Sonbaharda yaprakların rengi nasıl değişir?
Bazılarımız için sonbaharı güzel kılan şey yapraklardaki renk değişimleridir. Yaprakların renkleri yeşilden sarıya, kızıla, kahverengiye ve bu renklerin arasındaki başka tonlara doğru değişirken görsel bir şölen oluşturur. Acaba bu değişimin ardındaki kimyasal olay nedir? Yapraklar öldükleri için mi renkleri değişir, yoksa yapraklar düşmeden önce bu muhteşem renklerin oluşmasını sağlayan kimyasal maddeler mi vardır?
Sonbaharda yaprakların rengi nasıl değişir?
Meltem Çetin Sever/ Evrim Ağacı Yapraklarda değişik renklerin oluşmasını sağlayan kimyasal bileşikler, yani pigmentler bulunur. Pigmentler renkleri oluşturan moleküllerdir. Bitkilerde farklı renk pigmentleri bulunur. Yaprakların yeşil renkli olmasını sağlayan pigment klorofildir. Fotosentez, klorofil taşıyan canlılarda (kloroplastlarda) ışık enerjisi kullanılarak organik bileşiklerin üretilmesini sağlar. Bitkiler bu yolla güneşin ışık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürür ve organik madde sentezi yapar. Yani klorofil tarafından emilen ışık, karbondioksit ve suyu, oksijen ve karbonhidratlara dönüştürmek için kullanılır. Fakat, sonbahar ve kış aylarında yeterli güneş ışığı bulamadıklarından yapılarındaki klorofil pigmenti azalmaya başlar. Klorofil pigmentinin azalmasıyla birlikte diğer renk pigmentleri açığa çıkmaya başlar. Bitkiler kendilerini kış koşullarına hazırlamaya başlar.
Sonbaharda yaprakların rengi nasıl değişir?
Daha önce söylediğimiz gibi farklı renk pigmentleri yapraklarda bulunur. Sonbaharın gelmesiyle birlikte düzenli olarak klorofil kaybı olmaya ve bu süreçte diğer renk pigmentleri daha baskın ve görünür hale gelmeye başlar. Karotenoid adlı renk pigmentlerinin baskın olduğu durumlarda yaprakların sararıp turuncuya dönüştüğünü görürüz. Karotenoidler sarı, turuncu ve turuncu-kırmızı arası renk tonlarından sorumludur. Örneğin, beta-karoten maddesi havuçlarda turuncu rengin oluşmasını sağlayan maddedir.
Sonbaharda yaprakların rengi nasıl değişir?
Sonbaharda, kloroplastlardaki klorofil kaybından sonra hali hazırda var olan karotenoidler ortaya çıkmış olur. Bu yaprağın sarı olmasını sağlayan karotenoid pigmentleri esas olarak mavi dalga boylarını absorbe eder ve daha uzun dalga boylarının saçılmasına ve sarı rengin üretilmesine izin verir.
Sonbaharda yaprakların rengi nasıl değişir?
Sonbaharı en ilginç kılan renklerden biri ise kırmızı tonlarındaki yapraklardır. Bunu sağlayan ise antosiyanin molekülleridir. Kırmızıya dönüşme, yaprakların ağaçlardan düşmeden hemen önce, antosiyanin pigmentlerinin aktif sentezi sonucu oluşur. Yani antosiyaninler yıl boyunca yapraklarda bulunmaz; güneş ışığı oranının azalmasıyla ortaya çıkar. Antosiyaninler çoğu pembe-kırmızı çiçeklerin, kırmızı meyvelerin (elma gibi) içerisinde bulunur ve ayrıca sonbaharda yaprakların kırmızı olmasından sorumludur. Yapraklarda oluşan kırmızı tonları, antosiyanin miktarına ve karotenoidlerin (hatta biraz klorofilin) ne kadarının tutulduğuna bağlı olarak değişir.