Önceki seçim sonuçlarına göre, İstanbul Belediye Başkanlığı'nı kim kazanabilir?

Filiz Aydın Koç*

İstanbul’da, 56 milyon 322 bin yurt içi seçmeninin yaklaşık yüzde 20'si (10 milyon 559 bin seçmen) yaşıyor. Yerel seçimlere dört ay kala, İstanbul’da kimin kazanacağı merak konusu…

İlçelerdeki bugünkü duruma baktığımızda, 39 ilçesi bulunan İstanbul’un 25 ilçe belediyesi AK Parti, 14 ilçe belediyesi ise CHP tarafından yönetiliyor. AK Parti tarafından yönetilen 25 ilçede, İstanbul seçmeninin yüzde 71,3’ü, CHP tarafından yönetilen 14 ilçede ise seçmenin yüzde 28,7’si yaşıyor.

İstanbul, Türkiye seçmeninin önemli bir çoğunluğunu barındırdığı için ve aynı zamanda, ülkeyi temsil edecek düzeyde, her sosyo kültürel ve ekonomik yapıdan insanın yaşadığı bir il olduğu için, buradaki sonuçlar, Türkiye genelindeki sonuçlarla yakın bağlantılar oluşturuyor.

Biz bu yazıda, anket sonuçlarından ziyade, geçmiş seçim sonuçlarını baz olarak, yaklaşan yerel seçimlerde hangi partilerin ne kadar kazanma şansı olduğunu anlamaya çalıştık.

İSTANBUL'DA AK PARTİ'NİN OY DEĞİŞİMİ

Ülkedeki son iki seçime özgü siyasi partilerin ittifak yaparak seçime girmelerinin yoğun olarak tartışıldığı bir ortamda, eski seçim sonuçlarının analizi hem ayrı bir boyut kazanıyor, hem ayrı bir önem kazanıyor.

İstanbul’da AK Parti’nin oy değişimini görebilmek için, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 24 Haziran Cumhurbaşkanlığı seçiminde aldığı oy oranı ile 16 Nisan 2017 Referandumunda “Evet” oy oranının da AK Parti oyları ile birlikte değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu bağlamda 2004 yerel seçimlerinden 24 Haziran 2018 genel seçimlerine kadar oy oranlarına karşılaştırmalı baktığımızda aşağıdaki grafik görünümü oluşuyor.

.

Bu grafikten de görüldüğü üzere AK Parti en düşük oy oranına (yüzde 40,9) 7 Haziran 2015’de; en yüksek oy oranını ise (yüzde 50) 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı seçiminde ulaşmıştır. 7 Haziran’daki en düşük oy oranından sonra 1 Kasım 2015’de MHP ile yapılan ittifak ile yüzde 48,7’ye ulaşırken, 16 Nisan 2017 Referandumunda yüzde 48,6 “Evet” ve 24 Haziran cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan’ın tek başına aldığı yüzde 50 oy, AK Parti'yi İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ni kazanabilmek için 30 Mart 2019’da da MHP ile ittifaka itmektedir. Ki MHP de İstanbul’da belediye başkan adayı çıkarmayacaklarını ifade ederek desteklerini açıklamıştı. MHP’nin 24 Haziran’da oy oranı yüzde 8,1 iken 30 Mart 2014 yerel seçimlerinde yüzde 4 oranında oy almıştır. 24 Haziran’da AK Partinin yüzde 42 oyu ile MHP’nin yüzde 8’lik oyunun toplamının yüzde 50'ye ulaşması ve muhalefet blokunun parçalı olması göz önünde bulundurulduğunda AK Partinin İstanbul’u kazanma ihtimali CHP’den daha yüksektir.

İSTANBUL'DA SONUCU MUHALEFET BELİRLEYECEK!

16 Nisan referandumunda “Hayır” oy oranının yüzde 51,4 çıkması İstanbul’un muhalefet partileri tarafından doğru aday ve strateji ile kazanılabileceği konusunu sürekli gündemde tutuyor.

24 Haziran’da AK Parti’nin aldığı yüzde 41,7 ve ittifakı MHP’nin aldığı yüzde 8,1 oy oranı toplamda yüzde 49,9 ederken Hayır oy oranı ile arasında yüzde 1,5 oy farkı kapanamıyor.

Ana muhalefet partisi CHP’nin 2004 yerel seçimlerinden bu yana 24 Haziran’a oy değişimine baktığımızda ise AK Parti’ye kıyasla daha bir iniş- çıkış yaşadığı görülmektedir.

16 Nisan referandumunda Hayır oranı yüzde 51,4 ile tavan yaparken, 24 Haziran genel seçimlerinde CHP 2004’ten sonra en düşük oy oranına (yüzde 26,5) gerilemiştir.

.

2004 yerel seçimlerinde CHP adayı Sefa Sirmen’in yüzde 28,9’luk oy oranını, Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 37’ye, 2014 yerel seçimlerinde de Mustafa Sarıgül ile yüzde 40,1’e çıkarırken; aradan geçen dört yılın sonunda 24 Haziran genel seçimlerinde CHP’nin oy oranının yüzde 26,5’e gerilemesi birçok tartışmayı da beraberinde getirmektedir.

Diğer yandan CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’nin 24 Haziran’da aldığı oy oranının da (yüzde 36,9) hem 2009’da CHP adayı Kılıçdaroğlu'ndan hem de 2014’te Mustafa Sarıgül’den daha düşük olduğu görülse de; partisinden yaklaşık 10 puan daha yüksek oy alması partisinin oy kaybını kısmi olarak kapattığı şekilde yorumlanabilir.

Diğer partilere baktığımızda; İYİ Parti 24 Haziran’da İstanbul’da yüzde 8,1 oy; Saadet Partisi yüzde 1,5; HDP ise yüzde 12,5 oy aldı. Millet İttifakı açısından değerlendirdiğimizde CHP+İYİ Parti+SP’nin toplam oyu yüzde 36,1 yaparken HDP oyu ile birlikte bu oran maksimum %48,1’e ulaşabiliyor. Burada, “CHP, HDP, İYİ Parti bir arada olabilir mi? Seçmen nasıl bir oy verme davranışı gösterir?” sorularına net bir şey elbette söylenemez.

İstanbul’un muhalefet tarafından kazanılabilme olasılığı, ancak Muharrem İnce ve diğer partilerin oy oranlarının bileşkesi ile ortaya çıkıyor. İnce'nin Cumhurbaşkanı adayı olarak aldığı oy oranının (yüzde 36,9), İYİ Parti, Saadet Partisi ve HDP oylarını birlikte değerlendirdiğinde toplam oran yüzde 59’lara kadar yükseldiği görülmektedir. Dolayısıyla İnce'nin cumhurbaşkanı adayı olduğu koşulların değişmediği varsayımı altında İnce’nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olması halinde muhalefetin İstanbul’u kazanabilme ihtimali ortaya çıkıyor.

İSTANBUL İLÇELERİNDE SON DURUM!

24 Haziran genel seçim sonuçlarına göre CHP 14 ilçenin bazılarını kaybetme riski ile karşı karşıya. Bu ilçeler;

CHP Ataşehir’de 30 Mart 2014’de yüzde 49,7 oy alarak kazanmışken 24 Haziran’da CHP yüzde 33,6’ye gerilemiş, AK Parti ise CHP’yi geçerek yüzde 36,9 oy almıştır. İYİ Parti yüzde 8,1.

CHP Avcılar’da 30 Mart 2014’de yüzde 44 oy alarak kazanmışken 24 Haziran’da CHP yüzde 33,4’e gerilemiş, AK Parti ise CHP’yi geçerek yüzde 35,1 oy almıştır. İYİ Parti yüzde 8,4.

CHP Beylikdüzü’nde 30 Mart 2014’de yüzde 50,8 oy alarak kazanmışken 24 Haziran’da CHP yüzde 33,4’e gerilemiş, AK Parti ise CHP’yi geçerek yüzde 35,9 oy almıştır. İYİ Parti yüzde 10,7.

CHP Büyükçekmece’de 30 Mart 2014’de yüzde 47,6 oy alarak kazanmışken 24 Haziran’da CHP yüzde 32,9’a gerilemiş, AK Parti ise CHP’yi geçerek yüzde 37,9 oy almıştır. İYİ Parti yüzde 8,1.

CHP Kartal’da 30 Mart 2014’de yüzde 44,9 oy alarak kazanmışken 24 Haziran’da CHP yüzde 32,1’e gerilemiş, AK Parti ise CHP’yi geçerek yüzde 37,6 oy almıştır. İYİ Parti yüzde 8,7.

CHP Sarıyer’de 30 Mart 2014’de yüzde 51,1 oy alarak kazanmışken 24 Haziran’da CHP yüzde 35,1’e gerilemiş, AK Parti ise CHP’yi geçerek yüzde 35,6 oy almıştır. İYİ Parti yüzde 8,6.

Burada vurgulanması gereken bir diğer önemli husus ise CHP’li 14 belediyede hem AK Parti hem de CHP'nin, İYİ Parti nedeni ile oy kaybettiğidir. AK Parti ortalama yüzde 5 oy kaybederken CHP’nin yüzde 15 oy kaybetmesi kritik kazanılan ilçelerde CHP-İYİ Parti ittifakını gündeme getirmektedir. Aksi halde altı ilçede sonuç CHP aleyhine değişebilir.

AK Partili 25 ilçe belediyesine de aynı bakış açısı ile baktığımızda durum AK Parti açısından riskli görünmemektedir. 24 Haziran 2018 seçimlerindeki AK Parti oy oranlarına baktığımızda 25 ilçenin tamamında AK Parti yine birinci parti durumundadır. CHP ile en yakın oy farkı yüzde 10,2 ile Küçükçekmece ilçesi iken en büyük fark ise yüzde 48,7 ile Sultanbeyli’dir. Yani AK Parti belediyelerinin bir başka parti tarafından kazanılma ihtimali bile neredeyse yoktur.

AK Partili 25 ilçe belediyesinde AK Parti’nin 30 Mart 2014’e göre oy kaybı 24 Haziran’da yüzde 3,8’dir. Bu oy kaybı oranı da en düşük oy farkının -yüzde 10,2 olduğu bilindiğinde- başka bir parti tarafından kazanılmasını sağlamaya yetmemektedir. Dolayısıyla AK Parti’nin mevcut 25 ilçede MHP ittifakına ihtiyaç duymadığı görülmektedir.

*İstatistikçi / Yerel Yönetimler Uzmanı