Birleşik Haziran Hareketi’nin başına ne geldi?

Tunca Özlen

BİRLEŞİK HAZİRAN HAREKETİ'NİN DÜNÜ

Ülkemizin gördüğü en kitlesel ve uzun soluklu halk ayaklanması olan Gezi Direnişi, bu karakterini tam da devrimci örgütlerin hacmini ve enerjisini katbekat aşan bir potansiyeli açığa çıkarmasına borçluydu.

Gezi Direnişi’nin sönümlenmesiyle birlikte devrimci örgütler, direnişe katılmış toplumsal kesimleri bir arada tutmaya, harekete geçirmeye ve örgütlemeye yönelik çeşitli girişimlerde bulundu. Forumlar, bu tür girişimlerin en fazla karşılık bulan ancak söz konusu sönümlenme eğiliminden ayrı düşünülemeyecek unsurlarıydı.

Diğer taraftan aynı örgütler, iktidarın devrilmemesi ve yenilgi hissiyatının hızla yayılması nedeniyle siyasi ve örgütsel bir dizi krize sürüklendi. Kürt hareketinin sosyalist sol üzerindeki basıncına en fazla direnebilen üçlüsü, Halkevleri, ÖDP ve bilhassa TKP bu krizden nasibini aldı. Dolayısıyla, Gezi’deki potansiyeli diri tutmaya yönelik ihtiyaç, aynı zamanda sosyalist solun varlık yokluk meselesi haline geldi.

Bu ihtiyacı karşılamak üzere 2014 yazı boyunca ODTÜ Vişnelik’te yapılan toplantılar ve tartışmaların ürünü olarak 19 Ekim günü ilan kuruluşu edilen Birleşik Haziran Hareketi (kısaca Haziran), aralarında ihtilaflar olmasına karşın TKP ve Dev-Yol kökenli örgütlerin büyük bir bölümünü ve Gezi’nin en dinamik unsurlarını bünyesinde toparlamayı başardı. (1)

Haziran’ın kurulması, sosyalist soldaki karmaşık tabloyu sadeleştirmesi yönünden de değer taşıdı. Haziran’ın bağımsız bir politik hatta duyulan ihtiyacın altını çizen siyaseti, sosyalistler üzerindeki CHP ve HDP baskısını kısmen hafifletti. Böylece buralara tamamen angaje olan siyasetlerin etkisi bir parça kırılmış oldu. Haziran, ulusal sol ve liberal sol karşısında üçüncü bir seçeneğin varlığına, bağımsız devrimci siyasetin yakıcılığına işaret etti.

Bu bağımsız duruş, doğrudan sosyalist hareketin içinde yer almayan ancak Gezi Direnişi’ne katılmış ilericilerle ve emekçilerle etkileşime girmeye engel olmadı. 2015 yılında örgütlenen Laik ve Bilimsel Eğitim İçin Eğitim Boykotu, Haziran’ın en başarılı ve toplumsal karşılığını bulan kampanyası oldu.

Diğer taraftan, canlı bomba eylemleri ve 15 Temmuz askeri darbe girişimiyle ağırlaşan politik atmosfer, Haziran’ı da dışarıdan ve içeriden sıkıştırmaya başladı. Haziran’ın, seçimlerde açıktan HDP’ye destek çağrısı yapması gerektiği ifade edildi. Haziran’ın üzerinde yükseldiği fay hatları böylece harekete geçmiş oldu.

.

BİRLEŞİK HAZİRAN HAREKETİ'NİN BUGÜNÜ

Haziran’dan ilk ayrılan 2015 ortasında Komünist Parti oldu. Bunda KP’nin 7 Haziran seçimlerine kendi adaylarıyla katılmasının belirleyici olduğu anlaşılıyor. (2) KP, Haziran’dan hangi gerekçelerle ayrıldığına dair kamuoyuna herhangi bir açıklama yapmadı.

Haziran’ın 7 Haziran’da HDP’yi desteklemesi gerektiğini savunan sekretarya üyeleri Can Atalay ve Kamil Kartal’ın oy çokluğu ile görevlerinden alınması, yeni bir çatlak yarattı. Karara tepki gösteren EHP MK üyesi Hakan Öztürk ve Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Sözcüsü Gülsüm Kav, sekretaryadaki görevlerinden istifa etti. EHP’nin ayrılmasından kısa bir süre sonra, seçimlerde HDP’yi destekleyen YeniYol dergisi de Haziran’la yollarını ayırdı. (3)

Seçimlerin geride kalmasıyla ortalık durulmuş olmadı. HTKP’nin ikiye bölünmesiyle ortaya çıkan Türkiye Komünist Hareketi, 2015 sonlarında yaptığı bir açıklamayla Haziran’dan ayrıldığını duyurdu. “7 Haziran seçimlerinde CHP ve HDP’ye göz kırpanların ve daha önemlisi Haziran Hareketi içinde yer alırken başka ittifaklar peşinde koşanların sakat bıraktığı bir tablo var bugün” diyen TKH yöneticisi Kurtuluş Kılçer’in sözlerinden, ayrılmalarında “7 Haziran depremi”nin belirleyici olduğunu anlıyoruz. (4)

Yaprak dökümü TKP 1920 ile devam etmiş, 2016 yılında kamuoyuna yapılan açıklamada, Haziran’ın “ABD-NATO’nun Büyük Ortadoğu Projesi kapsamında bölge halklarını birbiriyle vuruşturmak ve düşman devletçiklere bölme politikasına karşı her kökenden ve inançtan emekçilere öncülük edemedi”ği ifade edilmiştir. (5) Açıklamanın satır aralarında ağır bir şovenizm etkisinin kendisini hissettirdiğini söylemek zorundayız.

Bu sene başlarında bu sefer Odak Dergisi bir açıklama yaparak, “Haziran’ın solda alternatif ilişkiler temelinde yeni bir örgütlülük yaratma misyonunu yerine getiremeyeceği düşüncesine ulaştık” denilmiştir. (6) Haziran’dan ayrılan örgütler içerisinde en “zarif” açıklamayı Odak’ın yaptığı söylenebilir: “Kimseye kırgın değiliz. Geriye kalan arkadaşlara başarılar dileriz.”

Başka bir dergi çevresi, Devrimci Hareket, yakınlarda yaptığı bir açıklamayla Haziran’la yollarını ayırdığını duyurdu. (7) Haziran’ın örgütsel ve siyasi olarak yaşadığı daralmanın bir analizini içeren açıklamada, gelinen noktada ÖDP’nin tutumunun belirleyici olduğu vurgulanıyor: “Devam eden süreçte, azalan bileşen sayısına bağlı olarak, Hareket içinde öznel hesap ve davranışlar artmaya ve daha görünür olmaya başladı. İç problemlerin arttığı ve ayak bağı olduğu bu süreçte giderek sokakta da görünürlüğü azalan Haziran, kurullarını toplayamayan, karar alamayan bir aşamaya gelerek tıkandı. Bu tıkanmayı aşmak için gösterdiğimiz her çaba ve yaptığımız her görüşme, Haziran’da ev sahibi gibi davranan ve yapıyı tepeden tırnağa kadar domine etmeye başlayan ÖDP’nin direnciyle boşa düştü.”

Ayrılıklarla zayıflamasına karşın Haziran’ın iki temel taşıyıcı kolonu, ÖDP ve HTKP Haziran’da kalmaya devam etti. 7 Haziran’ı yara almadan atlatan bu ittifak, dört sene sonra gerçekleşen 24 Haziran seçimlerinde yıkıldı. HTKP çevresinin kuruluşuna öncülük ettiği Türkiye İşçi Partisi’nin HDP listesinden Meclis’e girmesiyle sonuçlanan süreç, Haziran’ı bir kere daha ancak bu sefer temelden sarstı.

En başından bu yana Haziran’ın içinde yer almış TİP’lilere göre ÖDP, Haziran’ın "ev sahibi gibi" hareket etmeye başlamış, elindekini korumaya odaklanmış ve bu problemi aşmaya dönük çabalar boşa düşmüştür. (8)

Haziran’dan ayrılan örgütlerin açıklamaları değerlendirildiğinde, alınan kararların üç farklı gerekçeye dayandırıldığı söylenebilir:

1) Haziran, seçimlerde açık tavır almayarak siyaseten büyük bir boşluk bırakmış, bu boşluğun bir parçası olmak istemeyen bileşenlerini platformdan dışlamıştır.

2) Haziran asıl görevlerini ihmal etmiş, yapılan eleştiriler dikkate alınmamış, sayıca baskın gruplar platformu domine etmiştir.

3) Haziran Kürt hareketine yedeklenmiştir.

Argümanların farklı, bazılarının taban tabana zıt olması, Gezi Direnişi’nin farklı siyasi eğilimleri kapsama ve asimile etme kapasitesini örgütsel bir forma uyarlamanın sınırlarına işaret ediyor.

.

HAZİRAN'IN YARINI

TİP’in katılmama kararı almasıyla birlikte, Haziran’da yolun sonuna gelindiği şeklindeki yorumlar daha yüksek sesle söylenir oldu.

Taşıyıcı kolonlarından birisi çöken Haziran, sol kamuoyuna “yıkılmadım ayaktayım” mesajı vermeye çalışıyor. Son olarak KESK’in İzmir’deki mitingine katılan Haziran, katılımın düşük olduğu mitingin en kalabalık grubuydu.

Haziran yola hiçbir şey olmamış gibi devam edebilir mi?

Bileşenlerin farklı gerekçelerle birer birer ayrılmasıyla birlikte, Haziran’ın solun tarihinde yer alan pek çok platformun kaderini paylaşma tehlikesiyle yüz yüze kaldığı söylenebilir. Çoğu birlik girişimi, sonunda en baskın grubun birliği kendi kitle çalışmasına indirgediği bir sürecin kurbanı olmuştur.

Haziran da, yaşanan ayrılıklar neticesinde, fiilen ÖDP’nin kitle çalışmasına dönüşmüştür.

Bugün Haziran, sadece kuruluşunda sahip olduğu hareket etme kabiliyetinden değil, siyaset üretme kabiliyetinden de büyük ölçüde mahrum kalmış, Gezi Direnişi’ne katılmış yüz binlerce yurttaşın göz ucuyla takip ettiği bir odak olmaktan çıkmış durumda.

Geldiği yerde Haziran’ın önünde iki yol duruyor.

Haziran yola, ÖDP kadrolarının yanı sıra İlhan Cihaner ve Selin Sayek Böke gibi CHP’deki sosyal demokrat isimlerle devam etmeyi deneyebilir. Bu ölçek, sadece örgütsel olarak değil siyasi olarak da, kuruluş aşamasında Haziran’ın önüne koyduğu eşiğin çok gerisinde kalmaya mahkûmdur.

“Sonuç itibariyle Haziran Hareketi bir dönemini tamamladı. (…) Haziran bir dönem merkezsiz çalışacaktır. Kendisini bir süre içinde inşa edecektir.” (9)

Alper Taş’ın bahsettiği “merkezsiz yeniden inşa” formülünden, Haziran’ın bir süreliğine uykuya yatırılacağı sonucunu çıkarabiliriz. Haziran’daki “tekleşmeye” dair hiçbir öz-eleştiri verilmemesi ise anlaşılır gibi değil.

Oysa zor olsa da seçilmesi gereken yol, dört yıl sonra çöken Haziran pratiğinin kapsamlı bir değerlendirmesini kamuoyu ile paylaşmak ve yapılan hatalardan gerekli dersleri çıkarmak olmalıdır.

Bu yol seçildiğinde, Haziran’ı yeniden kurmanın yahut kuruluş ilkelerini farklı bir örgütsel formda yeniden hayata geçirmeyi denemenin de yolu açılmış olur.

Gezi Direnişi’nde ülkeyi günlerce sarsan toplumsal dinamikler yok olmadı. Kendilerine güven verecek devrimci bir odağın varlığını güçlü bir biçimde hissettirmesini bekliyorlar.

Haziran bittiyse, “Haziran” başlar.

(1) 2014 yılında Birleşik Haziran Hareketi’nin kuruluşuna katılan örgütleri sıralamak gerekirse: Özgürlük ve Dayanışma Partisi, Emekçi Hareket Partisi, Devrimci Hareket dergisi, Komünist Parti, Halkın Türkiye Komünist Partisi, Türkiye Komünist Partisi 1920, Odak dergisi, Red dergisi, Yeni Yol dergisi.

(2) ÖDP'den KP'ye seçim eleştirisi, https://www.evrensel.net/haber/108635/odpden-kpye-secim-elestirisi

(3) Haziran Hareketi’nde neler oluyor?, https://www.artigercek.com/haberler/devrimci-hareket-de-ayrildi-haziran-hareketi-nde-neler-oluyor

(4) Komünistler ne yapacak?, http://gazetemanifesto.com/2016/ii-komunistler-ne-yapacak-32732/

(5) Birleşik Haziran Hareketinden ayrıldık, https://tkp.org/icerik/birlesik-haziran-hareketinden-ayrildik-1848

(6) Haziran Hareketi’nden ayrıldık, http://odakdergisi.com/odak-haziran-hareketinden-ayrildik/

(7) Birleşik Haziran Hareketi’ne dair zorunlu açıklama, http://www.devrimcihareket.org/birlesik-haziran-hareketine-dair-zorunlu-aciklama/

(8) Birleşik Haziran Hareketi'nde neler oluyor?, https://ilerihaber.org/icerik/birlesik-haziran-hareketinde-neler-oluyor-91560.html

(9) 24 Haziran'dan sonra Haziran Hareketi’nde bir dönem bitti, https://www.artigercek.com/haberler/alper-tas-haziran-hareketi-nde-bir-donem-bitti