyanın en büyük rezervi 38 trilyon metreküp ile Rusya'da. Onu; İran (32 trilyon m3), Katar (24.7 trilyon m3), Türkmenistan (19.5 trilyon m3) ve ABD (13 trilyon m3) izliyor.

Üretici ülkeler büyük rezervleri sisteme dahil etmeye devam ediyor. Örneğin Rusya, geçen hafta yaklaşık 1.8 trilyon metreküp rezerve sahip doğudaki en büyük doğal gaz sahası ‘Kovıtka’nın faaliyete girdiğini açıkladı.

Ayrıca, Rus doğalgazına bağımlılığı azaltmak isteyen birçok ülke yeni gaz rezervleri bulmak için veya mevcut sahaları geliştirmek için çabalıyor.

KARADENİZ REZERVİ, TÜRKİYE’NİN 9.5 YILLIK TÜKETİMİNE EŞİT

Dünyada en çok üretimi ise, 2021 yılı itibarıyla ABD (934 milyar m3), Rusya (702 milyar m3), İran (257 milyar m3) yaptı.

Türkiye geçen yıl 57.3 milyar m3 doğal gaz tüketti ve bunun tamamı ithal edildi (Rusya'nın payı yüzde 45). Karadeniz rezervinin tamamını ulusal altyapıya dahil etsek 9.5 yılda tüketiriz. Yani gazda dışa bağımlı olmaya devam edeceğiz demektir.

Yalnız şu var; Türkiye doğal gazda gerçekten bir önemli merkez; topraklarından 7 doğal gaz boru hattı geçiyor, ikisi deniz olmak üzere 4 LNG tesisi var. Son olarak, arz güvenliği için kritik öneme sahip depolama tesislerinden Silivri Tesisi’nin kapasitesi, 3.2 milyar metreküpten 4.6 milyar metreküpe yükseldi. Bu miktar, Türkiye’nin yıllık tüketiminin yaklaşık yüzde 8’ine karşılık geliyor.

AVRUPA'NIN KRİZ KAYNAKLI ENERJİ FATURASI 1 TRİLYON DOLARA ULAŞTI

Hepimizin malumu; büyük bir enerji krizi yaşanıyor. Rusya doğalgazına bağımlı Avrupa ülkeleri zor bir kış geçiriyor.  Avrupa ülkelerinin doğal gaz depolama seviyesi şimdilik iyimser senaryolara yakın şekilde seyrediyor. Avrupa’da gaz fiyatları bu iyimserlik nedeniyle son 6 ayın en düşük seviyesine indi. Ancak, Rusya’nın Ukrayna üzerinden devam eden doğalgaz ve LNG tedariğini durdurması halen beklentiler dahilinde...

Avrupa'nın kriz kaynaklı enerji faturası 1 trilyon dolara ulaştı. Rusya'dan gelen Kuzey Akım boru hattı yaşanan patlamanın ardından büyük zarar gördü ve bu nedenle Avrupa’nın doğalgaz tedariğinde hızlı bir düzelme beklenmiyor.

2023’ün ilk aylarında Batı’nın enerji darboğazındaki direncinin test edileceğini öngörülüyor. Asıl endişe geçen yılın aksine kış biterken boşalacak depoları dolduracak Rus gazı olmayınca yaşanacaklar. Özellikle kış bittikten sonra Rusya’yla enerji savaşlarının şiddetlenerek devam edeceği tahmin ediliyor.

KÖMÜR TÜKETİMİ TÜM ZAMANLARIN EN YÜKSEK SEVİYESİNDE…

Bu noktada en büyük karbon emisyon kaynağı olan kömürü devreden çıkaran, enerji üretiminde kömürün payını ciddi biçimde düşüren gelişmiş ülkeler mecburen kömüre dönüş yaptı. Bu yıl küresel kömür tüketiminin 8 milyar tonu aşarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması bekleniyor. Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) Kömür 2022 raporuna göre, bu yıl küresel kömür kullanımı 2021'e göre yüzde 1.2 artacak.

Örneğin Almanya... 1990'da yüzde 57 olan elektrik üretiminde kömürün payını 2021'de yüzde 29'e düşürdü. Ancak, bu yıl enerji krizini daha fazla kömür kullanarak hafifletmeye çalışıyor. Elektrik üretiminde kömürün payı bu yıl yüzde 13.3 arttı. Bunun sonucunda, 15 Aralık itibarıyla elektrik üretiminde kömürün payı yüzde 40'a çıktı.

Ancak kömürü sıfırlamada hala iddialılar... 2025 itibarıyla Avrupa'nın kömür talebinin yeniden düşmeye başlayacağı tahmin ediliyor. Almanya'da ise, önceki hükümet tarafından 2038 olarak belirlenen kömürden çıkış 2030'a çekilmeye çalışılıyor.

ABD’NİN LNG İHRACATI 2 KATTAN DAHA ÇOK ARTTI

Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı savaştan en karlı çıkan ülke tabii ki ABD oldu. Avrupa'ya Rusya'dan boru hatları üzerinden gelen gaz kesintiye uğrarken, ABD'nin Avrupa Birliği'ne (AB) sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihracatı bu yıl 2 kattan fazla arttı.

Avrupa'nın hızla artan talebi sayesinde 2022 yılında dünyanın en büyük LNG ihracatçısı oldu. ABD’nin LNG sevkiyatlarının yaklaşık yüzde 70’i AB ve İngiltere’ye gidiyor. Özellikle, Fransa, İtalya ve İspanya’ya LNG ihracatı 3-4 kat arttı.

Ayrıca ABD, stratejik rezervlerinden 180 milyon varil ham petrolü piyasa fiyatının varil başına yaklaşık 20 dolar üzerinde satarak (ortalama 96.25 $/varil) yaklaşık 4 milyar dolar ilave para kazanmış durumda...

BU SAVAŞ KİME YARADI? CEVAP VERİYORUM…

Yine aklıma geldi. Kuzey Akımı boru hattını kim patlattı acaba? Bu konuda Ekim ayında bir yazı yazmıştım.  "Cui Bono?" yani "Kimin Yararına?" diye sormuştum.

Gerçekten bu savaş kimin yararına? Cevap veriyorum; sadece ABD petrol devlerinin değil, silah üreticilerinin de yararına...

ABD Kongresi, 16 Aralık'ta gelecek yıl için savunma bütçesinin yüzde 8 artışla 45 milyar dolar artmasını kabul etti. Bu Biden yönetiminin talep ettiğinden de fazla... 2023'te rekor bir rakam olan toplam 858 milyar doları silahlanmaya harcamayacak olan Pentagon (Savunma Bakanlığı), silah üreticilerine, özellikle Ukrayna'daki savaş ve stratejik tehdit Çin gibi nedenlerle ihaleler verip duracak.

Pentagon, satın alma harcamalarını yeni füzeler satın almak için (büyük bölümü Ukrayna savaşında Rusya'ya karşı kullanılacak) yüzde 55 ve Donanma'nın silah alımları için yüzde 47 artıracak.

RAYTHEON CEO’SU: 6 YILLIK STİNGER FÜZESİ STOKUNU 10 AYDA TÜKETTİK

Ülkenin, en çok ihale alan ve en büyük silah üreticisi olan Lockheed Martin, kısmen Ukrayna'da kullanılan stokları yeniden yerine koymak için Pentagon ile 950 milyon doların üzerinde füze siparişi için ön anlaşma yapmıştı. Raytheon Technologies ile de Ukrayna'ya yardım etmek için kullanılan silah yelpazesini genişletmek için 2 milyar dolarlık bir sözleşme imzalandı.

Raytheon'un CEO'su Gregory Hayes, o kadar memnun ki, "6 yıllık Stinger stokunu 10 ayda tükettik" diyor. ABD tarafından Ukrayna'ya gönderilen 1.600 adet omuzdan ateşlemeli uçaksavar füzesinden söz ediyor. Şöyle devam ediyor: "Bu yüzden yeniden stoklamamız ve yenilememiz birkaç yıl sürecek."

2022’NİN EN İYİ EKONOMİLERİ; TÜRKİYE 16’NCI, YUNANİSTAN BİRİNCİ…

2022 bitiyor, ne kadar kötü yıldı değil mi? Ama bu yıl ekonomisi iyiye giden ülkeler de oldu. The Economist dergisi, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkeler arasında 5 kriter üzerinden 2022’de en iyi ekonomik performans gösteren ülkeleri sıralamış. Yunanistan birinci sırada. Daha önce Yunanistan ekonomisinin nasıl toparlandığını yazmıştık.

İkinci sırada Portekiz, üçüncü sırada İrlanda var. Türkiye 16’ncı, Almanya ise 30’uncu oldu. En son sırada Estonya var. Beş kategori şunlar: GSYİH’da değişim, tüketici fiyatlarında yıllık artış, enflasyonun genişliği, borsanın performansı, kamu borcunun GSYİH’ya oranında değişim.

Türkiye, yüzde 2.3 yıllık büyüme, borsada yüzde 131.5 yıllık performans ve son bir yılda kamu borcunun GSYİH’ya oranında yüzde 3.5 azalma ile bu sıralamada kendine ortalarda bir yer buldu. Enflasyondan söz etmiyoruz…

GEÇEN HAFTA NELER OLDU?

ABD ekonomisi yeni gözden geçirmede yılın üçüncü çeyreğinde yıllık yüzde 3.2 büyüdü, daha önceki oran yüzde 2.9’du. Birinci ve ikinci çeyreklerde küçülen ekonominin büyümesi olumlu bir gelişme oldu. Kişisel harcamalar bir önceki aya göre biraz yükseldi ve dayanıklı mal siparişleri son iki yılın en büyük daralmasını yaşadı. FED'in gelecek yıl için şahin rehberliğini sürdüreceğine dair endişeler, GSYİH büyümesi ve üç aylık üretici enflasyon rakamının olumlu olmasıyla borsalar haftayı hafif yükselişlerle kapadı. Ancak 1-23 Aralık itibarıyla Dow Jones yüzde 4, S&P 500 yüzde 5.9 düştü. Endeksler, yıl tamamlandığında 2008’den beri en kötü yıllık performansını gösterecek.

Diğer yandan petrol fiyatları yükseldi. Brent petrolü varili 80 dolardan başladığı haftayı 84.50 dolardan bitirdi. Altının onsu hafta içinde 1.830 doların üzerine çıksa da haftayı 1.800 dolar kritik seviyesinin altına inmeden 1.804 dolardan kapattı. Dolar endeksi Çarşamba günü 103.75 ile 6 ayın en düşük seviyesine indi.

BU HAFTA NE OLACAK?

2022'nin son haftasında, çok az sayıda önemli ekonomik açıklama olacağı için gözler borsalara kayacak. Yatırımcılar, hisse senetlerinin Noel Baba rallisini düzenleyerek piyasalara biraz soluklanma getireceğini umuyor. ABD'de, konut verileri açıklanacak. Ayrıca Japonya'da perakende satışlar, endüstriyel üretim ve işsizlik oranı verileri gelecek, Güney Kore, İspanya ve Rusya'da odak noktası enflasyon oranlarında olacak.

Kaynaklar: New York Times, Reuters, www.ekonomim.com, www.wikipedia.org, www.twitter.com/AlperUcok, Independent Türkçe, The Economist, BP Statistical Review of World Energy 2022, www.tradingeconomics.com