Emeklinin maaş zammında ayrımcılık

Hasan Aydın*

Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2023 Aralık ayı enflasyon oranını yüzde 2,93, yıllık enflasyon oranını ise yüzde 64,77 olarak açıklamasının ardından 2024'ün ilk altı ayında çalışan memur ve memur emeklileriyle, SSK ve Bağkur emeklilerinin de maaş zam oranları belirlenmiş oldu. Buna göre aylık enflasyon ile birlikte çalışan memur ve memur emeklisinin maaşları enflasyon farkı ile birlikte yüzde 49,25 oranında artmış oldu. Memurlardaki ve memur emeklilerindeki bu yüzde 49,25 oranının yüzde 15'i Ocak zammı. Yüzde 29,78 de önceki altı aydan gelen enflasyon farkı. Bu oranlar da kümülatif olarak yüzde 49,25 lik bir zammın karşılığı. Diğer yandan SSK ve Bağkur emeklileri de son altı aydaki enflasyon farkı olan yüzde 37,57 oranında zam alacaklar.

Bu rakamların açıklanmasının ardından günlerdir memur emeklileri ile SSK ve Bağkur emeklilerinin maaş zam oranları arasında oluşan ve yüzde 12' ye yaklaşan fark tartışılırken bu konuda çeşitli formüller öneriliyor. Yandaş medya ise emekli maaş zammı oranları arasında oluşan makas farkını manşetlere taşırken, sorunu, memur emeklileri ile SSK'lı ve Bağkur'lu emekliler arasındaki yüzdelik artışın giderilmesi çerçevesine oturtmaya çalışıyor. Böylelikle de emekli sendikalarının önerdiği en düşük emekli maaşının en düşük memur maaşına eşitlenmesi talebinin gözden kaçırılması amaçlanıyor.

Maaş artışı konusunda emekliler birbirlerinin rakibi değildir. Egemen güçler, çoğu kez kendilerinin neden olduğu ekonomik krizlerin yükünü emekçilerin üstüne yıkma eğilimindedirler. Bunu yaparken de farklı stratejilerle emekçiler ve emekliler arasında ayrımcılığı öne çıkarmayı da ihmal etmezler.

TÜİK'in 2023 Haziran ayı enflasyon rakamlarının açıklamasının ardından son aylık enflasyon oranını da yüzde 19,77 olarak açıklamıştı. Bu rakam refah payı hariç SSK ve Bağkur emekli zammı olurken, memur emekli maaş zammı da yüzde 17,55 olarak açıklanmıştı. O günlerde bu farklı oranlara itiraz edilince, SSK ve Bağkur emeklisine yüzde 5,23, memur emeklisine de yüzde 7,45 refah payı artışı yapılarak, tüm Emeklilerin maaş zammı yüzde 25 olmuştu.

Siyasi iktidar 2023 Mayıs seçimleri öncesinde oy deposu olarak gördüğü milyonlarca emekliden oy alabilmek için en düşük emekli maaşı alanlara yöneldi. Önce 5 bin 500 lira emekli maaşı alanların maaşlarına 2 bin liralık seyyanen bir zam yapıldı. Kök maaşa eklenmeyen bu 2 bin lira da hazineden karşılandı. Gelecekteki maaş artışlarının kök maaş üzerinden hesaplanıp ödeneceğini düşünmeyen milyonlarca emeklinin büyük bir bölümü, yapılan bu 'iyileştirme' ve düzenlemeyi sevinçle karşıladı. Yaklaşık 16 milyon emeklinin 9 milyonu bu 2 bin liralık artıştan yararlanırken, çalıştığı süreler içinde yüksek prim yatırarak 7 bin 500 liranın üzerinde maaş alan emekli de zam alamamıştı.

3 Temmuz 2023 tarihli Gazete Duvar' da yayınlanan 'Emekliler Haftası ve Dünya Emekliler Günü' başlıklı yazımda hükümetin en düşük emeklinin kök maaşına zam yapmadan yaptığı zamla, emeklileri bölerek sefalette eşitlemeye çalıştığını ifade etmiş ve emeklilerin son seçimde iyi bir sınav vermediklerinin altını çizmiştim.

Son seçimlerden sonra ekonomik koşulların çok iyi olacağı beklentisi içine giren emekliler, Türk lirasının hızla değer kaybetmesi ve orantısız zamlar karşısında açlık sınırının en alt seviyesinde yaşamaya mahkûm edilince işin ciddiyetinin farkına varmaya başladılar. Dönemin siyasi iktidarının, en düşük memur maaşı için vaat ettiği 22 bin liralık rakamı tutturmak için çalışan memurlara zamlar dışında yapmış olduğu 8 bin 77 liralık seyyanen artış, memur emeklileri aleyhine yeni bir mağduriyete neden oldu. Emeklilerin 8 bin 77 liralık artıştan yararlanmaması yeni bir zam ayrımı tartışmalarını da beraberinde getirdi.

Emekliler çalışan memurlara ödenen seyyanen zammın kendilerine de ödenmesi için aylardır ısrarlarını sürdürüyorlar. Seyyanen zammın emeklilere de verilmesi için muhalefet partilerinin dışında iktidarı destekleyen MHP, BBP ve YRP partilerinin Genel Başkan'ları da, farklı tarihlerde açıklamalarda bulundular. Fakat ne yazık ki CHP, YSP ve İYİ Parti'nin emeklilerin aylıklarına seyyanen zam yapılması ile ilgili verdikleri önerge, AKP ve MHP'nin karşı oyları ile reddedildi.  Kök maaşlarına zam yapılmadan maaşları 7 bin 500 liraya çıkartılan 9 milyon civarındaki emeklinin büyük çoğunluğu, Temmuz ayında yapılan zamdan yararlanamadı. Bunlar 7500 liraya almaya devam ettiler. Diğer yandan çalışan memurlara yapılan 8 bin 77 liralık ilave zam, çalışan memurlarla, emekli memurlar arasındaki maaş zam oranlarının rotasından çıkmasına neden oldu. İleride emekli ikramiyelerine bir etkisi olmayacak olan bu 8 bin 77 liralık artış, çalışan memurların emekli olma eğilimini de yavaşlattı.

Temmuz 2023'te emeklilere gerekli maaş artışını yapmayan iktidar, tepkileri azaltmak için emeklilere umut vaat eden açıklamaları her fırsatta tekrarlamaya başladı. Nihayet sus payı olarak Cumhuriyet'in 100. yılı gerekçesiyle çalışmaya devam etmeyen emeklilere bir kereye mahsus olmak üzere 5 bin lira ödeme yapacaklarını duyurdular. Bu ödemeden emekli olup geçinemediği için tekrar çalışan emeklilerin yararlanamayacakları açıklanınca bir kez daha emekliler arasında yapılan ayrım,gündeme geldi.

Siyasi iktidarın, Anayasa'nın 10. maddesine aykırı bir tutum izlediğini ve açıkça emekliler arasında ayrım yaptığını yine 14 Ekim tarihli Gazete Duvar'da yayınlanan '5 bin lira ve emekli ayrımı' başlıklı yazımda belirtmiştim. Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışan emekliler, çiftçi emeklileri ve Bağkurlu esnaf emeklileri bu 5 bin liralık ödemenin dışında tutulunca emekli sendikaları (Tüm Emeklilerin Sendikası, DİSK Emekli-Sen, Emekliler Dayanışma Sendikası), Ziraat Odaları Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu, farklı muhalefet partileri ve bazı STK'lar bu yanlış uygulamaya karşı çıktı. İktidar 'U' dönüşü yaparak ilk düzenlemeden yararlanamayıp çalışan 4 milyon 689 bin emeklinin de tek seferlik 5 bin liralık ödeme hakkından faydalanacağını duyurdu.

Kasım ayının ilk iki haftasında çalışmayan emeklilere, 29 Aralık'ta da çalışan emeklilere bu ödeme yapıldı. Böylece 5 bin liralık ikramiye konusunda emekliler arasında gerçekleştirilmek istenen ayrımcı uygulama da boşa çıkartılmış oldu.

Memur emeklileri, SSK ve Bağkur emeklileri ve özellikle 7500 lira maaş alan emeklilerin, maaş zamlarına yönelik farklı senaryoların yer aldığı çalışmalar için AKP Grup Başkanvekili Abdullah Güler, 'emekliye yönelik ek zamla ilgili çalışmaların devam ettiği, etki analizleri, bütçe imkanları, oransal manada artış değerlendirmesinin önümüzdeki hafta Kabine'de değerlendirileceği ' ifadelerini kullandı.

Kabine'deki değerlendirmelerin ardından sonuçlandırılacak çalışma kamuoyu ile paylaşılıp yasalaşması için meclise sevk edilecek. TBMM'nin tekrar açılacağı 16 Ocak 2023 günü ve sonrasındaki iki günde yasal bir düzenleme gerçekleşmezse, milyonlarca emekli yüzde 37,5'lik enflasyon farkına rağmen Ocak ayında 7500 lira almaya devam edecek.

7500 lira ve daha düşük emekli maaşı alanların maaşlarının 11 bin 250 liraya çıkartılması için devreye sokulan hesaplamaların doğru olup olmadığını da ilerleyen günlerde öğreneceğiz. Emekliler, iktidarın farklı orandaki zam artışları ve ayrımcı tutumuna karşı örgütlü bir dayanışma ile mücadelelerini sürdürmelidirler.

Eğitimci-Yazar*