Fayları inceleyen araştırma merkezi tanıtıldı: Depreme karşı her bina modellenebilecek

İSTANBUL – Marmara Aktif Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM), İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Ayazağa Kampüsü’nde düzenlenen ve İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, İTÜ Rektörü Prof. Dr. İsmail Koyuncu ile merkezde görev alacak akademisyenlerin katıldığı toplantıyla tanıtıldı. Hayata geçirilen proje aynı zamanda Resmi Gazete’de de yayımlanarak yürürlüğe girdi. MATAM’da başta Marmara Bölgesi olmak üzere Türkiye’deki aktif fayların oluşturduğu tehlike ve risklere dair dinamik, sayısal, interaktif tehlike ve risk haritalama teknikleri üzerinde çalışmalar yapılacak. Basın toplantısında, Prof. Dr. Cenk Yaltırak, kurulacak sistemin başarılı olması durumunda üç yıl içerisinde her binada ivme ölçerlerin kullanılabilir duruma geleceğini söyledi.

DEPREM ARAŞTIRMALARINA İŞ BANKASI’NDAN 6 MİLYON EURODAN FAZLA DESTEK

İTÜ öncülüğünde İş Bankası desteğiyle kurulan araştırma merkezi, 1999 depreminden 2023’e kadar olan süredeki bütçenin tamamından yüzde 15 daha fazla bütçeyi tek seferde elde etti. İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, araştırma merkezine toplamda 6 milyon 120 bin euro destek verdiklerini açıkladı. Aran, 6 Şubat’ta meydana gelen deprem felaketini hatırlatarak, benzer bir felaket yaşandığında can kaybı vermemek için bilimi önemsediklerini ifade etti.

BİNA BAZLI DEPREM SENARYOLARINA HİZMET EDECEK

Araştırma merkezinde aynı zamanda bina bazlı ivme haritaları oluşturularak deprem senaryoları hazırlanacak ve bu senaryolar ile kentsel dönüşüm, sanayi planlama ve afete hazırlık altyapısı için veri setleri üretilecek. Birçok disiplinin bir arada eş güdüm halinde çalışacağı MATAM’da jeoloji mühendisliği, jeokimya-jeodinamik, jeodezi ve fotogrametri, elektronik haberleşme, şehir ve bölge planlama, hidrojeoloji mühendisliği, inşaat mühendisliği gibi deprem konusuyla birebir örtüşen bilimsel konularda uzman akademisyenler görev alacak.

BİNA BİNA VERİ ELDE EDİLEREK DEPREM RİSKİ HESAPLANACAK

Toplantıda söz alan Prof. Dr. Cenk Yaltırak, 6 Şubat öncesinde de böyle çalışmalar yapmak istediklerini, insanları ikna etmeye çalıştıklarını ancak olmadığını vurgulayarak şöyle konuştu:

“Halkın evlerine takabileceği ölçüm aletleri üretebileceğiz. İsteyen herkes evine bu cihazları takabilecek. Zemin ile bina arasında bir ilişki var. Çok yeni binalar dahi depremde yıkılabiliyor. Bu merkez aynı zamanda Kuzey Anadolu Fayı'nı üç günde haritalandırabilecek. Biz bir harita görüyoruz ve her yer aynı renk. Buralarda şu an deprem üretmeyecek yerler de var. Riskleri tam olarak bilemiyoruz. Bunu mümkün hale getirebileceğiz. Kuracağımız sistem başarılı olursa ivme ölçerleri her binada uygulamaya alabileceğiz. Yani sokak sokak, bina bina veri elde edebilir duruma geleceğiz. Fayında üzerinde olan depremden evinizin koltuğunda olacak etkiye saptayabileceğiz.”

PARAYLA SATILACAK

Prof. Dr. Yaltırak’ın bahsettiği ivme ölçme cihazları Amerika Birleşik Devletleri’nde ortalama 600 dolar gibi bir ücrete satılıyor. Türkiye’de üretilecek cihazın 600 doların çok altında olacağını sözlerine ekleyen Yaltırak, cihazın özelliklerinden bahsetti: “4 ve üzeri bütün depremleri kaydedecek. Bir takım elbise fiyatına satın alınabilir olacak. Böylelikle her bina modellenecek. Biz şu aşamada bunu 100 metreye kadar indirebildik. İlk etapta camii ve okullar için 20 bin adet cihaz düşünmüştük, ancak sonra baz istasyonları da olsun istedik. Yani yüz binlerce ölçüm cihazına ihtiyaç var. Halkımızın da desteğini bekliyoruz.”

MATAM hakkında verilen bilgiler kısaca şöyle:

"Karada ve denizde toplanacak örnek ve karotları yaşlandırmak için jeokronoloji laboratuvarı oluşturmak ve buradan elde edilen verileri özel bir arşiv veri bankası halinde tutmak ve ülkedeki tüm paleosismoloji çalışmalarına ortak çalışmalarla destek olmak.

Oluşturulan aktif fay haritalarını ve hesaplanan deprem büyüklüklerini farklı azalım ilişkileri için yüksek hassasiyette (bina bazında) en büyük yer ivmesi, en büyük yer hızı, spektral ivme ve spektral yer değiştirme haritalarının üretilmesini sağlamak, bu haritalar ile afete yönelik deprem senaryoları üretmek, bu senaryolar ile kentsel dönüşüm, sanayi planlama ve afete hazırlık alt yapısı için kamuya ve son kullanıcılara veri üretmek."

12 AKADEMİSYEN İLE YOLA ÇIKILDI

Merkezde ilk etapta jeoloji mühendisliği, jeodezi ve fotogrametri, elektronik haberleşme, şehir ve bölge planlama, inşaat mühendisliği, hidrojeoloji mühendisliği gibi farklı uzmanlık alanlarından 12 kişilik bir akademik kadro görev yapacak. Kadroda Prof. Dr. Yaltırak’ın yanı sıra Prof. Dr. Serdar Akyüz, Prof. Dr. Gürsel Sunal, Prof. Dr. Nebiye Musaoğlu, Prof. Dr. Himmet Karaman, Prof. Dr. Şule Öğüdücü, Prof. Dr. Seda Kundak, Doç. Dr. Beyza Taşkın, Doç. Dr. Orkan Özcan, Doç. Dr. Cengiz Zabcı, Dr. Ahmet Akoğlu, Dr. Gülsen Uçarkuş ve Dr. Ufuk Tarı yer alıyor.