Hükümet, İşsizlik Fonu'nu zarara uğratıyor

DUVAR - İşsizlik Sigortası yürürlüğe girdiği 2002 yılından bu yana tartışılıyor. İşsiz kalanlara destek olması amacıyla fonda biriken paraların dağıtımı genelde yetersiz olması ile eleştirildi. Ancak Fon'da biriken paranın kullanımı da bir o kadar eleştiri konusu.

1999 yılının Eylül ayında kabul edilen İşsizlik Sigortası Kanunu'nda amaç "sigortalılara işsiz kalmaları halinde, Kanunda öngörülen ödeme ve hizmetlerin yerine getirilmesini sağlamaktır" şeklinde belirlenmişti. Ancak 2008 yılına geldiğinde amaç maddesi "işsizlik sigortasına ilişkin kuralları ve uygulama esaslarını düzenlemek ve bu kanunda öngörülen hizmetlerin verilmesini sağlamaktır" olarak değiştirildi. Yani yasadan "sigortalılara işsiz kalmaları halinde" ifadesi çıkartıldı. Böylelikle fonun farklı amaçlar için kullanımının önü açıldı.

İşsizlik Fonu'ndan bankalara 11 milyar TL aktarıldı

Bugüne kadar fondan yapılan giderlerin sadece üçte biri işsizlik ödeneği olarak işsizlere ödendi. Kalan üçte ikilik kısım, vergi, teşvik, destek, hazineye gelir olarak kullanıldı. Mart 2002 tarihinden 31.08.2018 tarihine kadar 10.104.299 kişi işsizlik ödeneğine başvurmuş olup, 6.306.296 kişi ödenek almaya hak kazandı. Bu kapsamda hak eden kişilere toplam 21.034.043.594.-TL ödeme yapıldı. 2018 yılı içerisinde 128 milyar liraya ulaşan fondan sadece 4,5 milyar liranın işsizlere ödenmesi dikkat çekti.

Fonun işleyişi ise işçilerden çalıştıkları dönemde kesilen primlerin bir fonda değerlendirilmesi ve fon getirisi sayesinde işsizlere destek sağlamak şeklinde düzenlendi. Ancak fon yatırım sonucu gelir elde etmek yerine zarar ediyor.

Hükümet elini İşsizlik Fonu'na uzattı

FON GETİRİSİ ENFLASYONUN ALTINDA

Doçent Dr. Aziz Çelik, İşsizlik Fonu'nun kamu finansmanı için kullanılırken nasıl zarar ettiğine dikkat çekiyor. Uzun süredir fon devlet tahvillerinde değerlendiriliyor. Böylelikle kamu düşük faiz ile borçlanmış oluyor ve fon kamunun finansmanı için kullanılıyor. Ama bu sayede fondaki para sürekli eriyor. Son bir yılda Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) yüzde 30,1 oranında artarken Fonun getirisi sadece yüzde 11,8'de kaldı. Çelik, fonun zararının Nisan 2019 İşsizlik Sigortası Bülteninde açıkça görüldüğünü ve fon getirisinin (nemasının) enflasyonun oldukça altında gerçekleştiğini ifade ediyor.

Çelik, zararın sadece bu yıla ilişkin olmadığını, 2017'de ÜFE 15,47 iken fon getirisinin 8,78, 2018'de ÜFE 33,64 olurken fon getirisinin 10,57'de kaldığını ifade ediyor.

İŞVERENLERE TEŞVİK OLARAK KULLANILDI

İşsizlik Fonu bir süredir işverenler için de 'istihdamı teşvik' amacıyla kullanılıyor. İŞKUR'da eğitim adı altında işsizler, "bir işçi sizden bir işçi bizden" uygulaması kapsamında, ödemeleri işsizlik fonundan ödenmek üzere, haftalık 45 saatlik çalışma karşılığında istihdam edildi.. Bu kapsamda 16-18 yaş arası çocuklar da çalıştırıldı. Kısa çalışma ödeneği ile kriz durumlarında işverenlerin ödemesi gereken maaşlar, işçilerin işsizlik fonundaki haklarından ödendi. Kurumlarda çalıştırılan stajyerlerin ücretlerini işverenler değil, fon ödedi.

FON GELİRLERİ VERGİ KAPSAMINA ALINDI

Yasanın ilk halinde "Bu fon bütçe kapsamı dışında olup, gelirlerinden hiç bir şekilde kesinti yapılamaz ve Genel Bütçeye gelir kaydedilemez." deniliyordu. Ancak 2012 yılında yapılan değişiklikte yasada yer alan “gelirlerinden” ibaresinden sonra gelmek üzere “vergi kesintileri hariç” ibaresi eklenmiştir.

Fondan alınan stopaj vergilerinin miktarı 6 milyar 247 milyona ulaştı. Stopaj iadesi 976 milyonda kaldı. Alınan net stopaj vergisi 5 milyar 766 milyon oldu. Aynı dönemde işsizlik ödeneği olarak işsizlere ödenen tutar 19 milyar 178 milyondur.

Son 2,5 yılda yanlış yatırım kararlarıyla reel olarak yüzde 20 eriyen fondan 2016-2017 yılı için alınan vergi 2 milyarı geçti.