Gayrimeşru referandum, gayrimeşru sonuç

Şenal Sarıhan

Türkiye, OHAL koşullarında eşitsiz bir şekilde yürütülen referandum sürecinin ardından “Genişletilmiş Cumhurbaşkanlığı Anayasası”nın oylandığı seçimi geride bıraktı. Pek çok usulsüzlüğün tespit edildiği referandumda temel haklardan biri olan “seçme hakkı” ihlal edilmiş oldu.

Yüksek Seçim Kurulu önce oy pusulalarıyla ilgili bir açıklama yaptı. 'TERCİH' mührü yerine 'EVET' mührü basılan ve arka yüzü yerine ön yüzüne mühür basılan oy pusulalarının geçerli olacağını söyledi. Ardından yaptığı açıklamada ise ‘mühürsüz’ oyları kabul edeceğini duyurdu. YSK’nın, 198 Sayılı Kanun'un "geçerli olmayan oy pusulalarına" ilişkin 101. maddesi ile "mühürlü zarf" koşulunu düzenleyen 77. ve 98. maddelerini ihlal ederek seçim başladıktan sonra gün içinde mühürsüz zarfların da kabul edileceğini duyurması, seçim hilesi yapmanın önünü açarken yaklaşık 2.5 milyon oyu şaibeli hale getirdi.

Seçim usulsüzlükleri nedeniyle CHP ve HDP itiraz hakkını kullanacaklarını açıkladı.

Pek çok kişi açık oy kullanırken, fotoğraflarını sosyal medya üzerinden paylaşarak propaganda ihlali gerçekleştirdi. Bu isimler arasında en çok dikkat çeken kullandığı oyun fotoğrafını çekip kendi twitter sayfasından paylaşan AKP’li Gaziantep Milletvekili Şamil Tayyar oldu.

Seçim sonuçlarının AA tarafından manüpüle edilmesi de en çok tartışılan konulardan biri oldu.

HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ, 11 HDP’li milletvekili ve 83 belediye eş başkanı bulundukları cezaevinde oy kullanırken özellikle Kürt seçmenin ağırlıklı olduğu seçim çevrelerindeki okullarda asker, polis, jandarma ve korucu sayısının oldukça fazla olduğu, sandıktan en az 15 metre uzakta bulunması gereken güvenlik görevlilerinin bu kurala uymadığı gözlemlendi.

Çanakkkale, Hakkari, Mersin , Diyarbakır ve daha pek çok ilde yurt içinden ve yurt dışından gelen Seçim Gözlem Heyetleri’nin çalışmaları engellenirken pek çok yerde vatandaşların “açık oy” kullanmaya zorlandığı kaydedildi.

Seçim boyunca siyasi partilere, hak örgütlerine gelen usulsüzlük şjkayetleri ve basına yansıyan iddialardan derlediklerimiz ise şöyle:

ANKARA

-Ankara Mamak Abidinpaşa Mesleki ve Teknik Lisesi 1029 nolu sandık başkanı resmi müşahidi kolundan tutarak dışarı çıkardı.

- Ankara Karapürçek’te Çocuk Sevenler Derneği İlköğretim Okulu’nda 2083 no'lu sandıkta mühürsüz pusulalar sonradan mühürlendi. 184 oy mühürsüz şekilde kullanıldı.

-Ankara Mamak Suzan Mehmet Gönç Lisesi’nde 1172 no'lu sandıkta mühürsüz oy pusulaları kullanıldı.

-Ankara Batıkent MEV Ortaokulu’nda 2123 no'lu sandıkta tutanakların yırtıldığı bilgisi geldi.

-Ankara Sincan Fatih Okulu 1427 no'lu sandıkta mühürsüz zarfta yaklaşık 120’nin üzerinde oy kullanıldı.

-Ankara Altındağ Şerife Bacı Meslek Teknik Anadolu Lisesi’nde sandık açılmadan mühürlenmesi gereken pusulalar oy verme işlemi devam ederken mühürlendi.

-Ankara Dikmen İzciler Ortaokulu’nda AKP logolu kartlarla görev yapmak isteyenlere müşahitler engel olunca polis müşahitleri gözaltına aldı. AKP’liler müşahitlerin kendilerini darp ettiği iddiasıyla şikayetçi olurken müşahitler de AKP’lilerden şikayetçi oldu.

-Ankara Çankaya Eşref Bitlis Ortaokulu girişinde AKP’li ve MHP’lilerin masa kurarak insanları yönlendirdiği iddia edildi.

DİĞER İLLERDEKİ USULSÜZLÜKLER 

-İstanbul Fatih İlçesi 3034 no'lu sandık kurulu AKP müşahidi oy verme işlemi devam ederken sanki sandıklar açılmış ve sonuç tutanağı varmış gibi itiraz dilekçesini hazırladı.

-Avcılar Ticaret Meslek Lisesi’nde oy kullananlara başka kişilerin yerine imza attırıldı. Bu konuda tutanak tutulmuştur.

-Avcılar’daki İnönü İlkokulu’nda 1068 no'lu sandıkta bir polis görevlisi 142 Belgesi (görevli) olmaksızın oy kullandı.

-Ümraniye Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde 48 oyun mühürsüz kullandırıldığı bilgisi verildi.

-Ataşehir'de Harbiye Yahşi Anadolu Lisesi'nde 2121 no'lu sandıkta iki ayrı tutanak tutuldu. Tutanaklarda 'evet' ve 'hayır' oylarının yerlerinin değiştirildiği tespit edildi. Bir tutanakta 'hayır' oyları 207, 'evet' oyları 160 iken, diğer tutanakta evet oyları 207, hayır oyları 160 olarak yazıldığı görüldü.

-İstanbul Süruri İlköğretim Okulu 2287 numaralı sandıkta bir vatandaşın zarfından fazladan kullanılmış oy pusulası çıktı.

-İstanbul Avcılar’da bulunan Ticaret Meslek Lisesinde oy kullananlara başkalarının yerine imza attırıldığı ortaya çıktı.

-İstanbul Başakşehir Kanuni Sultan Süleyman Ortaokulu'nda 2038 no'lu sandıkta eksik oy pusulası çıktı.

-Fatih Davutpaşa Lisesi’nde AKP müşahitinin sandık başkanına eksik pusula ve zarfların ‘evet aleyhine’ olduğuna dair tutanak imzalatmaya çalıştığı ortaya çıktı.

-İstanbul Sultanbeyli’deki Vega Okulları’nda müşahitlerin okula alınmadığı ortaya çıktı.

-Uzun yıllar çalıştığı Yeni Şafak gazetesinden ayrılan ve referandumda "Hayır" oyu vereceğini açıklayan gazeteci Ali Bayramoğlu, oy kullandığı İstanbul-Beşiktaş’taki Şair Nedim İlköğretim Okulu'nda AKP’lilerin saldırısına uğradı.

-Diyarbakır Çermik İlçesi Yabanardı Köyü'nde başkasının yerine oy kullandırma tartışması üzerine çıkan silahlı kavgada Abdülrezzak (Avdo) Yıldız ve oğlu Şeyhmuz Yıldız yaşamını yitirdi, yaralı İdris Yıldız, Siverek Devlet Hastanesi'ne kaldırıldı. Öldürülenlerin “Hayır”cı olduğu öne sürüldü.

-Diyarbakır Bağlar İlçesi İBB Kiptaş Meslek Tercih Lisesi’nde HDP’nin okul sorumluları ve sandık görevlilerinin okul dışarısına çıkarıldığı iddia edilmektedir.

-Diyarbakır’ın Sur ilçesinde de Uluslararası Gözlemci Andrej Hunko, İskenderpaşa İlkokulu’nda gözlem yapmalarının ağır silahlı özel harekatçılar tarafından engellendiğini duyurdu.

-Bağlar’da İBB Kiptaş Meslek Tercih Lisesi’nde ve Ali Kuşçu Ortaokulu’nda polisler okul sorumlularını ve sandık görevlilerini dışarı çıkardı.

-Mut Anadolu Lisesi’nde bir grup AKP’linin seçmene boş zarf atması ve oy pusulasını boş bir şekilde kendilerine getirmesi karşılığında 100 lira teklif edildiği iddia edildi. İddiaya göre getirilen boş oy pusulasının “Evet” kısmının “Tercih” mührü ile mühürlendikten sonra başkalarına verildiği ve içeriden kendilerine verilecek oy pusulasının boş bir şekilde getirilmesi istendi.

-Hakkari Yüksekova'da kurulan 212 sandığın tamamında AKP üyeleri görevlendirildiği öne sürüldü.

-Suruç'ta GAP Anadolu Lisesi'nde 360 seçmeni olan ve 240 imza atılan 1184 no'lu sandıkta 400'den fazla oy kullanıldığı tespit edildi.

-Van Gürpınar ilçesi Güzelsu İlkokulu’nda HDP’li sandık müşahitlerinin asker ve korucular tarafından tehdit edilerek sandıklara yaklaştırılmadığı ve asker ile korucuların seçmenlerin kimliklerini kontrol ettiği iddia edildi.

-Ağrı’nın Eleşkirt İlçesi Toprakkale Köyü’nde 1083 no'lu sandıkta halka açık oy kullandırıldı.

-Ağrı ili Büyükyazı’da seçmenler açık oy kullanmaya zorlandı.

-Cizre’nin Ulaş köyünde AKP ilçe Başkanı’nın yurttaşları açık oy kullanmaya zorladığı iddia edildi.

-Şanlıurfa Mehmet Saçlı İlköğretim Okulu’nda her sınıfta silahlı 2 polis oturduğu gözlendi.

-Erzurum’un Horasa ilçesine bağlı bazı köylerde açık oy kullanıldığı bilgisi geldi.

-Erzurum’un Karayazı İlçesi Değirmankaya köyünde seçmenlerin üzeri arandı ve sandık başında müşahit bulunmasına izin verilmedi.

-Adıyaman’ın Doyuran köyünde açık oy kullandırıldığı bilgisi geldi.

-Adıyaman’ın Kahta ilçesi Menzil, Tuğlu ve Erikli köylerine sandık görevlilerinin sokulmadığı öne sürüldü.

-Yozgat’ın Sorgun ilçesinde referandumda kullanılacak oyların bir araç içerisinde mühürlendiği bildirildi.

-Adilcevaz’da kaymakamın köyleri dolaşıp Evet çalışması yaptığı ve muhtarları “tehdit” ettiği iddiasıyla ilgili CHP ilçe teşkilatı tutanak hazırladı.

-Çatbaşı köyünde AKP’li olduğu iddia edilen muhtar M. K.'nin her seçmenle birlikte oy kabinine girip seçmenin kullandığı oyu kontrol ettiğine dair sosyal medyada görüntü yayınlandı.

-Kayseri Talas’ta, Sahra Galip Özsan İlkokulu çevresindeki bir çöp kutusunda kullanılmamış oy pusulaları bulundu.

-Yozgat’ın Sorgun ilçesi, Sincan Taylan Araslı İlkokulu'nda bir şahsın oy kullandıktan sonra mührü de beraberinde götürdüğü ortaya çıktı.

-Yozgat Sorgun'da oylar bir arabanın içinde mühürlenirken görüntülendi. Görüntüde “evet” oyu basıldığı görüldü.

-Şanlıurfa'nın Eyyubiye Mahallesi'ne bağlı bir köyünde toplu 'Evet' oyu kullanıldı.

-Şanlıurfa Suruç, Mehmet Akif Ersoy İlkokulu 1147 no'lu sandıktan 130 tane oy çalınıp, yerine başka oyların konulduğu bilgisi geldi.

-Son olarak engelli vatandaşların oy kullanmasını kolaylaştırıcı herhangi bir önlem alınmadığı gibi zorlaştırıcı uygulamalar yapıldığı gözlendi.

CHP Ankara Milletvekili – TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkan Vekili